Migrenowe bóle głowy

Migrena jest jednym z częściej występujących schorzeń neurologicznych, charakteryzującym się powtarzającym napadowym, często jednostronnym bólem głowy o różnym nasileniu. Na ataki migreny bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni. Badania wykazały, że kobiety chorują nawet 3- krotnie częściej, niż mężczyźni.

Według kryteriów diagnostycznych International Headache Society wyróżnia się kilka odmian migreny:

Migrena bez aury

Charakteryzuje się bólem głowy pochodzenia naczyniowego. Naczynia krwionośne rozszerzają się i obejmuje je stan zapalny. Ból głowy powstaje w wyniku stanu zapalnego oraz wzrostu ciśnienia w rozszerzających się naczyniach krwionośnych.

Migrena z aurą

Ból głowy poprzedza zjawisko zwane: ,,AURĄ”. Jest to zespół specyficznych zaburzeń wzrokowych typu: mroczki, błyskające światła, jasne plamy, migocząca zygzakowata linia, zaburzenia ostrości widzenia, niedowidzenie lub nawet tymczasowa utrata wzroku. Niekiedy AURA występuje jednocześnie z bólem głowy.

Migrena z porażeniem połowiczym

Dziedziczna. Występuje rzadko. Atak może powodować zaburzenia czuciowo-ruchowe (zdrętwienie, mrowienie) po jednej stronie ciała.

Migrena okoporaźna

Ostry ból głowy z zaburzeniem poruszania gałek ocznych.

Migrena siatkówkowa

Ból w okolicy oczu z chwilową utratą widzenia w jednym oku. Mogą wystąpić zaburzenia równowagi.

Migrena u dzieci

Rzadko mówi się, iż migrena występuje również u dzieci. Zwykle zaczyna się bardzo podstępnie, często już w wieku przedszkolnym, ale nie zawsze widoczne są jej pierwsze objawy.

Migrena często rozpoczyna się u dzieci od objawów zmęczenia, apatii, zaburzeń koncentracji, częstych zmian nastroju, oraz z niewytłumaczalną utratą sił. Dzieci nie chcą się już bawić, potrzebują więcej odpoczynku, dłużej śpią, co powoduje, że są niespokojne. Takie symptomy występujące we wczesnym dzieciństwie mogą być pierwszym objawem tej choroby. Częsty płacz bez zidentyfikowania czynnika, utrata apetytu, światłowstręt, niska odporność na hałas, mogą również temu towarzyszyć często występujące wymioty. Należy przeprowadzić niezbędne badania, aby wykluczyć poważne choroby (zapalenia, nowotwory).

Bardzo typowe dla migreny u dzieci, w porównaniu z dorosłymi jest krótki czas trwania napadów bólu (czasami mniej niż godzinę). Napady mogą występować kilka razy dziennie, ale w przeciwieństwie do osoby dorosłej u dzieci występuje zmienność występowania bólu projekcyjnego pomiędzy tyłem głowy, czołem, bólem oczu z jednej strony, czasem bólem wszystkich miejscach w tym samym czasie. Nierzadko z obu stron głowy jednocześnie, ale w różnym stopniu.

Dzieci, u których rozwija się migrena, mają bardzo często występującą nietolerancję pokarmową. Najczęściej dzieci uczulone są na gluten, czy laktozę. Należy również wziąć pod uwagę cukier mleczny oraz nietolerancję na fruktozę.

Czynniki wywołujące migrenę

Czynniki wywołujące migrenę mogą być bardzo różnorodne. Począwszy od skłonności genetycznych, niewłaściwej diety, długotrwałego stresu, przemęczenia, zmian hormonalnych, urazów w okolicy głowy czy szyi, a skończywszy na nadużywaniu leków przeciwbólowych.

Zaburzenia krążenia mózgowego

Podczas ataków migrenowych nasz system nerwowy w odpowiedzi na bodziec obkurcza tętnice dostarczające krew do mózgu (tętnicę głowową i tętnice szyjne). Obkurczone tętnice ograniczają nie tylko przepływ krwi, ale oczywiście transport tlenu do mózgu. W tym samym czasie nasz organizm wytwarza dodatkowo substancję chemiczną – serotoninę, dzięki której również dochodzi do silnego obkurczenia tętnic i tym samym zmniejszenia przepływu krwi do mózgu. W reakcji na zmniejszone dostarczanie tlenu tętnice rozszerzają się (aż po tętnicę szyjną i głowową) i pojawia się narastający ból głowy.

Przyczyną migreny mogą być niesprawne mitochondria

Eksperymentalne i kliniczne badania szczegółowo pokazują, że pacjenci z migreną wykazują zaburzenia metabolizmu energii w mitochondrium oraz podwyższone mózgowe zużycie energii^1-6. Oba zjawiska prowadzą do powstawania deficytu bioenergetycznego w komórkach mózgowych, których zadaniem jest przetwarzanie bólu. W patogenezie migreny ważną rolę odgrywają deficyty energetyczne w komórkach nerwowych.

Pacjenci chorujący na migrenę mają zaburzoną przemianę energetyczną w mitochondriach oraz podwyższony poziom zużycia energii w mózgu. W obu tych sytuacjach chodzi o podwyższony deficyt bioenergetyczny w komórkach mózgowych (brak energii w komórkach mózgowych).

W celu uzupełnienia tego deficytu (co pokazały badania kliniczne) niezbędne są wysokie dawki koenzymu Q10 (150 mg/dz. 200 mg/dz. 300 mg/dz.) i ryboflawiny (400 mg/dz.), ponieważ należą one do kluczowych substancji w mitochondrialnym łańcuchu oddechowym. Przy odpowiednim ich poziomie w organizmie zniwelowany zostaje deficyt bioenergetyczny w komórkach^1-2 i tym samym skutecznie ataki migreny.

Jak dochodzi do zmniejszonej produkcji energii w mitochondriach, która jest jedną z najczęstszych przyczyn migreny ?

Dostarczanie energii dla wszystkich przemian w naszym organizmie następuje dzięki mitochondriom. Stan bioenergetyczny i tym samym wydajność energetyczna komórki oraz jej przeżycie zależą od liczby sprawnych mitochondriów.

Kluczowe substancje w leczeniu migreny:

Koenzym Q₁₀, ryboflawina (witamina B2) i niacynamid (witamina B3) odgrywają kluczowe funkcje w mitochondrialnej przemianie materii. Substancje te mają największy wpływ na wyrównanie deficytu bioenergetycznego w komórkach i tym samym zapobiegają kolejnym atakom migrenowym.

Koenzym Q₁₀ a migrena

Obok produkcji energii, ochrony komórek i błon komórkowych, koenzym Q10 spełnia następujące funkcje:

– jest on centralnym ogniwem w mitochondrialnym łańcuchu oddechowym,

– wzmacnia strukturę błon komórkowych,

– stabilizuje mitochondrium (które nie posiadają mechanizmów obronnych),

– steruje przepływem kanałów wodnych i jonowych,

– wspiera komunikację międzykomórkową,

– chroni komórki przed nadtlenkami i wolnymi rodnikami,

– dostarcza energii do naprawy uszkodzonych struktur.

Koenzym Q10 jest zarówno wytwarzany w naszym organizmie, jak i może być dostarczany codziennie z pożywieniem. Ilości te jednak są niewystarczające do zwalczenia migreny. Badania kliniczne wykazały, iż skuteczne leczenie wspomagające osiąga się przy stosowaniu dawki 150 mg koenzymu Q10 dziennie.

Ryboflawina (witamina B2)

Pochodna ryboflawiny dinukleotyd flawinoadeninowy (FAD forma tleniona) i mononukleotyd flawinowy (FMN) bierze udział w metabolizmie energii. Przenosi uwalniane podczas cyklu Krebsa jony wodoru w kompleksie I łańcucha oddechowego na koenzym Q10.

Kontrolowane badania kliniczne (podwójnie ślepa próba), przeprowadzone wg kryteriów International Headaches Society (NHS-Criteria) udowodniły, że zarówno koenzym Q10, jak i ryboflawina posiadają działanie profilaktyczne w chorobie migreny.

Niacyna (witamina B3)

Podobnie jak koenzym Q10 i ryboflawina, niacyna wpływa na produkcję energii w komórce. Poza tym  hamuje syntetazę poli (ADP rybozową), której aktywna forma prowadzi do rozpadu ATP, skutkiem czego jest ograniczona produkcja energii w komórce. Dzięki tym właściwościom niacyna przeciwdziała powstawaniu deficytów energetycznych w komórkach nerwowych. Prof. Beal na przykładzie badania z wykorzystaniem szczurów udowodnił, że koenzym Q10 w połączeniu z niacyną skutecznie chroni struktury komórek nerwowych^16-17. Literatura fachowa opisuje skuteczne zastosowanie niacyny w terapii migreny⁹.

Badania

Koenzym Q10 – dzienna dawka 150 mg koenzymu Q10 jest bezpieczna dla zdrowia. Badania kliniczne z zastosowania 2400 mg i 3000 mg koenzymu Q10 dziennie, potwierdzają dobrą tolerancję Q10 przez pacjentów. Ponadto koenzym Q10 znajduje się na liście GRAS Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA). Ze względu na dobrą tolerancję i bezpieczeństwo stosowania w 2006 r. w Belgii zarejestrowano suplement diety z koenzymem Q10 w dawce 200 mg.

Ryboflawina (witamina B2) – bezpieczeństwo stosowania wysokich dawek ryboflawiny potwierdza publikacja „Use of Vitamins in Foods-Toxicological and nutritional aspects”¹².

Skuteczność terapii migreny na podstawie badań H. Watanabe – w roku 1996 w Neurology (1996 r.) opublikowano wyniki badań, które wykazały  ścisły związek zaburzeń funkcji mitochondriów z atakami migreny. Według H. Watanabe – zaburzenia funkcji mitochondriów, deficyt bioenergetyczny i co za tym idzie, stres oksydacyjny jest ,,klasycznym” wskazaniem do zastosowania Koenzymu Q10 u pacjentów migrenowych. Badania te potwierdził  również w 2002 –  T.D. Rozen (Cephalagia).

Również badania P. Sandora (2005 r.) pokazały skuteczność zastosowania koenzymu Q10 u pacjentów z potwierdzoną klinicznie migreną. Randomizowane badanie porównawcze (z podwójną ślepą próbą), które zostało przeprowadzone z udziałem pacjentów, potwierdziło, że po 3 miesiącach nastąpiła diametralna poprawa – zniwelowanie występowania ataków migreny oraz skrócenie czasu ich trwania.

Zanim rozpoczęto badania nad zastosowaniem koenzymu Q10, Schoenen prowadził badania z zastosowaniem ryboflawiny (witaminy B2) u pacjentów cierpiących na migrenę. Badania te zostały opublikowane w 1998 r. w ,,Neurology” jako: ,,Effecktivness of high-dose riboflavin in migraine prophylaxis”. W randomizowanym badaniu porównawczym podawano pacjentom migrenowym po 400 mg ryboflawiny dziennie. Liczba dni z bólem głowy i częstotliwość ataków została (w porównaniu do grupy placebo) znacząco zredukowana.

Natomiast badania prof. Flint Beal pokazały, że obok koenzymu Q10, którego działanie jest nieocenione w procesach pozyskiwania energii w tkance nerwowej, bardzo ważne znaczenie ma witamina B3 (niacynamid). Poprzez równoczesne podawanie tych dwóch substancji prof. Beal wraz ze współpracownikami wykazali, że synergia obu tych składników w znacznym stopniu poprawiła stan bioenergetyczny komórek oraz zoptymalizowała działania obronne systemu nerwowego. W 2005 r. Prousky i Dugald opublikowali w Nutrion Journal wyniki badań dot. pozytywnego wpływu witaminy B3 (niacynamidu) w preparatach migrenowych.

Podsumowanie

Wiele spośród dostępnych na rynku klasycznych leków migrenowych wykazuje liczne skutki uboczne. Niektóre z nich powodują uzależnienie. Wiele z nich nie jest przeznaczonych dla dzieci, młodzieży, kobiet w ciąży, czy kobiet karmiących. Dzięki badaniom min. P. Sandora wiemy, że wysokie dawki koenzymu Q10 wykazują silne działanie w terapii migreny – m.in. niwelują częstotliwość ataków migrenowych, aż do ich całkowitego wykluczenia. Koenzym Q10 jest bowiem substancją własną organizmu i dlatego doskonale przyswajalną. Dzięki temu idealnym środkiem w terapii i profilaktyce migreny. Kombinacja koenzymu Q10 z ryboflawiną (wit.B2) i niacynamidem (wit. B3) jest doskonale działającą, potwierdzoną badaniami formą terapii migreny - nieprzerywającą bólu, ale doskonale zapobiegającą jego powstawaniu. Nie powoduje skutków ubocznych. 

W przeciwieństwie do licznych terapii farmakologicznych, które mają na celu złagodzenie lub uśmierzenie bólu, leczenie wspomagające terapię migreny przy pomocy diety służy przede wszystkim zmniejszeniu nasilenia ataków oraz częstotliwości ich występowania. Terapia wspomagająca leczenie migreny przy pomocy diety zbilansowanej powinna trwać wiele lat, dlatego decydujące jest, aby stosować substancje, które nie powodują skutków ubocznych (jak np. silne leki przeciwbólowe) i są dobrze tolerowane przez organizm. Prowadzi to do znacznego poprawienia jakości życia.

Substancje fizjologiczne, które idealnie spełniają te warunki, to koenzym Q10, ryboflawina i niacynamid. Ich wyjątkowe działanie w terapii wspomagającej leczenie migreny przy pomocy diety zbilansowanej zostało udowodnione klinicznie.

1. Rozen, T. D., Oshinsky, M. L., Gebeline, C. A., Bradley, K. C., Young, W. B., Shechter, A. L. Silberstein, S. D.; Open label trial of coenzyme Q10 as a migraine preventiv. Cephalalagia (2002), 22, 137 – 141
2. Sandor, P. S., Clemente, L. D., Copolla, G., Saenger, U., Fumal, A., Magis, D., Seidel, L., Agosti, R. M., Schoenen, J.; Efficacy of coenzyme Q10 in migraine prophylaxis: A randomized controlled trial. Neurology (2005), 64, 713 – 715
3. Sándor, P. S., Clemente, L. D., Copolla, G., Vandenheede, M., Fumal, A., Agosti, R. M., Schoenen, J.; Coenzyme Q10 for migraine prophylaxis: A randomised, controlled trial. Cephalalgia (2003), 23, 570 – 580
4. Sretenovic, S., Stanic, A.; Combined therapy of coenzyme Q10 and magnesium as a migraine preventive. Cephalalgia (2005), 25, 938
5. Schoenen J.,Jacquy, J., Lenaerts, M.; Effectiveness of high-dose riboflavin in migraine prophylaxis. A randomised controlled trial. Neurology (1998), 50 (2), 466 – 70
6. Schoenen, J., Lennaerts, M., Bastings, E.; High-dose riboflavin as a prophylactic treatment of migraine: result of an open pilot study. Cephalalgia (1994), 14 (5), 328 – 329
7. Boehnke, C., Reuter U., Flach, U., Schuh-Hofer, S., Einhaupl, K. M., Arnold, G.; High-dose Riboflavin treatment is efficacious in migraine prophylaxis: an open study in a tertiary care centre. European Journal of Neurology (2004), 11 (7), 475 – 477
8. Breen, C., Crowe, A., Roelfsema, H. J., Saluja, I. S., Guenter, D.; High-dose riboflavin for prophylaxis of migraine. Canadian Family Physician (2003), 49, 1291 – 1293
9. Prousky, J., Dugald, S.; The treatment of migraines and tension-type headaches with intranenous and oral niacin (nicotinic acid): systematic review of the literature. Nutrition Journal (2005), 4
10. Shults, C. W., Beal, M. F., Song, D., Fontaine, D; Pilot trial of high dosages of coenzyme Q10 in patients with Parkinson desease. Experimental Neurology (2004), 188, 491 – 494
11. Ferrante, K. L. et al; Tolerance of high-dose (3.000 mg/day) coenzyme Q10 in ALS. Neurology (2005), 65, 1834 – 1836
12. Domke, R., Großklaus, R., Niemann, B., Przyrembel, K., Richter, K., Schmidt, E., Weißenborn, B., Wörner, R., Ziegenhagen, R.; Use of Vitamins in Food – Toxicological and nutritional-physiological aspects, Part I. BfR-Wissenschaft 04/2005, 123 – 132
13. Frei, B., Kim, M. C., Ames, B. N.; Ubiquinol-10 is an effective lipid-soluble antioxidant at physiological concentrations. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA (1990), 87 (12), 4879 – 4883
14. Littaru, G. P.; Energie und Schutz. Coenzym UBICHINON Q10: Fakten und Perspektiven in der Biologie und Medizin. C.E.S.I.srl Rom (1995)
15. Bässler K. H.; in Vitamine. Hrsg.: Biesalski, H. K. et al; Georg Thieme Verlag Stuttgart, New York 1997
16. Beal, M. F., Henshaw, D. R., Jenkins, B. G., Rosen, B. R., Schulz, J. B.; Coenzyme Q10 and nicotinamide block striatal lesions produced by mitochondrial toxin malonate. Annual Neurology (1994), 36 (6), 882 – 888
17. Beal, M. F.; 9th International Symposium on Biomedical and Clinical Aspects of Coenzyme Q10. Ancona 1996
18. Bässler, K. H., Golly, I., Loew, D, Pietrzik, K.; Vitamin-Lexikon, 2. Auflage Gustav Fischer-Verlag Stuttgart, Lübeck, Jena, Ulm 1997/ Govi-Verlag Frankfurt/Main 1997.
19. Schweizerische Kopfwehgesellschaft; Die internationale Klassifikation der häufigsten Kopfschmerzerkrankungen. Ausgabe 2004; IMK Institut für Medizin und Kommunikation AG, 4001 Basel