Kordyceps chiński to jadalny, tybetański grzyb leczniczy, któremu Medycyna Wschodu przypisuje właściwości tonizujące (wzmacniające), a który znajduje terapeutyczne zastosowanie przy szeregu zaburzeń, takich jak choroby układu oddechowego, zaburzenia pracy nerek, wątroby, osłabienie libido, impotencja czy też infekcje wirusowe. A co mówią na to badania naukowe?
Kordyceps chiński (łac. Ophiocordyceps sinensis, dawniej: Cordyceps sinensis) to grzyb leczniczy rodem z Tybetu, zbierany wczesnym latem, w języku polskim nazywany jest maczużnikiem chińskim.
Jego zapach przypomina nieco surowe mięso, a smak jest lekko gorzki. Zgodnie z przekazami, odkrycie prozdrowotnych właściwości Kordycepsu zawdzięczamy Nepalczykom, którzy zaobserwowali, że zwierzęta gospodarskie po zjedzeniu Kordycepsu nabierały seksualnej witalności oraz stawały się żywsze i pełne energii. Nepalczycy poszli więc za przykładem zwierząt i sami sięgnęli po grzyby, przypominające swoim wyglądem zapałkę, czego z całą pewnością nie pożałowali. Kordyceps również u ludzi zwiększał witalność, wytrzymałość oraz pomagał wyeliminować impotencję [1]. Sama nazwa łacińska – Cordyceps pochodzi od dwóch słów: cord (sznur) oraz ceps (głowa). Kordyceps występuje również w Indiach, gdzie porasta subalpejskie obszary indyjskich Himalajów i jest znany jako “Keera Ghas“ [2]. C. sinensis stosuje się niekiedy przy produkcji tradycyjnego wina ryżowego [3].
Kordyceps chiński a Tradycyjna Medycyna Chińska
Medycyna Wschodu przypisuje kordycepsowi oddziaływanie głównie na meridiany Płuc oraz Nerek: O. Sinensis odżywia Yang nerek, tonizuje Qi płuc, reguluje krążenie krwi, eliminuje flegmę z organizmu, pomaga pozbyć się kaszlu oraz bezdechu [2].
W celu wyeliminowania mokrego kaszlu, któremu towarzyszy czasem domieszka krwi w plwocinach chętnie łączy się go z ziołami, które odżywiają Yin, oczyszczają płuca i łagodzą kaszel, na przykład Bei Sha Shen (łac. Glehnia littoralis) czy korzenia ofiopogonu (łac. Radix Ophiopogonis, chin. Mai Men Dong).
Ogólnie rzecz biorąc, kombinacja O. Sinensis, Mai Men Dong oraz Bei Sha Shen jest ceniona w Chinach i Japonii jako składnik preparatów wzmacniających płuca, oraz zwalczających choroby układu oddechowego.
Ze względu na jego oddziaływanie na Meridian Nerek, chińscy terapeuci stosują kordyceps również w celu zwalczania impotencji, przedwczesnej ejakulacji lub małej ilości nasienia, zaburzeń spowodowanych zakłóceniami w obrębie Nerek i niedoborami Yang Nerek.
Ponadto, na Wschodzie kordyceps to sprawdzony środek wzmacniający cały organizm, szczególnie w przypadku osłabienia towarzyszącego różnego rodzaju chorobom przewlekłym. Tutaj grzyby kordycepsu chętnie stosuje się jako dodatek kulinarny do mięsa, które w TCM uznawane jest za produkt tonizujący ciało człowieka, jednak ze względu na bardzo wysoką cenę dobrej jakości surowca (nawet do 80.000 Euro) maczużnik jest używany w celach kuchennych niezwykle rzadko [6].
W Medycynie Wschodu kordyceps stosuje się w formie tabletek, proszku lub preparatu na bazie alkoholu (ten ostatni, szczególnie jeżeli chcemy wzmocnić Yang nerek).
Maczużnik chiński w badaniach klinicznych
Spośród substancji czynnych, ukrytych w tym grzybie leczniczym najważniejszą wydaje się kordycepina (3-deoksyadenozyna, analog adenozyny), która w badaniach klinicznych wykazywała silne działanie przeciwnowotworowe, antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne. Kordycepina wpływa na wiele różnych procesów biochemicznych oraz molekularnych, jakie zachodzą w naszym organizmie w każdej sekundzie życia – na przykład biosyntezę puryn, syntezę DNA/RNA (korydcepina hamuje produkcję DNA/RNA) oraz funkcjonowanie ścieżki sygnałowej mTOR (ang. mammalian target of rapamycin), z których ta ostatnia odgrywa bardzo istotną rolę w procesie proliferacji i wzrostu komórek [4], [5]. Ze względu na zdolność blokowania działanie mTOR, a jednocześnie pobudzania innej ścieżki sygnałowych – AMPK (ang. AMP-activated protein kinase), C. sinensis stał się obiektem badań nad skutecznym leczeniem białaczki [7]. Ponadto, kordycepina może zwiększać aktywność kaspaz, inicjujących w komórkach procesy apoptotyczne, tak istotne przy leczeniu nowotworów [7] i bywa określana jako „antymetabolit“ [6].
Jako grzyb jadalny, kordyceps to spożywcze źródło niektórych witamin (B1, B2, B12, E oraz K), składników mineralnych (m.in. żelaza, wapnia, magnezu i selenu), jak również tłuszczów, węglowodanów i aminokwasów niezbędnych [8].
Właściwości lecznicze kordycepsu chińskiego przebadane klinicznie:
Działanie antykancerogenne
Metaboliczne właściwości kordycepiny (aktywacja ścieżki AMPK, blokada działania mTOR, pobudzanie kaspaz) zainspirowały uczonych do realizacji szeroko zakrojonych projektów badawczych nad zastosowaniem tego fitoskładnika w terapii antynowotworowej [10], [11], [12].
Na podstawie zebranych dotychczas danych uczeni przypuszczają, iż kordycepina może powstrzymywać metastazę nowotworów, pobudzać procesy autofagii i hamować rozwój na przykład raka nerek, raka płuca, raka szyjki macicy, raka piersi, pęcherza moczowego oraz przełyku, a także powstrzymywać rozwój białaczki. Ponadto, suplementacja kordycepiny zwiększała skuteczność terapii cisplatyną [13].
Powyższe dane wskazują, iż maczużnik chiński może zostać uwzględniony jako pomocniczy element leczenia niektórych nowotworów, natomiast pamiętaj, iż stosowanie tego rodzaju naturalnych środków na własną rękę, bez porozumienia z lekarzem może być niebezpieczne dla Twojego zdrowia i życia.
Działanie ochronne wobec mitochondriów oraz nerek
Kordyceps chiński jest uznawany za łowcę wolnych rodników tlenowych, dlatego przyczynia się do wzmocnienia ochrony antyoksydacyjnej organizmu, w tym mitochondriów [9]. Zgodnie z wynikami pewnego badania na szczurach, jakie przeprowadzono w 2015 roku, maczużnik chiński pozwalał na zwiększenie aktywności MnSOD oraz peroksydazy glutationowej (GSH-Px) przy jednoczesnym obniżeniu poziomu istotnego markera stresu oksydacyjnego – dialdehydu malonowego (MDA) w komórkach nerek tych zwierząt [14]. Wyniki tego badania potwierdziły słuszność wielowiekowego zastosowania C. sinensis jako środka wzmacniającego oraz chroniącego nerki przed uszkodzeniami – zawarte w tym grzybie fitoskładniki zapobiegały zwłóknieniu nerek, powstrzymywały rozwój stanów zapalnych i przyczyniały się do zachowania sprawności mitochondriów tego narządu.
Ponadto, w ramach pewnego badania na myszach okazało się, iż C. sinensis może chronić pacjentów z cukrzycą typu 2 przed nefropatią cukrzycową [16].
Przeciwdziałanie zmęczeniu i znużeniu
TCM przypisuje kordycepsowi działanie witalizujące oraz tonizujące. Jak się okazuje – najzupełniej słusznie. W świetle różnych opracowań naukowych, w tym artykułu opublikowanego w 2017 roku, maczużnik w istotny sposób może przyczyniać się do redukcji zmęczenia oraz odnowy sił witalnych organizmu poprzez [15]:
- redukcję poziomu kwasu mlekowego, między innymi poprzez pobudzanie aktywności enzymu LDH (dehydrogenaza mleczanowa)
- zwiększenie ilości magazynowanego w mięśniach oraz wątrobie glikogenu
- wytrzymałość podczas wysiłku (np. próby z pływaniem u myszy)
- podnoszenie aktywności AMPK w organizmie, które sprzyja zwiększaniu wchłaniania glukozy przez mięśnie
- stymulację transportera glukozy GLUT4, odpowiedzialnego za insulinozależny transport glukozy do mięśni szkieletowych (w ten sposób maczużnik może też przeciwdziałać insulinooporności, przy czym wyniki innych badań, prowadzonych w tym zakresie pozostawały sprzeczne: rezultaty studiów in vitro różniły się od wyników badań in vivo [16]).
Stymulacja pracy układu odpornościowego: potencjalna ochrona antynowotworowa i antywirusowa
W badaniach klinicznych maczużnik chiński pobudzał pracę makrofagów (białych ciałek krwi, które stanowią naszą pierwszą linię obrony przed patogenami) [16]. Jednocześnie sprzyjał też zwiększeniu aktywności komórek naturalnych zabójców (komórek NK), które są w stanie uśmiercać zarówno komórki zainfekowane patogenem, jak również komórki rakowe [16]. Aktywność komórek NK jest niezwykle istotna dla skutecznej walki z nowotworami, a także przy eliminacji infekcji wirusowych. Zdaniem niektórych uczonych za zdolność pobudzania przez C. sinensis komórek naturalnych zabójców do działania mogą odpowiadać zawarte w nim polisacharydy [21].
Co ważne, alkoholowy wyciąg C. sinensis był również w stanie pobudzać sekrecję działającego antynowotworowo oraz przeciwwirusowo IFN-gamma i regulować pracę limfocytów T, w dodatkowy sposób przyczyniając się do pokonania wirusów [17], w tym wirusa grypy Influenza A [19].
Na podstawie dotychczasowej wiedzy na temat działania kordycepsu chińskiego autorzy opublikowanej w 2021 roku monografii na temat terapeutycznych właściwości tego grzyba leczniczego postulowali potrzebę przeprowadzenia dokładniejszych badań klinicznych i przedklinicznych nad możliwym zastosowaniem preparatów na jego bazie [19].
Przeciwwskazania oraz skutki uboczne
Stosowanie C. sinensis jest niewskazane:
- w okresie ciąży oraz karmienia piersią
- nie przyjmować wieczorem i przed snem, gdyż może utrudniać zasypianie (C. sinensis może bowiem działać pobudzająco) [18].
- ze względu na możliwe działanie hipoglikemizujące, zachowaj ostrożność, jeżeli cierpisz z powodu stanów niedocukrzenia o niewyjaśnionej etiologii lub cukrzycy [20].
U osób o wrażliwym układzie trawiennym, suplementacja C. sinensis może wiązać się z lekką dyspepsją. Ponieważ kordyceps pochodzi z Chin, szukając dla siebie odpowiedniego suplementu, zwróć szczególną uwagę na certyfikat czystości substancji czynnej, tak aby uniknąć skażenia organizmu metalami ciężkimi czy innymi toksynami.
Autor: Sylwia Grodzicka
Bibliografia:
- https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/cordyceps
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3909570/
- https://www.researchgate.net/publication/280915349_Cordyceps_Rice_Wine_A_Novel_Brewing_Process
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3909570/
- https://www.spektrum.de/lexikon/biologie/cordycepin/15279
- https://www.bvl.bund.de/SharedDocs/Downloads/01_Lebensmittel/expertenkommission/Erste_Stellungnahme_Vitalpilze.pdf?__blob=publicationFile&v=3
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Cordycepin
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7356751/
- https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf053111w
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6088102/
- https://www.jcancer.org/v10p2415.htm
- https://www.nature.com/articles/s41420-018-0063-4
- https://www.nature.com/articles/s41419-020-03079-4
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26043568/
- https://www.hindawi.com/journals/bmri/2017/9648496/
- https://www.researchgate.net/publication/223986978_Effects_of_Extract_from_Solid-State_Fermented_Cordyceps_sinensis_on_Type_2_Diabetes_Mellitus/download
- https://www.researchgate.net/publication/7137016_Effects_of_Cordyceps_sinensis_alcohol_extractive_on_serum_interferon-gamma_level_and_splenic_T_lymphocyte_subset_in_mice_with_viral_myocarditis
- https://www.karger.com/Article/Pdf/339011
- https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphar.2020.602364/full#h8
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8850325/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17310399/