Witamina D — niezwykłe właściwości. Co warto o niej wiedzieć?

Poznaj potencjalne korzyści z witaminy D na podstawie badań naukowych. Dowiedz się, dlaczego tak ważne jest utrzymanie jej odpowiedniego poziomu.

Witamina D - niezwykłe właściwości

Witamina D jest niezwykle istotnym mikroskładnikiem dla zdrowia. Wytwarzana jest pod wpływem promieni słonecznych w skórze. Jednak musi zostać spełnionych kilka warunków, aby jej produkcja była wystarczająca. W przeciwnym razie konsekwencje jej niedoboru silnie wpływają na nasz stan zdrowia. Przedstawiamy najważniejsze korzyści z utrzymania odpowiedniego poziomu witaminy D oraz inne cenne informacje.

Czym jest witamina D?

Witamina D to grupa związków steroidowych rozpuszczalnych w tłuszczach, uczestniczących w wielu ważnych procesach w organizmie. Najbardziej znane formy to witamina D2 (ergokalcyferol) i D3 (cholekalcyferol). Chociaż sklasyfikowana została jako witamina, tak naprawdę to prohormon, który jest zaangażowany w wiele procesów metabolicznych w organizmie1,2.

Witamina D obecna jest w pewnych produktach spożywczych oraz może być syntetyzowana pod wpływem promieni słonecznych w naskórku.  W szczególności odpowiadają za to promienie słoneczne UV-B,  pod wpływem których substancja zawarta w skórze zwana 7-dehydrocholesterolem jest przekształcana w prowitaminę D3, która w ciągu kilku następnych godzin zostaje przekształcona przez organizm w witaminę D34. Prowitamina D transportowana jest do nerek i wątroby, a następnie przekształcana jest w biologicznie aktywną i użyteczną substancję o nazwie kalcytriol – witaminę D3 (1,25-dihydroksycholekalcyferol)5.  

Witamina D jest potrzebna do prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej, która wpływa na zdrowie kości oraz aktywność układu nerwowego i mięśni. Odgrywa ona potencjalną rolę w profilaktyce i terapii chorób przewlekłych, takich jak zaburzenia autoimmunologiczne, choroby układu krążenia i infekcje, a nawet niektórych nowotworów6.

Rola witaminy D w organizmie

Witamina D wspomaga wchłanianie wapnia w jelitach i utrzymuje odpowiednie stężenie wapnia i fosforanów we krwi, aby umożliwić prawidłową mineralizację kości i zapobiegać hipokalcemii. Witamina D jest również potrzebna do wzrostu i budowy. Bez wystarczającej ilości witaminy D kości mogą stać się kruche lub zniekształcone. Odpowiednia ilość witaminy D zapobiega krzywicy u dzieci i osteomalacji u dorosłych. Wraz z wapniem witamina D pomaga również chronić osoby starsze przed osteoporozą. Witamina D pełni również inne ważne funkcje w organizmie, w tym zmniejsza stany zapalne, a także moduluje takie procesy, jak wzrost komórek, funkcje nerwowo-mięśniowe i odpornościowe oraz metabolizm glukozy. Wiele genów kodujących białka regulujące proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek jest częściowo modulowanych przez witaminę D. Również wiele tkanek ma receptory witaminy D, a niektóre przekształcają 25(OH)D w 1,25(OH)2D.

Jak powstaje witamina D?

Pod nazwą witaminy D kryje się cała grupa substancji. Dwie najczęściej opisywane formy witaminy D to: witamina D2 i witamina D3. Witamina D2 (ergokalcyferol) jest produkowana przez rośliny, grzyby i drożdże. Witamina D3 (cholekalcyferol) jest syntetyzowana w skórze i spożywana w żywności pochodzenia zwierzęcego7. Jednak obie formy witaminy D są biologicznie nieaktywne i muszą być metabolizowane.

Metabolizm witaminy D

W wątrobie witamina D ulega konwersji do kalcydiolu (25-hydroksywitaminy D [25 (OH) D]), głównej krążącej postaci witaminy D. Następnie krwiobiegiem dociera do nerek, gdzie przekształcana jest w kalcytriol (1,25-dihydroksy witamina D [1,25 (OH) 2D]), aktywną formę witaminy D3 dihydroksycholekalcyferol8,9. Aby regulować funkcje organizmu, kalcytriol wiąże się z receptorem witaminy D (VDR) i trafia do jądra, gdzie wiąże się z receptorem X kwasu retinowego (RXR).

Witamina D musi zostać przekształcona w formę aktywną, aby połączyć się z receptorem i wpływać na działanie komórki. Aktywna biologicznie forma witaminy D3 –  kalcytriol, wiąże się z jądrowym receptorem VDR (VDR, vitamin D receptor), a następnie z DNA, wpływając w ten sposób na aktywność około 900-set genów10. Po związaniu kalcytriolu z receptorem VDR kompleks ten musi następnie przejść do jądra komórki i związać się z białkowym receptorem RXR – (ang. retinoid X receptor) — receptorem X dla retinoidów.

Niektóre infekcje lub toksyny blokują receptor VDR, wtedy nie uzyskujemy efektów zdrowotnych witaminy D3. Aktywacja receptora VDR indukuje ekspresję enzymów odpowiadających za procesy detoksykacyjne wątroby i jelit (np. CYP2C9 i 3A4), które odgrywają główną rolę w metabolizowaniu leków i toksyn11.

Witamina D a mitochondria

Konwersja witaminy D (z postaci 25(OH)2 do 1,25 -dihydroksy – witaminy D), zachodzi w mitochondriach m.in. nerek, komórek glejowych, skóry, węzłów chłonnych, trzustki, makrofagów. W reakcji uczestniczy enzym 1-alfa-hydroksylaza. Witamina D hamuje syntezę NO (tlenku azotu) w makrofagach, zmniejszając stres nitrozacyjny, oraz aktywuje komórki glejowe znajdujące się w pniu mózgu oraz móżdżku12.

Receptory witaminy D (VDR) mogą być w pewnych okolicznościach transportowane do mitochondriów niektórych komórek, wpływając w ten sposób na aktywność łańcucha oddechowego i metabolizm energetyczny komórki13. Po przeniesieniu receptora VDR do mitochondrium witamina D łącząc się z nim, może modulować napływ jonów wapnia do mitochondriów lub bezpośrednio wpływać na aktywację genów zależnych14. Wtedy witamina D może działać np. przeciwzapalnie poprzez osłabianie aktywacji białek i czynników zapalnych (p38, NF-kB, metaloproteinazy15.

Podłożem wielu chorób (choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca typu 2, otyłość, zespół metaboliczny, choroby nowotworowe) jest przewlekły stan zapalny, dysfunkcja mitochondriów i zaburzenie funkcji energetycznej komórki16. Niedobór witaminy D wiąże się z zaburzeniami gospodarki wapniowej i regulacji fosforylacji oksydacyjnej17.

Witamina D3 – właściwości

Witamina D dla zdrowia kości

Witamina D utrzymuje zdrowie kości, ponieważ uczestniczy w gospodarce minerałów budujących je. Pozwala zachować równowagę pomiędzy wapniem a fosforem w organizmie18,19.  Hamuje nadmierną degradację kości, wpływając na zachowanie prawidłowej masy kostnej20,21. Promuje wchłanianie wapnia i fosforu z jelit, reabsorpcję wapnia w nerkach oraz wbudowywanie wapnia w kości22. Ponadto reguluje wzrost i funkcje ludzkich komórek kościotwórczych (osteoblastów)23,24.

Witamina D może zapobiegać osteoporozie i złamaniom

Witamina D w aktywnej postaci kalcytriolu używana jest z powodzeniem w terapii osteoporozy, w połączeniu z innymi minerałami i witaminami niezbędnymi dla zdrowia kości25,26. Niski poziom witaminy D we krwi wiąże się z mniejszą gęstością mineralną kości, defektami mineralizacji oraz zwiększonym ryzykiem złamania kości zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet27,28,29,30. Badania dowodzą, że u dorosłych w wieku 50 lat i powyżej, suplementacja witaminą D w połączeniu z wapniem ma korzystny wpływ na gęstość mineralną kości oraz zmniejsza ryzyko złamań w wyniku urazów i osteoporozy31,32,33. U kobiet, którym podawano 1200 mg wapnia i 800 jednostek witaminy D3 dziennie przez 3 lata, ryzyko złamania kości biodrowej zostało zmniejszone o 43%, natomiast ogólne ryzyko złamań o 32%34.  

Witamina D może zapobiegać krzywicy i osteomalacji

Krzywica charakteryzuje się opóźnieniem w mineralizacji kości i tkanki chrzęstnej. W wyniku niedoboru witaminy D podczas wzrostu i dorastania u dzieci, kości ulegają deformacji, co prowadzi do spowolnienia wzrostu, powiększenia kości długich i zniekształceń nóg35,36. Niedobór witaminy D powoduje krzywicę u niemowląt, małych dzieci i młodzieży oraz osteomalację u dorosłych37,38. Osteomalacja wiąże się z brakiem lub zaburzeniem powstawania kolagenu39,40.  Dorośli z osteomalacją mogą odczuwać przewlekły ból w kościach oraz bóle mięśni i ich osłabienie41.  Osteomalacji i krzywicy spowodowanej niedoborami witamin można zapobiec dzięki odpowiedniej dawce witaminy D, a także wapnia, fosforu i magnezu.  Niedobór witaminy D u matki może wpływać na wady w rozwoju szkieletu u dziecka. W badaniu u 424 ciężarnych kobiet z niedoborem witaminy D częściej występowała krzywica u dzieci42.  

Witamina D może działać przeciwzapalnie

Witamina D poprawia działanie naszego układu immunologicznego. Efekt ten jest skuteczny w walce ze schorzeniami o podłożu zapalnym bądź autoimmunologicznym43,44,45,46. Witamina D zmniejsza wydzielanie cytokin zapalnych: IL-1, IL-2, IL-6, IL-8, IL-17, TNF-α, IFN-γ i IL-1247,48,49,50. Ogranicza wywołane aktywnością Th1 choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca typu 151. Ponadto witamina D stymuluje różnicowanie komórek odpornościowych (monocytów do makrofagów)52,53. W odpowiedzi na zakażenie uwalnia białka przeciwdrobnoustrojowe, takie jak katelicydyna i beta defensyna 454,55.  Białka te niszczą błonę komórkową bakterii i tym samym powodują śmierć drobnoustrojów56.

Witamina D jest korzystna dla rozwoju i funkcji mózgu

Badania wskazują, że ta witamina jest ważna dla rozwoju i pracy mózgu57. Receptor witaminy D (VDR) i enzym odpowiedzialny za syntezę aktywnej formy witaminy D są obecne w mózgu58,59,60. Może także chronić komórki mózgowe poprzez udział w szlakach detoksykacji (wytwarzanie silnego przeciwutleniacza glutationu i hamowanie wydzielania tlenku azotu). Ponadto pomaga również w syntezie białek niezbędnych do przeżycia komórek mózgowych podczas starzenia i chorób neurologicznych61. Witamina D wpływa na zdolność uczenia się, zapamiętywania, kontrolę motoryki, a także zachowania społeczne62, a ograniczenie zdolności umysłowo – poznawczych koreluje z jej niedoborem63,64. Niedobór witaminy D jest związany z szeroką gamą chorób psychicznych i neurologicznych65,66,67,68. Badania pokazują, że niskie stężenia witaminy D są związane z występowaniem choroby Alzheimera69.

Witamina D może zmniejszać depresję

Dowiedziono, że suplementacja witaminy D może zmniejszyć objawy depresyjne i poprawić funkcjonowanie pacjentów z depresją70,71.  Niedobór witaminy D wiązał się z 8-14% wzrostem częstości występowania depresji i 50% wzrostem liczby samobójstw72,73.

Witamina D może zmniejszać ryzyko choroby Parkinsona

Niedobór witaminy D może przyczyniać się do rozwoju choroby Parkinsona. Osoby o stężeniu witaminy D we krwi co najmniej 50 nmol / l miały 65% ​​mniejsze ryzyko zachorowania, niż osoby o wartościach poniżej 25 nmol / l74. Niewystarczające spożycie tej witaminy prowadzi do zaniku neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej – obszarze mózgu, który jest najbardziej podatny na uszkodzenia podczas choroby75,76,77. Pacjenci z chorobą Parkinsona są bardziej narażeni na niedobór tej witaminy w porównaniu z dobranymi pod względem wieku pacjentami z chorobą Alzheimera78.

Witamina D odgrywa rolę w chorobie Alzheimera

Niedobór witaminy D jest powszechny w chorobie Alzheimera i otępieniu. Pacjenci z chorobą Alzheimera mają niższe stężenia witaminy D we krwi, w porównaniu do osób zdrowych w podobnym wieku79,80. Poziom witaminy D poniżej niż 50 nmol / L we krwi wiąże się z wyższym ryzykiem choroby Alzheimera i demencji81. Witamina D stymuluje komórki odpornościowe do rozkładania białka amyloidu β, który gromadzi się w mózgu, wywołując chorobę Alzheimera82,83.

Witamina D może zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu 1 i 2

Badania wykazały, że u pacjentów z cukrzycą typu 2 występuje obniżone stężenie witaminy D we krwi w porównaniu do osób zdrowych84,85,86. Witamina D odgrywa rolę w wytwarzaniu i wydzielaniu insuliny w komórkach trzustki87. Dowiedziono, że niedobór witaminy D prowadzi do upośledzenia wydzielania glukozy i insuliny oraz zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 1 i 288,89,90,91,92. Badania pokazują, że suplementacja witaminą D może przywracać prawidłowe wydzielanie insuliny93,94.  W badaniu grupy kobiet przyjmujących witaminę D w dawce 511 IU na dobę zaobserwowano niższe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 295

Witamina D prawdopodobnie zapobiega otyłości i zespołowi metabolicznemu

Nadwadze i otyłości bardzo często towarzyszy niedobór witaminy D we krwi96,97. Dowiedziono, że wyższy wskaźnik masy ciała (BMI) wpływa na obniżenie poziomu witaminy D98. Niski poziom witaminy D we krwi jest związany z wyższym obwodem w talii i procentem całkowitej tkanki tłuszczowej u dzieci, młodzieży i dorosłych99,100,101,102,103. Niedobór witaminy D może być czynnikiem ryzyka zespołu metabolicznego104,105,106.

Witamina D może zmniejszać ryzyko chorób układu krążenia

Witamina D wykazuje ochronne działanie w stosunku do układu sercowo – naczyniowego. Ponadto, hamuje syntezę reniny – hormonu podnoszącego ciśnienie krwi106,107. Niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, w tym nadciśnienia tętniczego, ataku serca, choroby tętnic obwodowych i udaru mózgu108,109,110. Niedobór witaminy D sprzyja powstawaniu miażdżycy i dysfunkcji naczyń krwionośnych, przyczyniając się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych111,112,113.

Witamina D może obniżać ciśnienie krwi

Udowodniono, że ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne (UVB) wiąże się z niższym ciśnieniem krwi114,115. Ciśnienie krwi uległo znacznemu obniżeniu po 6 tygodniach leczenia terapią z użyciem światła UVB116. Witamina D zmniejsza aktywność układu hormonalno-enzymatycznego renina-angiotensyna, który kontroluje objętość krążącej krwi i stężenia jonów sodowych i potasowych, czyli istotnych czynników rozwoju nadciśnienia tętniczego i przerostu mięśnia sercowego. Badania obejmujące ponad 1800 pacjentów wykazały zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia krwi u osób z poziomem witaminy D poniżej 50 nmol / L w porównaniu z osobami, u których poziom tej witaminy sięgał powyżej 75 nmol/L117. U kobiet w podeszłym wieku z niedoborem witaminy D zaobserwowano 9% spadek nadciśnienia krwi (o 13 mmHg) w wyniku suplementacji witaminy D i wapnia w porównaniu z samym wapniem.118

Witamina D może być korzystna w nieswoistych chorobach zapalnych jelit

Choroby zapalne jelit (IBD) są spowodowane przewlekłym zapaleniem jelit i obejmują chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Suplementacja witaminy D może mieć korzystny wpływ na IBD119,120. Doustna suplementacja witaminy D obniżała poziomy TNF-α we krwi (białko to odgrywa główną rolę w powstawaniu i rozwoju chorób zapalnych jelit)121,122. Suplementacja witaminy D w dawce 1200 jednostek na dobę zmniejszyła nawrót choroby Leśniowskiego-Crohna z 29% do 13%123. Niski poziom witaminy D wiąże się z wyższym ryzykiem polipów i gruczolaków w okrężnicy, powszechnymi powikłaniami wrzodziejącego zapalenia jelita grubego124. Stwierdzono, że prawie 60% pacjentów z celiakią ma niedobór witaminy D125.

Witamina D jest potencjalnie korzystna w atopowym zapaleniu skóry

Niedobór witaminy D może wiązać się z występowaniem atopowego zapalenia skóry126.  Suplementacja witaminy D może poprawić objawy choroby, ponadto jest uznana za bezpieczną i dobrze tolerowaną terapię127,128.  Witamina D zwiększa produkcję katelicydyny peptydu o działaniu bakteriobójczym i immunomodulujacym129,130.

Witamina D może być pomocna u osób z łuszczycą

U pacjentów z łuszczycą występują niedobory witaminy D131,132.  Suplementacja w dawce 35 000 jednostek na dobę jest bezpieczną i skuteczną terapią dla pacjentów z łuszczycą133.  

Witamina D może przynosić korzyści w dysfunkcjach tarczycy

Niedobór witaminy D jest związany z chorobą autoimmunologiczną tarczycy134. Niedobór witaminy D wiąże się z chorobą Hashimoto135,136. Jego niedobór jest powszechny u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa137.  

Witamina D jest potencjalnie korzystna w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Suplementacja witaminy D hamuje cytokiny prozapalne komórek Th17 i ma potencjalny wpływ na leczenie pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów138. Niedobór witaminy D występuje u 30-63% osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów139. Wyższe spożycie witaminy D może zmniejszać ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów u kobiet140. Suplementacja witaminy D zmniejsza objawy i poprawia stan zdrowia osób z RA141. Przyjmowanie witaminy D w dawce 500 jednostek na dobę u pacjentów z wczesnym reumatoidalnym zapaleniem stawów w połączeniu z terapią przeciwreumatyczną redukuje nasilenie bólu142.

Witamina D wpływa na płodność u mężczyzn

Witamina D uczestniczy w produkcji plemników oraz ich aktywności143. Receptor witaminy D i enzym metabolizujący witaminę D występują w męskim układzie rozrodczym w jądrach, plemnikach i gruczole prostaty144,145,146,147.  Poziom witaminy D we krwi jest związany z ruchliwością plemników. Mężczyźni z niedoborem witaminy D (poziomy we krwi <20 ng / ml) mieli mniej ruchliwe plemniki w porównaniu z mężczyznami o wysokim poziomie. Poziom 20-50 ng / ml witaminy D jest idealnym zakresem do prawidłowego funkcjonowania męskiego układu rozrodczego148,149.  

Witamina D jest korzystna w czasie ciąży i laktacji

Niedobór witaminy D u kobiet w ciąży może mieć wpływ zarówno na zdrowie kobiet, jak i ich dzieci. Niedobór witaminy D u matki podwyższa ryzyko stanów przedrzucawkowych150. Niedobór witaminy D może prowadzić do dużej utraty kości i osteomalacji u kobiet w ciąży151.  Ponadto niewystarczająca ilość witaminy D we krwi matki w czasie ciąży może spowodować upośledzenie wzrostu, wady w budowaniu kości, cukrzycę typu 1, astmę i schizofrenię u noworodków152,153,154.  Niedobór witaminy D podczas ciąży wiąże się prawie czterokrotnie podwyższonym ryzykiem cięcia cesarskiego155. Suplementacja witaminy D w ilości 4000 jednostek na dzień jest bezpieczna i skuteczna zarówno dla kobiet w ciąży, jak i ich noworodków oraz wiąże się z mniejszą liczbą zdarzeń niepożądanych i powikłań związanych z ciążą156. Ponieważ witaminę D jest przekazywana wraz z mlekiem, matka potrzebuje codziennej porcji tej witaminy, aby zapewnić dziecku wystarczającą jej ilość i uniknąć niedoboru157. Spożycie 6400 IU na dzień witaminy D przez matkę zapewnia wystarczającą jej ilość w mleku dla niemowlęcia karmionego piersią158.  

Witamina D jest korzystna w stwardnieniu rozsianym

Odpowiedni poziom witaminy D we krwi działa ochronnie przed rozwojem stwardnienia rozsianego oraz wiąże się ze zmniejszonym nawrotem objawów choroby. Optymalne stężenie witaminy D we krwi może zmniejszać powikłania związane z chorobą, w tym zwiększoną degradację kości, złamania i osłabienie mięśni159. U kobiet wzrost stężenia witaminy D we krwi o 10 nmol / L wiązał się z 20% zmniejszeniem ryzyka stwardnienia rozsianego160,161,162. Stwardnienie rozsiane występuje rzadziej u osób z odpowiednim poziomem witaminy D, a także u osób mieszkających na obszarach o dużym nasłonecznieniu w połączeniu z dietą bogatą w oleje rybne i zawarte w nich kwasy omega 3163.  Witamina D działa przeciwzapalnie w stwardnieniu rozsianym. Zmniejsza wydzielanie cytokin stanu zapalnego164,165

Witamina D może chronić przed rakiem

Z wielu badań wynika, że ​​wystarczająca ilość witaminy D chroni przed rakiem i ryzykiem śmierci z powodu tej choroby166.  Witamina D i jej metabolity hamują angiogenezę (tworzenie naczyń krwionośnych) i proliferację komórek rakowych oraz komunikacje między nimi. W ten sposób zapobiegają odżywianiu komórek rakowych, zmniejszając ich przeżywalność167,168,169,170. Zapobiega także mechanizmom różnicowania komórek zdrowych w komórki nowotworowe171.

Może zapobiegać nowotworom piersi

Przyjmowanie witaminy D lub odpowiednio długa ekspozycja na słońce obniża ryzyko raka piersi172. Kobiety z wysokim spożyciem witaminy D i regularną ekspozycją na światło słoneczne wykazywały znacznie mniejszą częstość występowania, nawrotów i ryzyka zgonu z powodu raka piersi173,174. Przyjmowanie 2000 jednostek dziennie witaminy D zmniejsza częstotliwość występowania raka piersi o 50%175.  Niski poziom witaminy D był również związany z szybszy procesem przerzutów raka piersi176,177,178, 179. Dowiedziono, że w komórkach raka piersi maleje produkcja estrogenu i aktywność enzymu aromatazy, podczas gdy wzrasta produkcja androgenów (testosteron, DHT)180. Kobiety z rakiem piersi muszą utrzymywać odpowiedni poziom witaminy D, aby zminimalizować komplikacje związane z jej niedoborem, w tym utratą masy kostnej, złamaniami i infekcjami181,182,183.  

Może zapobiegać nowotworom jelita grubego

Badania dowodzą, że prawidłowy poziom witaminy D we krwi wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego184,185,186. Dzienne spożycie 1000-2000 jednostek na dobę witaminy D może zmniejszyć częstość występowania raka okrężnicy o 50%187

Może zapobiegać nowotworom prostaty

Niedobór witaminy D może zwiększać ryzyko powstania i rozwoju raka gruczołu krokowego188,189. Ryzyko zgonu z powodu raka prostaty spada u osób, które mają większy dostęp do światła UVB, głównego źródła witaminy D190,191. W komórkach raka gruczołu krokowego niedobór witaminy D zwiększa produkcję androgenów (testosteronu i dihydrotestosteronu)192, co przyspiesza wzrost raka prostaty.

Może zapobiegać nowotworom trzustki

Wyższe spożycie witaminy D wiązało się z niższym ryzykiem zachorowania na raka trzustki. Dawki witaminy D 600 IU dobę oraz wyższe obniżyły ryzyko raka trzustki o 41%193.  

Może zapobiegać nowotworom jajnika

Wykazano, że niskie poziomy witaminy D są obecne u kobiet z rakiem jajnika194. Dostateczna ilość promieniowania ultrafioletowego (UVB) wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na raka jajnika195.

Witamina D może poprawiać sprawność fizyczną

Wykazano, że suplementacja witaminą D poprawia siłę mięśni, równowagę i sprawność fizyczną. Badania dowodzą, że witamina D odgrywa rolę w metabolizmie i funkcjonowaniu mięśni. Wykazano stopniowe osłabienie i wyniszczenie mięśni szkieletowych u pacjentów z krzywicą lub osteomalacją196.  Niedobór witaminy D osiągnął rozmiary epidemii i został powiązany z podwyższoną zawartością tkanki tłuszczowej i zmniejszoną siłą mięśni u młodych kobiet197. Niedobór witaminy D wydaje się być skorelowany ze zwiększonym ryzykiem zachorowania i urazów wśród sportowców198,199,200.

Źródła witaminy D

Niewielka grupa naturalnych pokarmów zawiera witaminę D. Głównymi jej źródłami są tłuste ryby (łosoś, tuńczyk, makrela), tran, wątroba wołowa, żółtka jaj, ser i grzyby (shiitake, portabella)201.  

Witamina D – niedobór, dawkowanie i suplementacja

Dawkowanie

Dzienne spożycie (RDA) dla witaminy D:

  • Niemowlęta i dzieci  do 1 r.ż 400 IU;
  • Dzieci w wieku powyżej 1 roku oraz młodzież 600 IU;
  • Dorośli 19 – 70 lat i powyżej 70 r. ż 600 i 800 IU;
  • Kobiety w ciąży i karmiące piersią 600 IU.

Dawka toksyczna

Dawka po przekroczeniu, której witamina D staje się toksyczna, wynosi 40 000 IE na dobę. Toksyczność witaminy D jest niezwykle rzadka, ale potencjalnie możliwa.

Witamina D jest rozpuszczalną w tłuszczach witaminą i jest magazynowana w tkance tłuszczowej. Dlatego efekty toksyczne mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy po zaprzestaniu suplementacji202. Wysokie poziomy witaminy D prowadzą do zwapnienia tkanek oraz uszkodzenia nerek i układu sercowo-naczyniowego203,204,205. Objawami zatrucia witaminą D są: bóle głowy, metaliczny posmak w ustach, słaby apetyt, nudności, wymioty, odwodnienie, zaparcia, zapalenie trzustki i kamienie nerkowe206,207,208.

Zapotrzebowanie na witaminę D3

Cholesterol jest prekursorem witaminy D, więc gdy nasz organizm cierpi na jego deficyty, warto wzbogacić dietę przed rozpoczęciem suplementacji. Nie bez powodu najbardziej wartościowe źródła witaminy D to tłuste produkty bogate w cholesterol. Źródłem tej witaminy w pożywieniu są głównie ryby, takie jak tuńczyk, makrela i łosoś, a także żółtka jaj.

Jaka dawka witaminy D3 jest zalecana?

Stężenie we krwi od 75 do 150 nmol/l (30-60 ng/ml) to wystarczająca, a zarazem optymalna ilość. Szacuje się, że wciąż przybywa osób z deficytem witaminy D. Skrajnie niskie poziomy występują u starszych osób, a zwiększone zapotrzebowanie mają dzieci oraz kobiety w wieku pomenopauzalnym. Wysoka dawka witaminy D jest gwarancją dostarczenia jej do mitochondriów. Aby osiągnąć odpowiedni poziom witaminy D (100 nmol/l), należy przyjmować 100 µg (4000 IE) dziennie. W cięższych stanach chorobowych przyjmując 250 µg (10 000 IE) dziennie, możemy osiągnąć stężenie we krwi powyżej 140 nmol/l. [Kuklinski. B. Mitochondria […] 2017]

Suplementacja

Po zbadaniu poziomu witaminy, który okazał się zbyt niski, zalecane jest przyjmowanie 4000 IE witaminy D oraz 1000 mg wapnia na dobę. Następnie należy powtórzyć badanie po upływie 6-8 tygodni suplementacji. Najbezpieczniej utrzymywać poziom witaminy D pomiędzy 100-150 nmol/l. [Kuklinski. B. Mitochondria […] 2017]

Podczas suplementacji witaminy D zalecane jest także przyjmowanie witaminy A, ponieważ wykorzystują one wspólnie receptor. Takie połączenie występuje naturalnie w tranie (0,5-1g/dobę). U dzieci wskazana jest dawka 2000 IE na dobę, w przypadku kobiet w ciąży 2000-6000 IE dziennie. [Kuklinski. B. Mitochondria […] 2017]

W przypadku, gdy pomimo suplementacji stężenie witaminy D nie zmienia się, wówczas należy zbadać poziom białka wiążącego witaminę D. W przypadku takiego niedoboru należy podnieść dawkę witaminy D do 10 000 IE raz na tydzień.

Interakcje z lekami

Leki zobojętniające kwas solny

Cymetydyna zaburza metabolizm witaminy D. Jest inhibitorem enzymu CYP 2C19, hamuje reakcje uzależnione od cytochromu P-450 i obniża aktywność wątrobowej 25-hydroksylazy. Długotrwała terapia z użyciem tego leku zwiększa ryzyko osteoporozy.209

Leki przeciwastmatyczne

Glikokortykoidy zakłócają metabolizm witaminy D i pogarszają jej wchłanianie w jelitach, nasilają wydalanie wapnia w nerkach, hamują aktywność osteoblastów. Długotrwała terapia przeciwastmatyczna tym lekiem zwiększa ryzyko osteoporozy, dlatego zalecana jest suplementacja witaminą D.210

Leki przeciwpadaczkowe

Niedobór witaminy D może być wywołany przyjmowaniem leków przeciwpadaczkowych.211,212

Karbamazepina, fenytoina, fenobarbital, primidon przyspieszają rozkład witaminy D i nasilają jej wydalanie. Podczas przyjmowania tych leków zaleca się suplementację 3000-5000 j.m witaminy D dziennie.213

Bibliografia

0:00
0:00