Lecytyna – właściwości i występowanie

Lecytyna to substancja tłuszczowa, która naturalnie występuje w naszym organizmie i jest nam niezbędna do funkcjonowania. Posiada także szereg zastosowań komercyjnych i medycznych m.in. w obniżaniu poziomu cholesterolu i problemów trawiennych. Jeden z jej składników – fosfatydylocholina może być odpowiedzialna za niektóre korzyści zdrowotne lecytyny.

Czym jest lecytyna?

Lecytyna to grupa substancji tłuszczowych, które są obecne w niemal każdej naszej komórce [1, 2]. Lecytyna zawiera grupy fosfolipidów, które są niezbędne do budowy i funkcjonowanie błon komórkowych [3]. Cechuje je żółte zabarwianie.

Ponadto lecytyna stabilizuje tłuszcze w wielu produktach spożywczych, nadając im formę i trwałość. Potrafi wiązać zarówno wodę, jak i tłuszcze, dzięki czemu znalazła zastosowania w produkcji słodyczy, wyrobów cukierniczych, czekolady, produktów mięsnych i olejów kuchennych [4, 5, 6].

Rodzaje lecytyny

Najczęściej lecytyna pozyskiwana jest z nasion słonecznika, jajek lub soi.

Lecytyna sojowa jest pozyskiwana z ziaren soi. Składa się z wolnych kwasów tłuszczowych oraz niewielkich ilości białek i węglowodanów. Głównym składnikiem lecytyny sojowej jest fosfatydylocholina, która stanowi od 20% do 80% całkowitej ilości tłuszczu [7].

Soja jest zdecydowanie składnikiem najczęściej stosowanym do tworzenia suplementów. Czasami stosuje się również tłuszcze zwierzęce, pochodzące z ryb i kukurydzy.

Często soja bywa genetycznie modyfikowana zwłaszcza w produkcji na masową skalę, wtedy warto korzystać z lecytyny pozyskanej z nasion słonecznika. Proces wytwarzania z nich lecytyny jest łagodniejszy i nie wymaga użycia silnych środków chemicznych.

Skład i właściwości lecytyny

Aktywne składniki lecytyny obejmują [8]:

• Glicerol i reszta fosforanowa,
• Kwasy tłuszczowe (cholina, fosfatydylocholina, inozytol, seryna),
• Trójglicerydy i glikolipidy.

Fosfatydylocholina, główny tłuszcz znajdujący się w lecytynie, jest źródłem choliny, ważnego składnika odżywczego, który ma kluczowe znaczenie dla organizmu [9]:

• Utrzymuje strukturę błony komórkowej,
• Syntetyzuje acetylocholinę – neuroprzekaźnik, niezbędny do funkcjonowania mózgu i mięśni, [10]
• Pomaga w aktywacji i blokowaniu genów (wykorzystuje grupy metylowe do oznaczania DNA),
• Uczestniczy w transporcie tłuszczu i utrzymanie równowagi krążących tłuszczów w krwiobiegu.

Cholina jest również bardzo ważna w rozkładaniu homocysteiny. [10]

Działanie lecytyny

Lecytyna zawiera kwasy tłuszczowe, które mogą aktywować receptory regulujące geny PPAR (od ang. peroxisome proliferator-activated receptor – receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów). Po aktywacji receptory te odgrywają główną rolę w bilansie energetycznym i funkcji metabolicznej [11, 12].

Receptory PPAR istnieją w wielu typach tkanek, takich jak serce, wątroba, mięśnie, tłuszcz i jelita. Te tkanki polegają na aktywacji receptora w celu promowania kwasu tłuszczowego, ciał ketonowych i metabolizmu glukozy. Ciała ketonowe są wykorzystywane przez organizm jako źródło energii [13, 14].

Gdzie występuje lecytyna?

Lecytyna naturalnie występuje w wielu produktach zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.

Większość źródeł lecytyny jest pochodzenia zwierzęcego, a najobfitszym jej źródłom są żółtka jaj [15, 16, 17]:

• jajko (żółtko),
• ryba,
• wątróbka z kurczaka,
• wieprzowina,
• wątroba wołowa,
• mleko,
• jogurt,
• sery.

Istnieją również roślinne źródła lecytyny: [15, 16, 17]

• soja,
• oleje roślinne,
• orzechy,
• rośliny strączkowe,
• brukselka,
• brokuły.

Lecytyna – na co pomaga?

Pomimo stosunkowo dużej liczby badań nad lecytyną nie okazała się skuteczna w żadnym celu medycznym. Sprawdza się jako dodatek do żywności i suplementów, zapewniając ich trwałość i działanie. Natomiast jako samodzielna substancja w suplementach diety nie została zatwierdzona FDA do użytku medycznego z powodu braku rzetelnych badań klinicznych. Korzyści, które przedstawiamy, wymagają dalszych  badania.

Cholesterol

Cholesterol w przypadku wysokiego poziomu w organizmie utrzymującego się dłuższy czas może prowadzić do wielu powikłań związanych z chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Badano wpływ lecytyn na wysoki poziom cholesterolu u 30 osób. Podawano im 500 mg lecytyny sojowej dziennie. Po 2 miesiącach całkowity poziom cholesterolu, jak i poziom cholesterolu (LDL) zmniejszyły się odpowiednio o 42% i 56% [18].

Dowiedziono, że lecytyna sojowa zwiększała produkcję cholesterolu HDL (pożądanej frakcji) w wątrobie w 4-tygodniowym badaniu z udziałem 65 pacjentów. HDL pomaga usuwać inne formy cholesterolu z organizmu, a jego wyższy poziom chroni przed zawałem serca i udarem mózgu [19].

Jednak potrzebne są dalsze badania kliniczne w celu udowodnienia wpływu lecytyny na poziom cholesterolu.

Reklama

Hepar-Intercell Sprawdź

Omegan 750® Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

Fetusan plus Omega-3 Sprawdź

Zaburzenia psychologiczne

Składnik lecytyny – fosfatydyloinozytol jest naturalnym związkiem, który może być skuteczny w łagodzeniu zaburzeń lękowych i paniki [20].

Suplementacja lecytyny u 6 pacjentów z manią poprawiła zdrowie psychiczne u 5 z badanych [21].

Metaanaliza badań na temat stosowania lecytyny wykazała, że ​​może być potencjalnie korzystna jako terapia uzupełniająca w chorobie afektywnej dwubiegunowej [22]. Potrzebne są jednak dalsze badania.

Zdrowie wątroby

Osoby z niedoborem choliny są bardziej podatne na uszkodzenie i niewydolność wątroby. Cholina jest obecna w lecytynie, a po jej rozłożeniu w wątrobie pomaga wchłaniać tłuszcze i wspomaga pracę tego narządu [23].

Badania nad rakiem

W jednym z badań naukowcy porównali 3 101 przypadków raka piersi z 3471 zdrowymi osobami. Stosowanie suplementów lecytynowych wiązało się ze zmniejszoną częstością występowania raka piersi [24].

Suplementacja lecytyny była również silnie związana ze zmniejszoną częstością występowania raka piersi u kobiet po menopauzie, ale nie u kobiet przed menopauzą [24]. Jednak są to jedynie wstępne przypuszczenia co do wpływu lecytyny na ryzyko wystąpienia raka.

Reakcja na stres

Lecytyna może łagodzić nadmierną reakcję organizmu na stres.

W jednym z badań oceniono wpływ lecytyny sojowej w dawkach 400, 600 lub 800 mg na reakcję stresową 80 mężczyzn i kobiet.  Po 3 tygodniach w grupie przyjmującej 400 mg zauważono zmniejszoną odpowiedź na stres w teście wysiłkowym w porównaniu z grupą otrzymującą placebo [26].

Jednak badania te należy poprzeć w większych grupach badawczych i próbach klinicznych.

Zapalenie jelita grubego

Zapalenie jelita grubego to przewlekła choroba zapalna, która obejmuje wewnętrzną warstwę okrężnicy. W tej chorobie odnotowuje się znacznie zmniejszoną zawartości fosfatydylocholiny w ochronnej barierze śluzu, co pozwala bakteriom łatwo wywoływać stan zapalny [27].

W warstwie śluzu ochronnego, pokrywającego wewnętrzną powierzchnię jelita ponad 70% wszystkich tłuszczów stanowi pochodna lecytyny – fosfatydylocholina. Służy jako bariera, która pomaga chronić przewód pokarmowy przed bakteriami [27].

W badaniu 60 pacjentów z zapaleniem jelita grubego suplementacja fosfatydylocholiny była w stanie przywrócić barierę warstwy śluzowej i zmniejszyć stan zapalny spowodowany zapaleniem jelita grubego [28].

Inne korzyści

Istnieje wiele badań nad zastosowaniem lecytyny w modelach zwierzęcych, zatem te potencjalne korzyści wymagają dalszego udowodnienia i wskazują potencjalny kierunek badań nad tą substancją.

Odporność

U szczurów z cukrzycą codzienne podawanie im lecytyny sojowej spowodowało wzrost aktywności białych krwinek (komórek T i B) o 29%. Podczas gdy u zdrowych szczurów nastąpił wzrost ogólnej liczby białych krwinek o 92% [29].

Jednak ta korzyść została zbadana tylko na zwierzętach, potrzebne są dalsze próby na ludziach, aby potwierdzić to działanie.

Wchłanianie leków i suplementów

Postuluje się, że dodatek lecytyny może polepszać wchłanianie niektórych leków i suplementów diety. Jednak mogą okazać się także toksyczne, jeśli organizm nie będzie sprawnie rozkładał i eliminował tych substancji [32].

Lecytyna może pomóc w transporcie rozpuszczalnych w tłuszczach leków i składników odżywczych przez błony komórkowe. Na przykład suplementy, takie jak kurkumina, zielona herbata, sylimaryna i ekstrakt z pestek winogron wykazują zwiększone wchłanianie, gdy są podawane z lecytyną [33, 34].

Dlatego przed suplementacją lecytyny warto skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć interakcji z lekami lub suplementami.

Skutki uboczne i środki ostrożności

Alergie

Lecytyna pochodząca z soi może zawierać białka sojowe potencjalnie alergenne dla niektórych osób. Mimo tego badanie krwi pacjentów wrażliwych na soję nie wykazywało reakcji na lecytynę sojową. Lecytyna sojowa stanowi niskie ryzyko dla osób z niewielką wrażliwością na soję [38].

Lecytyna zawiera białka wiążące immunoglobulinę E (IgE). Gdy białka te wiążą się z przeciwciałami układu odpornościowego, przeciwciała wywołują reakcję alergiczną, która może powodować stan zapalny i dyskomfort trawienny. Osoby z alergią na soję powinny zachować ostrożność [39, 40].

Odkładanie tłuszczu

W jednym z badań lecytyna nasilała produkcję i magazynowanie tłuszczu u myszy. Również badanie na ludzkich komórkach wątroby wskazało na gromadzenie tłuszczu po wprowadzeniu do nich lecytyny [41].

Interakcje z lekami

Wykazano, że lecytyna zwiększa adhezję płytek krwi, co może zmniejszać skuteczność leków rozrzedzających krew, takich jak aspiryna [42].

Suplementacja

Dawkowanie

Nie ma ustalonej bezpiecznej i skutecznej dawki suplementów lecytyny. Najczęstsze dawki stosowane w badaniach wynoszą od 0,5 do 2 g / dzień [43, 44, 45].
Największa dawka lecytyny zastosowana w badaniu wynosiła od 20 do 25 g / dzień [46].