Stwardnienie rozsiane a urazy kręgosłupa szyjnego

Jaki udział mają urazy odcinka szyjnego kręgosłupa i zaburzenia w krążeniu płynu mózgowo-rdzeniowego w powstawaniu stwardnienia rozsianego?

stwardnienie rozsiane – najnowsze badania szansą dla wielu chorych

Badanie za pomocą rezonansu magnetycznego wykazało nieznane dotąd, kluczowe obserwacje dotyczące stwardnienia rozsianego, które mogą wyjaśniać przyczynę tej choroby. Otóż przypuszcza się, że znaczący wpływ na powstawanie i rozwój zmian w SM, mają urazy szyjnego odcinka kręgosłupa. Wyniki tych badań niosą szanse na opracowanie nowej  skutecznej terapii. 

Dla osób zaznajomionych z medycyną mitochondrialną nie powinien dziwić fakt, że niestabilność stawu szyjnego prowadzi do stałego wzrostu tlenku azotu (NO) i do nieodwracalnych uszkodzeń mitochondriów, a te z kolei do powstawania licznych chorób. (więcej na ten temat w artykule: Pourazowa niestabilność stawu szyjnego).

Wpływ urazów odcinka szyjnego na krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego

Tymczasem nie tylko w dziedzinie medycyny mitochondrialnej zauważono poważny problem, jaki niosą uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa. Wśród badanych pacjentów ze stwardnieniem rozsianym występowały uszkodzenia szyjnego odcinka kręgosłupa w następstwie urazów czy wypadków. Badania wykazały, że zmiany w odcinku szyjnym zaburzają normalny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, tworząc anatomiczną barierę, której płyn nie mógł przekroczyć. Blokowanie przepływu tego płynu skutkowało jego wyciekaniem z komór bocznych do tkanek otaczających mózg, co może być potencjalnym źródłem uszkodzeń neurologicznych w stwardnieniu rozsianym.

Podstawy i teorie powstawania SM

Obrazowanie tkanek miękkich przy pomocy rezonansu daje szerokie możliwości dokładnego wizualizowania zmian chorobowych w stwardnieniu rozsianym. Podstawową teorią, według której dochodzi do rozwoju choroby, są reakcje autoimmunologiczne. Uważa się, że układ immunologiczny zwalcza komórki tkanki nerwowej w mózgu. W konsekwencji uszkodzeniu ulega otoczka mielinowa wokół komórek nerwowych, co zaburza przekazywanie impulsów w mózgu i rdzeniu kręgowym.

W początkowych okresach choroby otoczka mielinowa ma zdolność do regeneracji. Jednak po pewnym czasie komórki, które ją tworzą – oligodendrocyty, nie są w stanie dłużej odbudowywać zniszczeń. Brakuje odpowiednich składników budulcowych, a nieusunięta przyczyna leżąca w uszkodzonym odcinku szyjnym pogarsza stan chorego. W wyniku postępu choroby maleje skuteczność odbudowy mieliny, prowadząc do powstania charakterystycznych zmian – zbliznowaceń tzw. blaszki.

Zmiany chorobowe w SM najczęściej obejmują obszary wokół komór bocznych mózgu, ciała modzelowatego, pnia mózgu i odcinka szyjnego kręgosłupa.

Badanie rezonansowe – podstawą odkrycia

Pojawienie się obrazowania MR z kodowaniem fazowym umożliwiło dokładną wizualizację i określenie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Zastosowano tę technikę u osób z SM, podczas zmiany pozycji poziomej i pionowej (zależnej od ustawienia łóżka podczas badania). Dzięki temu zaobserwowano, że płyn mózgowo-rdzeniowy, który napotyka przeszkodę w postaci anatomicznej bariery uszkodzonego odcinka szyjnego, wydostaje się poza komory boczne mózgu (układ komorowy mózgu obejmuje cztery przestrzenie wewnątrz mózgowia, gdzie wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy, który krąży w ośrodkowym układzie nerwowym). Co ciekawe wydostający się płyn lokalizował się dokładnie w miejscu zmian chorobowych (blizn).

Hipoteza badania

Skoro patologiczne zmiany w stwardnieniu rozsianym uwidaczniają się na skutek wydostania się płynu mózgowo-rdzeniowego z komory, zrodziło się pytanie, czy problemy z krążeniem tego płynu jak np. podwyższone ciśnienie śródczaszkowe, odgrywają rolę w genezie choroby. W badaniu uczestniczyło ośmiu pacjentów z potwierdzoną diagnozą stwardnienia rozsianego oraz siedem osób zdrowych (grupa kontrolna).

Obrazowanie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym przyniosło pierwsze wyniki:

  • Co ciekawe przed przystąpieniem do badania pojawił się problem z doborem osób zdrowych do grupy kontrolnej, ponieważ aż 75% osób potencjalnie zdrowych nie zakwalifikowano do badania, z powodu wad w odcinku szyjnym kręgosłupa, o którym nawet nie wiedzieli (np. przepuklina dysku, przerwy w przepływie CSF).
  • Istotnym faktem dla diagnozy były przebyte urazy odcinka szyjnego kręgosłupa u sześciu z ośmiu pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.
  • U osób zdrowych przeszkody w przepływie nie występowały, a prędkość przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego nie zależała od ułożenia ciała.
  • Zaskakującym wynikiem była zmniejszona prędkość przepływu CSF u osób chorych, szczególnie w pozycji pionowej i wynosiła około połowę wartości, którą otrzymały osoby zdrowe (odpowiednio 53% -56%).
  • Podczas badania ustalono, że pacjenci z SM, którzy doznali urazów odcinka szyjnego kręgosłupa, mają blokady w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego, które powodują podwyższone ciśnienie śródczaszkowe.
  • Wzrost ciśnienia śródczaszkowego u pacjentów z SM powoduje „wyciekanie” płynu mózgowo-rdzeniowego poza komory boczne.
  • Nieprawidłowe przepływy płynu mózgowo-rdzeniowego wynikały z nieprawidłowości strukturalnych w odcinku czaszkowo-szyjnym, stwierdzonym na obrazach MR pacjentów.
  • Zaskakującym faktem było znalezienie u chorych dziewięciu antygenów płynu mózgowo-rdzeniowego, które nie są obecne we krwi. Stąd nasuwa się pytanie, czy antygeny CSF (w tym białka tau) mogą generować reakcje autoimmunologiczne obecne podczas choroby?

Wnioski

Najważniejszym odkryciem tego badania jest to, że „wyciekanie” płynu mózgowo-rdzeniowego z komór mózgu do otaczających go tkanek, prawdopodobnie jest spowodowane  przez wcześniejsze urazy, które blokują przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, powodując wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Podejrzewa się, że sytuacje te mogą odgrywać ważną etiologiczną rolę w genezie stwardnienia rozsianego.

Należy zauważyć, że wycieki płynu CSF pojawiały się dokładnie w miejscu zmian chorobowych tzw. blaszek. Płyn mózgowo-rdzeniowy ma zbliżony skład do istoty białej, w której występują zmiany chorobowe, stąd najłatwiej przemieszcza się właśnie w tym obszarze.

Podsumowując:

  • Wyniki badania sugerują, że stwardnienie rozsiane może mieć pochodzenie biomechaniczne. Jako przyczynę podaje się urazy kręgosłupa szyjnego, powodujące patologiczne zmiany zaburzające normalne krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego.
  • Powstała niedrożność płynu mózgowo-rdzeniowego upośledza jego odpływ z bocznych komór mózgu.
  • Niedrożność odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego spowodowała wzrost ciśnienia śródczaszkowego, co z kolei powoduje „wyciek” płynu mózgowo-rdzeniowego i zawartych w nim ponad 300 białek w tym, co najmniej sześciu białek antygenowych wobec tkanek otaczających mózg.
  • Przyłączenie białek antygenowych do włókien nerwowych mózgu może stymulować reakcję autoimmunologiczną, która powoduje demielinizację aksonów charakterystyczną dla SM.

Więcej na temat niestabilności odcinka szyjnego kręgosłupa można znaleźć w książce B. Kuklinskiego: Niestabilność Stawu Szyjnego – Przyczyna wielu niezdiagnozowanych chorób – symptomy, diagnostyka, terapie.

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia

0:00
0:00