Podczas gdy ilość antybiotyków, które są przepisywane matkom w ciąży oraz niemowlętom i małym dzieciom systematycznie rośnie, naukowcy coraz częściej alarmują, iż taka wczesna ekspozycja na penicylinę, amoksycylinę i inne antybiotyki może zwiększać ryzyko różnych chorób w starszym wieku. Jak potwierdza też nowe badanie z Nowej Zelandii, kilkukrotna antybiotykoterapia przebyta w wieku prenatalnym lub przed ukończeniem 4 roku życia w istotny statystycznie sposób przyczynia się do wzrostu ryzyka otyłości oraz zbyt wysokiego BMI u dzieci. Winę za ten stan rzeczy ponoszą wywołane w ten sposób zmiany w obrębie mikrobiomu jelitowego. Formą przeciwdziałania temu zjawisku może być odpowiednia probiotykoterapia, którą warto przeprowadzać zarówno podczas ciąży (u matki) jak też bezpośrednio u samego dziecka.
Otyłość u dzieci jest kojarzona ze wzrostem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy typu 2, dyslipidemii, nadciśnienia oraz zespołu metabolicznego. Wczesnodziecięca ekspozycja na antybiotyki, szczególnie szerokiego spektrum, może wpływać na wagę małych pacjentów poprzez modyfikację ich flory jelitowej.
Flora jelitowa noworodków, niemowląt i małych dzieci nie jest w pełni rozwinięta, a przez to bardziej podatna na czynniki, które ją destabilizują, tj. nadmiar cukru w diecie, niedobory błonnika oraz antybiotykoterapia. Tymczasem to właśnie skład flory jelitowej w znaczącym stopniu decyduje o pozyskiwaniu mikroskładników odżywczych oraz energii z pożywienia.
Ponieważ wiele wcześniejszych studiów kohortowych sugerowało, iż wielokrotna antybiotykoterapia w wieku do około 4-5 lat może negatywnie wpływać na wskaźnik masy ciała (BMI), zespół badawczy z Nowej Zelandii podjął próbę potwierdzenia hipotezy, iż antybiotyki, w zależności od rodzaju leku, wieku przy pierwszej przebytej antybiotykoterapii oraz łącznej ilości antybiotykoterapii, zarówno w wieku prenatalnym, jak również do ukończenia 48 miesiąca życia, mogą zwiększać ryzyko otyłości lub nadwagi w wieku 54 miesięcy.
Jak przeprowadzono badanie?
Podczas realizacji badania naukowcy objęli analizą łącznie 6853 dzieci urodzonych między 2009 a 2010 rokiem, które zostały zgłoszone do badania jeszcze przed momentem narodzin. W ramach eksperymentu rodzice byli zobowiązani wypełnić kwestionariusze online kolejno: podczas ciąży oraz 9, 24 i 54 miesiące po narodzinach dziecka.Naukowcy uwzględniali przy tym zarówno ogólny wpływ antybiotyków na status dziecka, jak i wpływ poszczególnych 4 typów antybiotyków (penicylin, makrolidów, cefalosporyn oraz kotrimoksazolu).
Jakie wyniki otrzymano?
Spośród 6853 dzieci zarejestrowanych do badania, kryteria badawcze spełniło ostatecznie 5128 dzieci, spośród których 4886 (95%) przeszło antybiotykoterapię jeszcze przed ukończeniem 4. roku życia. W porównaniu z rówieśnikami, które nie przyjmowały żadnych antybiotyków, dzieci z tej grupy częściej przyjmowały też leki przeciwrefluksowe oraz były karmione piersią krócej niż 3 miesiące. Ponadto dzieci, które musiały zostać poddane antybiotykoterapii, częściej konsumowały 3 lub więcej porcji dziennie słodkich napojów, słodyczy oraz dań typu fast-food.
Otrzymane przez uczonych wyniki wskazywały jednoznacznie, iż kontakt z antybiotykami, zarówno w wieku prenatalnym, jak i po narodzinach pozostawały statystycznie skorelowane ze wzrostem wagi ciała we wczesnym dzieciństwie. Kilkukrotna ekspozycja na antybiotyki przed ukończeniem 48. miesiąca życia okazała się skorelowana z istotnie wyższym poziomem BMI oraz większym prawdopodobieństwem otyłości w wieku 54 miesięcy życia. Przy czym największe zagrożenie niosły ze sobą antybiotyki, które podawano niemowlętom przed ukończeniem 1. roku życia.
Takie rezultaty pozostawały zgodne ze wcześniejszymi obserwacjami uczonych. I tak na przykład, kanadyjskie dzieci, które przyjmowały antybiotyki w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia, w wieku 9 i 12 lat wykazują odpowiednio o 1,7 oraz 2,6 razy wyższe ryzyko otyłości niż ich rówieśnicy, którzy nigdy nie byli poddani tego rodzaju leczeniu. Podobnych obserwacji dokonali uczeni z Wielkiej Brytanii oraz USA.
Co z tego wynika?
Wyniki, które uzyskali uczeni z Nowej Zelandii, wskazują jednoznacznie, iż powtarzająca się ekspozycja na antybiotyki u dzieci w wieku prenatalnym oraz przed ukończeniem 4. roku życia stanowi potencjalny czynnik ryzyka otyłości u dzieci, a tym samym wystąpienia różnych chorób metabolicznych w późniejszych latach.
Uczeni podkreślali przy tym, iż obserwowany wzrost ryzyka otyłości można modyfikować poprzez monitorowanie ilości przepisywanych kobietom w ciąży oraz niemowlętom i małym dzieciom antybiotyków. Jednocześnie, ponieważ taki negatywny wpływ antybiotyków na masę ciała przypisuje się głównie niekorzystnej dekompozycji mikroflory jelitowej pod wpływem działania antybiotyków, korzystnym rozwiązaniem mogłaby być tutaj również odpowiednia probiotykoterapia.
Artykuł opracowany na podstawie badania: Chelimo, C., et al., Association of Repeated Antibiotic Exposure Up to Age 4 Years With Body Mass at Age 4.5 Years, JAMA Netw Open. 2020;3(1):e1917577, Jan 2020
Autor: Sylwia Grodzicka