Kwas foliowy w aktywnej postaci – 5-MTHF

Metylofolian i kwas foliowy to różne postaci witaminy B9. Mimo że ich nazwy używane są zamiennie, istnieje między nimi wyraźna różnica. Metylofolian jest aktywną biologicznie postacią, w związku z tym ma inny zakres działania. W artykule przedstawiamy najważniejsze funkcje metylofolianu i wynikające z ich korzyści dla zdrowia.

Czym jest kwas 5-MTHF?

Kwas 5-metyltetrahydrofoliowego (5-MTHF) lub inaczej kwas lewomefoliowy jest aktywną postacią kwasu foliowego. Może przenikać zarówno przez błony komórkowe, jak i barierę krew-mózg [1, 2]. 5-metylotetrahydrofolian ma kluczowe znaczenie dla syntezy DNA i rozkładania homocysteiny. Może także niwelować szereg zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i schizofrenia [3]. Kluczową rolą 5-metylotetrahydrofolianu jest regulowanie wytwarzania neuroprzekaźników takich jak: [4]

• Serotonina
• Dopamina
• Noradrenalina

W przypadku stosowania diety ubogiej w naturalne źródła folianów jak też zaburzeń wchłaniania tych związków oraz metabolizowania ich do postaci 5-MTHF, wskazana jest odpowiednia suplementacją [5]. Kwas foliowy i dihydrofolian są przekształcane w 5-MTHF w organizmie przez specyficzny enzym. Następnie metylofolian jest transportowany do mózgu, gdzie zwiększa produkcję trzech wyżej wymienionych neuroprzekaźników [6].

5-metylotetrahydrofolian a mitochondria

5-metylotetrahydrofolian jest odpowiedzialny za:

• Prawidłowy przebieg metylacji [7]
• Uczestniczy w syntezie DNA lub RNA [8]
• Przekształcanie homocysteiny do metioniny [9]
• Jest kofaktorem dla enzymu SAM (S – adenozylometionina) [Kuklinski. B. Mitochondria […] 2017]
• W zestawieniu z witaminą B12 i biotyna redukuje stres nitrozacyjny [Kuklinski. B. Mitochondria […] 201 ].

5-metylotetrahydrofolian a metylacja

5-MTHF jest odpowiedzialny za reakcję metylacji podczas której przekazuje grupę metylową (trzy wodory związane z jednym atomem węgla) innym cząsteczkom [10]. Reakcje metylowania są kluczowe dla procesów takich jak podział komórek, synteza DNA i RNA. Metylacja DNA i RNA odgrywa kluczową rolę w epigenetyce [11]. Konwersja kwasu foliowego i folianów do 5-MTHF ma kluczowe znaczenie, ponieważ tylko 5-MTHF może przenikać przez barierę krew-mózg [12].

Mutacje genu MTHFR, a 5-metylotetrahydrofolian

Mutacje w genie MTHFR mogą prowadzić do zmniejszenia wytwarzania 5-MTHF z powodu jego wolniejszej i słabszej konwersji w cyklu metylacji. Polimorfizmy genów MTHFR są dość powszechne i występują w około 30 różnych odmianach. Wszystkie powodują obniżenie poziomów aktywnego 5-MTHF [13]. Szacuje się, że prawie połowa osób pochodzenia europejskiego ma zmienność genetyczną, która zmniejsza aktywność MTHFR aż o 35% [14, 15]. Liczne badania dowiodły, że 5-MTHF skuteczniej niż kwas foliowy podnosi poziom aktywnego folianu w surowicy i uzupełnia niedobory.

W jednym z badań oceniono wpływ kwasu foliowego i 5-MTHF u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego z mutacją genu MTHFR. Wyniki pokazują, że podawany doustnie 5-MTHF ma wyższą biodostępności w porównaniu z kwasem foliowym, niezależnie od genotypu pacjenta. Stężenie 5-MTHF było prawie siedem razy wyższe w porównaniu z kwasem foliowym [16]. Inne badanie obejmowało grupę zdrowych kobiet, z których jedna trzecia posiadała typowy wariant genu dla MTHFR, a dwie trzecie z nich posiadało mutację tego wariantu genu [17].

Niezależnie od genotypu kobiet, całkowita ilość kwasu foliowego we krwi, jak również maksymalne osiągnięte stężenie, były znacznie wyższe u tych pacjentek, które przyjmowały 5-MTHF [18].

Właściwości zdrowotne aktywnego kwasu foliowego

5-MTHF uczestniczy w rozkładzie homocysteiny

Duża część korzyści płynących z aktywnego kwasu foliowego wynika z jego udziału w procesie metylacji i rozkładaniu homocysteiny. Homocysteina to aminokwas, którego nadmiar jest toksyczny i uszkadza naczynia krwionośne (komórki śródbłonka). Wysokie poziomy homocysteiny prowadzą do zwiększonego stanu zapalnego i ryzyka choroby wieńcowej [19]. 5-MTHF metyluje homocysteinę do postaci bezpiecznego aminokwasu metioniny [20].

Badania pokazują, że przyjmowanie 5-MTHF pozwala osiągnąć wyższe poziomy aktywnego kwasu foliowego we krwi [21, 22], oraz obniżyć poziom homocysteiny [23]. Gdy homocysteina jest przekształcana w metioninę przez 5-MTHF, wzrasta stężenie S-adenozylometioniny (SAM). SAM odpowiada za przekazywanie grup metylowych cząsteczkom tłuszczu, które wyścielają nasze błony komórkowe oraz w tworzeniu neurotransmiterów [24].

5-MTHF niezbędny w ciąży

5-MTHF ma kluczowe znaczenie dla kobiet w ciąży, ponieważ pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia różnych zaburzeń, zarówno u płodu, jak i u matki. Suplementacja 5-MTHF pomaga zapobiegać uszkodzeniom cewy nerwowej, które skutkują wadami mózgu i rozszczepem kręgosłupa [25].

5-MTHF może zapobiegać przedwczesnemu porodowi

Niski poziom 5-MTHF we krwi zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu [26]. Badanie obejmujące 34 480 kobiet wykazało, że suplementacja 5-MTHF przez okres dłuższy niż jeden rok znacznie zmniejszyła ryzyko przedwczesnego porodu [27].

Suplementacja 5-MTHF może zapobiegać anemii w ciąży

Kobiety w ciąży zazwyczaj mają obniżony poziom hemoglobiny (białka, które przenosi tlen we krwi), co może prowadzić do anemii [28]. W badaniu z udziałem 58 kobiet w ciąży przyjmujących suplementy prenatalne wraz z 5-MTHF stwierdzono istotnie wyższe stężenie hemoglobiny w momencie porodu niż u 54 kobiet przyjmujących tylko suplementy prenatalne bez aktywnej formy kwasu foliowego [29].

L-metylofolan pomaga w leczeniu depresji

Depresja może być spowodowana różnymi czynnikami. Dlatego niektóre leki i suplementy działają z różnym skutkiem u pacjentów. Suplementacja 5-MTHF jest skuteczniejsza u pacjentów z depresją u których występują objawy takie jak: [30].

• Brak odpowiedzi na leczenie antydepresantami
• Niski poziom kwasu foliowego wynikający z:
  • Nieprawidłowej diety i zaburzeń odżywiania
  • Nadużywania alkoholu
  • Chorób jelit i zaburzeń wchłaniania
  • Wysokiego poziomu homocysteiny
  • Przyjmowania leków wpływających na metabolizm kwasu foliowego

W badaniu na grupie 68 pacjentów z depresją, którzy nie reagowali na leki przeciwdepresyjne (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI), podawano 5-MTHF w dawce 15 mg dziennie przez 12 miesięcy. Całkowite wyleczenie z depresji udało się osiągnąć u 26 z 68 pacjentów, a u 35 zmniejszono nasilenie choroby [31]. Co więcej, żaden z wyleczonych pacjentów nie doświadczył nawrotu ani objawów choroby [32].

Dowiedziono, na grupie 123 pacjentów z depresją lub schizofrenią, że znaczna część z nich miała niedobory kwasu foliowego [33]. Pacjenci z niedoborem kwasu foliowego otrzymywali aktywną formę kwasu foliowego (grupa badawcza), albo placebo (grupa kontrolna). Stan pacjentów otrzymujących aktywną formę kwasu foliowego poprawili się znacząco w porównaniu z osobami przyjmującymi placebo zarówno w wynikach badań klinicznych, jak i pod względem nastroju  [34].

L-metylofolan może przeciwdziałać schizofrenii

W badaniu na grupie 91 pacjentów ze schizofrenią stwierdzono nasilenie objawów choroby przy niskim poziomie kwasu foliowego we krwi [35]. Prawdopodobną przyczyna niedoboru kwasu foliowego była niewłaściwa dieta i  palenie papierosów, które obniża poziom kwasu foliowego [36].

Schizofrenia może mieć różne podłoże i przyczyny. Jedną z nich jest mutacja genu FOLH1 odpowiedzialnego za metabolizowanie kwasu foliowego [37]. Dlatego w jednym z badań wykazano pozytywne efekty tylko u osób z mutacjami genu FOLH1 [38]. W badaniu 140 pacjentów ze schizofrenią (i mutacja genu FOLH1) objawy znacznie poprawiły się u tych osób, które suplementowały kwas foliowy z witaminą B12.

Wszyscy pacjenci objęci tym badaniem, przyjmowali wcześniej leki przeciwko schizofrenii przez minimum sześć miesięcy, ale nie nastąpiła u nich poprawa stanu zdrowia [39].

Reklama

Methyl B12 – Intercell® Sprawdź

Witamina B12 MSE MAX Sprawdź

Witamina B12 MSE 250µg Sprawdź

B-Komplex MSE Sprawdź

5-MTHF w chorobie Alzheimera

Jedną z przyczyn choroby Alzheimera jest zwiększony stan zapalny, co objawia się podwyższonym poziomem czynnika martwicy nowotworów ( TNF-α ) i płytek beta amyloidu. W badaniu na grupie 121 pacjentów, metylofolian znacznie zmniejszył poziomy TNF-α i beta amyloidu [40].

Dowiedziono, że u osób z chorobą Alzheimera częściej występuje obniżony poziom kwasu foliowego niż u osób zdrowych. W takiej sytuacji suplementacja metylofolianu może poprawiać objawy u tych pacjentów [41].

W badaniu klinicznym z udziałem 30 pacjentów z Alzheimerem i demencją, metylofolian znacznie zmniejszył zmiany w hipokampie i obszarze kory mózgu [42].

Konwersja homocysteiny pod wpływem metylofolianu spowolniła procesy degeneracyjne w mózgu i poprawiła funkcje poznawcze, takie jak uczenie się i pamięć [43].

Skutki uboczne i zagrożenia związane z 5-MTHF

W przypadku prawie każdego suplementu, nie należy stosować go cały czas, a jedynie jako uzupełnienie terapii ze stałą kontrolą laboratoryjną poziomu danej substancji. Typowe działania niepożądane 5-MTHF obejmują
[44, 45]:

• suchość w ustach
• zmęczenie
• ból głowy
• rozdrażnienie
• utrata apetytu
• zaczerwienienie skóry
• wysypka

Należy zwrócić uwagę, aby poziomy innych witamin z grupy B – szczególnie witaminy B12 były na odpowiednim poziomie przed rozpoczęciem przyjmowania 5-MTHF. W przeciwnym razie homocysteina nie może zostać rozłożona i przekształcona, co grozi hiperhomocysteinemią.

Interakcje z lekami

Leki, które mogą zakłócać absorpcję 5-MTHF

Zarówno 5-MTHF jak i inne formy suplementów witaminy B9, mogą wchodzić w interakcje z wieloma lekami, dlatego suplementację warto skonsultować z lekarzem lub specjalistą.  

Niektóre leki mogą zaburzać wchłanianie i/lub konwersję 5-MTHF, obniżając w ten sposób poziom kwasu foliowego. Przykłady leków zmniejszające wchłanianie folianów [Grober, Uwe: Leki i mikroskładniki odżywcze., Wrocław, 2015]:

• Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe NLPZ
• Leki zobojętniające kwas solny w żołądku
• Antybiotyki
• Alkohol
• Doustne środki antykoncepcyjne
• Leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina )

NLPZ, leki przeciwzapalne i przeciwreumatyczne

NLPZ mogą zakłócać wchłanianie kwasu foliowego, zwiększać jego wydalanie z organizmu wraz z moczem [46]. U ponad 70% osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów przyjmujących aspirynę stwierdzono obniżony poziom kwasu foliowego w surowicy [47]. Metotreksat jest antagonista kwasu foliowego, stosowany w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Hamuje aktywność reduktazy soli kwasu tetrahydrofoliowego przyczyniając się do niedoborów kwasu foliowego [48].

Leki zobojętniające kwas solny w żołądku

Substancje zobojętniające kwasy oraz inhibitory pompy protonowej zmieniają wartość pH w żołądku osłabiając wchłanianie kwasu foliowego [49]. Należy zachować co najmniej dwie godziny przerwy pomiędzy przyjmowaniem leków i preparatów z kwasem foliowym.

Antybiotyki

Substancje takie jak trimetoprim i sulfametoksazol zaburzają gospodarkę kwasu foliowego hamując działanie enzymu – reduktazy soli kwasu tetrahydrofoliowego [50, 51, 52]. Podczas terapii tym antybiotykiem zaleca się uzupełnienie kwasu foliowego w dawce około 0,4-1 mg dziennie razem z witaminą B12. [Grober, Uwe: Leki i mikroskładniki odżywcze., Wrocław, 2015]

Leki przeciwpadaczkowe

Leki takie jak: primidon, karbamazepina, fenytoina, fenobarbital mogą powodować niedobory kwasu foliowego poprzez zaburzenie jego wchłaniania w jelitach, a także hamowania odłączania kwasu foliowego od białek. [Grober, Uwe: Leki i mikroskładniki odżywcze., Wrocław, 2015]

Pimidon zakłóca proces przekształcania kwasu foliowego w jego aktywną postać 5-MTHF [Grober, Uwe: Leki
i mikroskładniki odżywcze., Wrocław, 2015].

Kwas foliowy osłabia działanie przeciwpadaczkowe fenytoiny

Przyjmowanie dawek >1 mg kwasu foliowego dziennie osłabia działanie leków przeciwpadaczkowych [53, 54, 55]. Badanie przeprowadzone na 36 dzieciach przyjmujących karbamazepinę wykazało, że lek znacząco obniża poziom kwasu foliowego we krwi [56]. Utrata kwasu foliowego znacząco podnosi poziom homocysteiny u dzieci przyjmujących walproinian i karbamazepinę [57].

Suplementacja L-metylofolianem może zmniejszyć skuteczność metotreksatu

Metotreksat stosuje się w leczeniu łuszczycy, która jest chorobą powodującą powstawanie czerwonych plam na skórze [58]. Jednak metotreksat działa poprzez hamowanie reduktazy dihydrofolianowej (DHFR), enzymu, który metabolizuje kwas foliowy. Dlatego suplementacja L-metylofolanem może hamować działanie metotreksatu [59].

Suplementacja 5-MTHF wzmacnia działanie leków przeciwdepresyjnych

Uzupełnienie terapii depresji o aktywna formę kwasu foliowego znacznie poprawia wyniki pacjentów. W badaniu porównano zastosowanie leków SSRI oraz SSRI z L-metylofolianem [60].

Suplementacja 5-MTHF z witaminą B12 i N-acetylocysteiną opóźnia zmiany w mózgu w chorobie Alzheimera

Badanie przeprowadzone na 67 pacjentach z chorobą Alzheimera wykazało, że suplementacja aktywnym kwasem foliowym, witaminą B12 i N-acetylocysteiną znacznie spowalniała zmiany degeneracyjne w mózgu [61].