Mitoceutyki (substancje mitochondrialne, substancje mitotropowe) – około 40 różnorodnych endogennych (fizjologicznych) substancji odżywczych, stosowanych w ramach medycyny mitochondrialnej, w oparciu o diagnostykę laboratoryjną.
Substancje te są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania mitochondriów komórek. Ich skuteczność poparta jest badaniami naukowymi. Substancje te, aby mogły spełnić swoje funkcje, muszą charakteryzować się najwyższą jakością oraz odpowiednio wysoką dawką terapeutyczną, którą określa współczynnik wchłaniania, okres połowicznego rozpadu, formuła galeniczna, stopień zużycia i tolerancja substancji.
Biorąc pod uwagę, że w medycynie mitochondrialnej stosowanie wysokich dawek substancji jest często warunkiem koniecznym, drugim niezwykle ważnym aspektem jest najwyższa czystość substancji, co stanowi gwarancję bezpieczeństwa ich stosowania.
Wysoki stopień czystości substancji mitochondrialnych jest warunkiem koniecznym w przypadku ich oddziaływania bezpośrednio na mitochondria komórek.
Uzupełnianie substancji mitochondrialnych określa się na podstawie wywiadu lekarskiego oraz wyników badań laboratoryjnych. Dużą rolę odgrywa tutaj również diagnostyka mitochondrialna. Badania kontrolne powinny być wykonywane zarówno profilaktycznie (np. z racji wieku, wystąpienia nasilonego stresu, kuracji antybiotykowej, chemioterapii, czy uprawiania sportu wyczynowego), jak i, a może przede wszystkim w przypadku wystąpienia określonych objawów np.: w stanach obniżenia funkcji kognitywnych (problemów z pamięcią, koncentracją), w stanach przewlekłego zmęczenia, obniżenia wydolności organizmu, czy szeroko pojętnej obniżonej odporności.
Najlepszy efekt stosowania substancji mitochondrialnych przynosi ich precyzyjne dawkowanie, stąd Mitoceutyki występują najczęściej w postaci monopreparatów. Pozwala to na skuteczne oddziaływanie na organizm – wg indywidualnych potrzeb pacjenta.
Rola Mitoceutyków opiera się na:
- Bezpośrednim uczestnictwie w procesach produkcji energii
(niezbędne substraty w procesie oddychania komórkowego)
- Pośrednim działaniu wspierającym wytwarzanie cząsteczek wysokoenergetycznych
(utrzymanie płynności błon komórkowych oraz aktywności wielu enzymów uczestniczących w licznych procesach zachodzących w mitochondrium (jako kofaktory))
- Ochronie mitochondriów przed szkodliwymi czynnikami
(tworzenie sprawnie działającego systemu ochronnego redukującego reaktywne formy tlenu, które powstają naturalnie jako produkt uboczny wielu reakcji, jak i na skutek szkodliwie oddziałujących na nas bodźców).
W grupie mitoceutyków wyróżniamy między innymi:
- koenzym Q10 – jest kluczową substancją mitochondrialną, ponieważ uczestniczy bezpośrednio w procesie produkcji energii wewnątrzkomórkowej. Q10 jest również nośnikiem elektronów pomiędzy kompleksami enzymów w błonie wewnętrznej mitochondrium w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego, dodatkowo wspiera działania antyoksydacyjne w membranie komórkowej i przyczynia się do regulacji jej fizykochemicznych właściwości. Koenzym Q10 może występować zarówno w formie zredukowanej, aktywnej – jako ubichinol, jak i utlenionej – jako ubichinon. Aktywna forma koenzymu Q10 – ubichinol, w przeciwieństwie do ubichinonu jest dużo bardziej efektywna (nie wymaga przekształcenia w organizmie). Najbardziej efektywną formą jest jednak płynna forma ubichinolu w postaci nanocząsteczek. Taka forma jest przyswajalna przez śluzówkę jamy ustnej i dzięki temu prawie natychmiast trafia do mitochondriów komórek.
- trzy enzymy obronne: peroksydaza glutationowa (GPX), katalaza (KAT), oraz dysmutaza ponadtlenkowa (SOD). Ich zadaniem jest neutralizacja szkodliwych reaktywnych form tlenu.
- glutation – wykazuje najsilniejsze działanie przeciwutleniające i jest częścią enzymu GPX.
- karnitynę – umożliwia przejście przez membranę mitochondrialną kwasów tłuszczowych będących jednym z substratów do produkcji energii. Jej zadaniem jest również niwelowanie wszelkich toksycznych metabolitów.
- kwas alfa-liponowy – jest przeciwutleniaczem działającym zarówno w błonach komórkowych, jak i we wnętrzu komórek. Jest istotnym uczestnikiem procesów energetycznych i regulatorem wielu innych antyoksydantów.
- kwasy tłuszczowe omega-3 – stanowią nieodzowny element błon komórkowych i przyczyniają się do ochrony kompleksów enzymatycznych biorących udział w wytwarzaniu energii
- magnez – jest niezbędny enzymom w przeprowadzaniu określonych reakcji w procesach metabolicznych
- pierwiastki śladowe:
chrom – uczestniczy w przemianie glukozy i jest także bardzo ważną częścią mitochondrialnej machiny;
cynk, mangan – są aktywatorami wielu enzymów w tym także szczególnie związanej z mitochondriami dysmutazy ponadtlenkowej zwalczającej wolne rodniki;
selen – znajduje się w samym środku antyoksydacyjnej peroksydazy glutationowej stojącej na straży mitochondriów.
- witaminy bioenergetyczne:
B2, B3, B12 – stanowią podstawę działania mitochondriów. Ich obecność jest niezbędna w wielu reakcjach enzymatycznych na każdym etapie produkcji energii.
Witamina D3 – jest regulatorem przemian metabolicznych i koordynatorem 900 genów, co więcej minimalizuje syntezę tlenku azotu, który występując w nadmiarze niszczy mitochondria.
Witamina C – należy do grupy substancji wychwytujących wolne rodniki. Wspiera także mitochondrialne procesy metaboliczne oraz jest niezbędna do wytwarzania karnityny.
Prawidłowa aktywność wielu tkanek, narządów i układów zależna jest od ilości dostarczonej im energii. Głównym jej dystrybutorem są mitochondria, lecz bez obecności substancji mitochondrialnych nie byłoby to możliwe.
