Bromelaina – właściwości i działanie

Bromelaina to grupa enzymów naturalnie występujących w ananasach. Działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, dlatego znajduje zastosowanie w zmniejszaniu obrzęków i zakrzepów. Ponadto wspomaga prawidłowe trawienie i może nawet wspierać proces odchudzania. Badania nad jej rolą dla zdrowia dają bardzo dobre efekty. W artykule przedstawiamy najważniejsze korzyści i skutki uboczne stosowania bromelainy.

Czym jest bromelaina?

Bromelaina jest ekstrahowana z owoców lub łodyg ananasów. Jest to mieszanka enzymów – proteaz, które rozkładają białka na aminokwasy i inne enzymy^1,2. Ponadto bromelaina zawiera także takie enzymy, jak m.in.: fosfatazę, glukozydazę, peroksydazę, celulazę^3,4,5. Najczęściej w badaniach stosuje się bromelainę ekstrahowaną z łodygi ananasa, ponieważ ma wyższą zawartość proteaz^6,7.

Bromelaina jest dostępna w postaci suplementu diety, proszku lub kremu. Zalecana dawka wynosi około 750 mg na dobę⁸. Bromelainę należy przyjmować co najmniej godzinę przed posiłkiem⁹.

Bromelaina – działanie

Preparaty z bromelainą mogą różnić się zawartością poszczególnych składników w zależności od źródła, z którego została pozyskana i zastosowanych metod oczyszczania¹⁰.

Bromelaina z owoców pozyskiwana jest ze schłodzonego soku ananasowego przy użyciu procesu ultra-filtracji¹¹. Natomiast, aby pozyskać bromelainę z łodygi ananasa, należy przeprowadzić wirowanie, filtrowanie i liofilizowanie¹².

Bromelaina jest mieszaniną różnych enzymów rozkładających białka. Poza proteazami zawiera także: fosfatazę, glukozydazę, peroksydazę, celulazę. Co ciekawe, bromelaina składa się również z niektórych inhibitorów proteazy, które hamują określone enzymy trawiące białka poza jelitami, aby nie rozkładały potrzebnych nam białek np. odpornościowych. W rezultacie ich zablokowanie może pomóc w zwalczaniu infekcji i stanów zapalnych^13,14,15.

Przeciwzapalne działanie bromelainy i hamowanie agregacji płytek są prawdopodobnie spowodowane aktywnością proteaz trawiących białka. Jednak za hamowanie wzrostu guza i leczenie oparzeń odpowiadają jej inne funkcje niż trawienie białek¹⁶.

Użyteczność preparatu z bromelainą jest oceniana na podstawie jej aktywności proteolitycznej i działania przeciwzapalnego¹⁷.

Bromelaina – właściwości

1. Pomaga zmniejszać stan zapalny

Bromelaina jest silnym środkiem przeciwzapalnym i w zależności od stanu w komórkach może aktywować odpowiedź przeciwzapalną lub ją hamować¹⁸.

Jednym z czynników prozapalnych, które reguluje, jest cyklooksygenaza-2 (COX-2). Pomaga w syntezie prostaglandyny E2 (PGE-2), która jest cząsteczką prozapalną (lipidem). PGE-2 odpowiada za hamowanie układu odpornościowego i sprzyja progresji nowotworu¹⁹. W badaniu na hodowlach komórkowych bromelaina obniżała poziomy COX-2 i PGE-2²⁰.

Podczas stanów zapalnych i nadprodukcji cytokin, bromelaina zmniejsza wydzielanie interleukin (IL-1β, IL-6) i TNF-α. W chorobie zapalnej jelit (IBD) bromelaina zmniejsza wytwarzanie IFN-γ i TNF-α²¹.

Ponadto bromelaina moduluje ekspresję czynnika wzrostu TGF-β, jednego z głównych regulatorów stanu zapalnego u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów²².

2. Pomaga w odchudzaniu

Bromelaina może wspomagać proces odchudzania, regulując reakcje zachodzące w tkance tłuszczowej²³.

Na poziomie komórkowym, bromelaina hamuje tworzenie (różnicowanie) komórek tłuszczowych (adipocytów) poprzez zmniejszenie ekspresji genu odpowiadającego za wytwarzanie komórek tłuszczowych²⁴. Ponadto wpływa na indukowanie apoptozy komórek tłuszczowych poprzez blokowanie sygnalizację Akt / mTOR i zwiększanie poziomu TNF-α²⁵. Dodatkowo TNF-α indukuje rozkład tłuszczów (lipoliza). Wszystkie te czynniki łącznie pomagają przeciwdziałać i zapobiegać otyłości²⁶.

3. Wspiera układ odpornościowy

Bromelaina reguluje prawidłową odpowiedź immunologiczną. Aktywuje odpowiednie białka zapalne IL-1β, IL-6, IFN-γ do zwalczania infekcji, a w obecności stresu oksydacyjnego zmniejsza poziom tych białek, które aktywują stany zapalne²⁷.

W badaniu na modelu komórkowym bromelaina zarówno hamowała, jak i zwiększała odpowiedź komórek T. W normalnych warunkach bromelaina poprawiała odpowiedź komórek T układu odpornościowego. Jednocześnie hamowała wytwarzanie IL-2. Te działania wynikają z obecności różnych rodzajów proteaz w bromelainie²⁸.

Z drugiej strony, gdy komórki T są niewłaściwie aktywowane podczas chorób autoimmunologicznych lub zakaźnych, bromelaina hamuje ich aktywację. Pomaga to w walce z chorobami immunologicznymi²⁹.

4. Pomaga hamować wzrost komórek rakowych

Badania dowodzą, że bromelaina ma obiecujące właściwości w walce z rakiem. Może hamować szlaki metaboliczne, które biorą udział we wzroście komórek raka³⁰.  

Bromelaina wpływa na hamowanie: jądrowego czynnika kappa B (NF-κB), cyklooksygenazy-2 (COX-2), kinazy białkowej (MAPK), Akt i szlaków prostaglandyny E2 (PGE-2)³¹. Prostalandyna E2 (PGE-2) to prozapalna cząsteczka lipidowa. PGE-2 tłumi układ odpornościowy i promuje progresję nowotworu. Badania na modelach komórkowych dowodzą, że bromelaina zmniejsza poziomy PGE-2³².

W hodowlach komórek mysich bromelaina hamowała również działanie czynnika ERK-2. Dzięki temu blokowała szlaki Ras i MAPK, odpowiadające za stan zapalny i wzrost guza³³. Nadprodukcja NF-κB również sprzyja rozwojowi raka. W badaniu na komórkach mysich traktowanie ich bromelainą hamowało szlaki MAPK i Akt / PKB, tym samym hamując NF-κB.

Również w ludzkich komórkach rakowych bromelaina hamowała NF-κB, zatrzymując cykl wzrostu komórek rakowych^34,35.

Komórki odpornościowe, które biorą udział w procesie nowotworzenia, mają aktywny marker CD44. Bromelaina zmniejsza produkcję CD44 na powierzchni komórek nowotworowych mysich i ludzkich³⁶.

Stosowanie bromelainy zmniejszało zdolność ludzkich komórek nowotworowych w mózgu do migracji i inwazji na inne komórki. Bromelaina nie uszkadzała przy tym sąsiednich zdrowych komórek³⁷.

Niektóre komórki nowotworowe mogą otaczać się drobnymi fragmentami komórek krwi, aby uniemożliwić rozpoznanie ich przez komórki odpornościowe. Podawanie doustne bromelainy zmniejsza liczbę płytek krwi u ludzi. Zdolność do hamowania aktywności płytek krwi może uwolnić komórki rakowe i wystawić je na działanie układu odpornościowego^38,39,40.

5. Łagodzi zapalenie stawów

Bromelaina pomaga w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, działając przeciwzapalnie. Obniża produkcję TGF-β, głównego czynnika zapalnego u osób z chorobą autoimmunologiczną⁴¹.

Przegląd 10 badań wykazał, że podawanie bromelainy miało znacząco pozytywne skutki u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Suplementacja zmniejszyła obrzęk tkanek, ból i sztywność stawów⁴².

W dużym badaniu (na grupie 103 osób), randomizowanym z podwójnie ślepą próbą i kontrolą placebo, połączenie rutozydu, trypsyny i bromelainy pomogło bezpiecznie leczyć zapalenie kości i stawów kolana. Pacjenci ocenili połączenie jako równie skuteczne w zmniejszaniu bólu, jak lek przeciwbólowy Diclofenac. Ponadto było bezpieczniejsze i lepiej tolerowane niż inne leki na zapalenie stawów⁴³.

Chociaż istnieją dowody na potencjał bromelainy w leczeniu różnych rodzajów zapalenia stawów, konieczne są dalsze badania. Naukowcy nie ustalili jeszcze optymalnej dawki i skuteczności długotrwałego stosowania⁴⁴.

6. Może zmniejszać objawy alergii

Działanie przeciwzapalne bromelainy sprawdza się także w leczeniu alergii i problemów z zatokami.

W badaniu na grupie 50 pacjentów z ostrym zapaleniem zatok, osoby, które otrzymywały bromelainę, wykazały większą poprawę objawów w porównaniu z grupą placebo. Ponadto w grupie przyjmującej bromelainę odnotowano mniej stanów zapalnych nosa i mniejsze trudności w oddychaniu⁴⁵.

W innym badaniu u 62 dzieci z ostrym zapaleniem zatok, bromelaina także okazała się skuteczna w leczeniu. Spośród badanych, 54 dzieci leczonych antybiotykami lub terapią skojarzoną wyzdrowiało wolniej niż dzieci, którym podawano bromelainę⁴⁶.

Wyniki te sugerują, że bromelaina może być pomocna w leczeniu stanów zapalnych nosa, alergii i astmy przebiegających ze stanami zapalnymi⁴⁷.

7. Pomaga zmniejszyć ból i obrzęk

Bromelaina wykazuje skuteczne działanie w łagodzeniu bólu i zmniejszaniu obrzęków. Pomaga w bólu mięśni po wysiłku, a nawet w bólu po operacji.

Ból mięśni po wysiłku jest powszechny u osób trenujących. W badaniu na grupie 20 zdrowych mężczyzn suplementacja bromelainą i innymi enzymami pomogła złagodzić ból mięśni⁴⁸. Co więcej, grupa przyjmująca enzymy wykazała lepszą regenerację mięśni w porównaniu z grupą placebo. Suplementacja pozwoliła na szybsze przywrócenie funkcji po intensywnych ćwiczeniach. Efekty te są prawdopodobnie spowodowane przeciwzapalną aktywnością bromelainy i innych enzymów proteazowych⁴⁹.

Po miesięcznej suplementacji bromelainy zaobserwowano mniejszy ból kolan i sztywność u 77 uczestników. Zarówno dawki 200 mg, jak i 400 mg bromelainy skutecznie poprawiały funkcję kolan u badanych osób⁵⁰. Jednak w tym badaniu nie było grupy kontrolnej do porównywania wyników⁵¹.

Z kolei w innym badaniu u 39 pacjentów przyjmujących jedynie bromelainę nie uzyskano korzyści przeciwbólowych i łagodzących dysfunkcji mięśni po wysiłku. Może to wynikać z niskiej dawki bromelainy, braku odpowiedniej kontroli i niewystarczających statystyk w przeprowadzonym badaniu⁵².

Bromelaina pomaga również zmniejszyć ból i obrzęk po zabiegach stomatologicznych. W jednym badaniu bromelaina skutecznie zmniejszała ból i obrzęk u 28 z 40 pacjentów po zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej. Ponieważ w badaniu nie uwzględniono grupy kontrolnej, wyniki pozostają niepewne⁵³.

Reklama

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

Oregano-Intercell® Sprawdź

Evolenz III MSE Sprawdź

Silymarin-Intercell® Sprawdź

8. Może wspierać zdrowie jelit

Bromelaina korzystnie wpływa na zaburzenia pracy jelita i stany zapalne. Bromelaina zatrzymuje wydzielanie płynów jelitowych, co może być przydatne jako lek przeciwbiegunkowy. W badaniu na komórkach jelitowych królika bromelaina zatrzymała aktywność bakterii i toksyn wywołujących biegunkę⁵⁴.

Bromelaina może okazać się dobrym sposobem leczenia zaburzeń jelitowych przebiegających ze stanami zapalnymi. W jednym z badań, podawanie bromelainy myszom hamowało skurcze jelit. Dodatkowo efekty te były silniejsze u myszy z cukrzycą i stanem zapalnym niż u zdrowych myszy⁵⁵.

W modelu zwierzęcym (u myszy) z nieswoistym zapalaniem jelit (IBD) podawanie bromelainy pomogło zmniejszyć objawy choroby. Zmniejszyło także produkcję CD44, pomagając zmniejszyć zapalenie okrężnicy⁵⁶.

Badanie na komórkach okrężnicy od pacjentów z IBD wykazało wysoki poziom cytokin prozapalnych. Podawanie do tych komórek bromelainy hamowało wytwarzanie cytokin. Może to przełożyć się na zmniejszenie stanu zapalnego u pacjentów z IBD⁵⁷.

Niestety, obecnie nie ma badań klinicznych dotyczących wpływu bromelainy na IBD u ludzi. Istnieją jednak dwa studia przypadków, w których podawanie bromelainy pomogło złagodzić objawy zapalenia jelita grubego⁵⁸.

9. Chroni serce

Jednym z czynników ryzyka chorób serca jest tworzenie skrzepów, czyli tzw. agregacja płytek krwi. Występuje, gdy komórki krwi zlepiają się ze sobą. Wykazano, że podawanie bromelainy zatrzymuje agregację płytek krwi i zapobiega tworzeniu się skrzepów⁵⁹.

W jednym badaniu inkubacja różnych próbek krwi od 10 zdrowych ochotników z bromelainą doprowadziła do znacznego zmniejszenia liczby płytek krwi. Nawet po tym, jak naukowcy zastosowali leki w celu wywołania agregacji płytek, próbki krwi potraktowane bromelainą miały mniejszą ilość zagregowanych płytek krwi w porównaniu do próbek kontrolnych⁶⁰.

Podczas zawałów serca lub udaru mózgu może wystąpić niedokrwienie. W badaniu na szczurach podawanie bromelainy chroniło serce, zmniejszając obrażenia niedokrwienne. Bromelaina była w stanie zmniejszyć śmierć komórek serca i poprawić powrót do zdrowia po zawale serca lub udarze u szczurów⁶¹.

10. Może pomagać w leczeniu dolegliwości skórnych

Bromelaina stosowana miejscowo w formie kremu pomogła usunąć uszkodzoną tkankę z ran lub oparzeń skóry. Bromelaina zawiera escharazę, która odpowiada za działanie bromelainy na skórę. Udowodniono, że jej stosowanie miejscowe w postaci kremu (35% zawartości bromeliny w bazie lipidowej) wpływa korzystnie na eliminację martwych tkanek po oparzeniu oraz przyspiesza gojenie^62,63. Jej działanie jest spowodowane aktywacją kolagenazy w zdrowej tkance, która następnie rozkłada denaturowany kolagen, oddzielając żywe i martwe tkanki⁶⁴.

Łupież liszajowaty (Pityriasis lichenoides chronica – PLC) to choroba skóry o nieznanej etiologii. W badaniu trwającym trzy miesiące wśród ośmiu pacjentów z PLC przyjmujących bromelainę leczenie było skuteczne u wszystkich pacjentów⁶⁵. Chociaż u dwóch pacjentów wystąpił nawrót objawów w ciągu pięciu do sześciu miesięcy po zawieszeniu leczenia, krótki cykl leczenia ponownie zatrzymał objawy PLC⁶⁶.

Ponieważ przyczyny PLC są nieznane, naukowcy nie mają pewności co do mechanizmu bromelainy w leczeniu tej choroby. Możliwym wyjaśnieniem jest działanie przeciwzapalne i przeciwwirusowe⁶⁷.

11. Może zmniejszać ryzyko choroby Alzheimera

Jedną z głównych przyczyn wystąpienia choroby Alzheimera jest tworzenie płytek beta-amyloidowych. Kompleks proteinazy zawierający trypsynę, alfa-chymotrypsynę i bromelainę pomaga rozkładać beta-amyloidy⁶⁸.

Analiza próbek krwi wykazała, że doustne podawanie proteinaz zmniejsza poziom beta-amyloidu u zdrowych osób. Rozkładanie beta-amyloidu może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby Alzheimera⁶⁹.

Skutki uboczne i środki ostrożności

Szczególną ostrożność powinny zachować osoby uczulone na ananasy i nie powinny przyjmować suplementów z bromelainą. Mogą one wywołać reakcje alergiczne⁷⁰.

Najczęstsze działania niepożądane obejmują biegunkę, wzdęcia, nudności, ból głowy, zmęczenie i wysypkę⁷¹.

Aby enzym został wchłonięty i miał działanie przeciwzapalne, bromelainę należy przyjmować na pusty żołądek minimum godzinę przed posiłkiem. Jednak dla niektórych osób może to powodować dyskomfort i podrażnienie żołądka.

Interakcje z lekami i suplementami

Bromelaina może wpływać na lepszą dostępność leków, a także zmniejszać niektóre działania niepożądane^72,73.

W badaniu na szczurach bromelaina zwiększała wchłanianie heparyny w jelitach. Heparyna ma działanie rozrzedzające krew i może powstrzymywać tworzenie się skrzepów. Osoby przyjmujące jednocześnie heparynę i bromelainę powinny zachować ostrożność, ponieważ może to zwiększyć ryzyko krwawienia⁷⁴.

Bromelaina rozrzedza krew, dlatego nie należy jej stosować jednocześnie z innymi lekami rozrzedzającymi krew, takimi jak warfaryna⁷⁵. Należy również zachować ostrożność, stosując bromelainę jednocześnie z innym suplementami, które rozrzedzają krew, jak np. olej rybny. Bromelaina pomaga również zwiększyć wchłanianie tetracyklin (antybiotyków zwalczających infekcje bakteryjne)^76,77.

Bromelaina skutecznie poprawia wchłanianie kurkuminy. Dlatego kurkumina i bromelaina są często stosowane razem w celu zwiększenia wchłaniania i wzmocnienia działania przeciwzapalnego każdego z nich⁷⁸.

Bromelaina zwiększa również wchłanianie: penicyliny⁷⁹, glutationu⁸⁰.

Suplementacja bromelainy

Dawkowanie

Podczas badania zapalenia kości i stawów u badanych stosowano dawki bromelainy w zakresie od 540 do 1890 mg na dobę. Przy niższych dawkach bromelaina jest bezpieczna i dobrze tolerowana⁸¹.

Jednak badania z użyciem wyższych dawek dają sprzeczne wyniki. W jednym badaniu 1890 mg było dobrze tolerowanych, podczas gdy w innym badaniu z użyciem 945 mg odnotowano więcej działań niepożądanych⁸¹.

Konieczne są dalsze długoterminowe badania w celu oceny bezpieczeństwa bromelainy.