Diagnostyka w ujęciu Tradycyjnej Medycyny Chińskiej

Zadaniem lekarzy i terapeutów jest zapobieganie oraz leczenie wszelkiego rodzaju schorzeń. Jednak bez podjęcia trafnej diagnozy skuteczna terapia czy też inaczej mówiąc usunięcie prawdziwych przyczyn dolegliwości odczuwanych przez pacjenta nie jest możliwe.

Priorytetowa koncentracja na pacjencie oraz przyczynowe leczenie chorób to wspólny mianownik medycyny wschodu oraz koncepcji Mito-Med, dlatego w dzisiejszym artykule przyjrzymy się metodom diagnostycznym, które są tradycyjnie praktykowane w ramach TCM oraz zastanowimy się, czy mogą one znaleźć zastosowanie również przy opracowywaniu indywidualnej terapii mitochondrialnej.

Pacjent ma zawsze rację

W rozumieniu TCM proces stawiania diagnozy w dużej mierze opiera się na intuicji terapeuty oraz obszernej anamnezie i dokładnym zbadaniu fizycznego statusu pacjenta. Do dzisiaj terapia stosowana w ramach Tradycyjnej Medycyny Chińskiej nie ma nic wspólnego ze ślepym kierowaniem się wynikami badań laboratoryjnych, lecz bierze pod uwagę przede wszystkim faktyczny stan chorego – jego objawy, subiektywne samopoczucie oraz historię dotychczasowych chorób.

Tego samego zdania jest Helena Roth-Svensson. Według autorki książki „Tarczyca a mitochondria” przy opracowywaniu strategii leczenia to pacjent powinien zawsze stać na pierwszym miejscu. Opinii doktor Roth-Svensson wtóruje też guru medycyny mitochondrialnej, doktor Bodo Kukliński, według którego: „wywiad lekarski jest ważniejszy niż wyniki badań laboratoryjnych“.

Ze względu na to, iż istota rozumienia anamnezy oraz procesu stawiania diagnozy jest wspólna dla obu koncepcji terapii, spróbujmy przyjrzeć się technikom oceny stanu pacjenta, które terapeuci medycyny wschodu stosują już od wielu wieków, być może niektóre z nich mogą okazać się dla nas inspirujące nawet w dobie najnowocześniejszej aparatury diagnostycznej, która umożliwia wgląd w każdą komórkę organizmu pacjenta.

Z drugiej strony powinniśmy jednak pamiętać, iż ze względu na pewne różnice kulturowe medycyna chińska różni się od medycyny zachodniej, co znajduje swoje odbicie miedzy innymi w podejściu do procesu stawiania diagnozy. Czytając kolejne akapity należy cały czas pamiętać, iż głównym zadaniem TCM jest prewencja chorób oraz że jest to system ściśle związany z naturą, oparty o zachodzące w ludzkim ciele procesy energetyczne i uwzględniający sferę psychologiczno-duchową człowieka. I to właśnie dlatego medycyna wschodu spogląda na pacjenta innymi oczami niż czyni to współczesna medycyna klasyczna. Poniżej opowiemy sobie o praktycznym zastosowaniu takiego podejścia w procesie diagnostycznym.

Pacjent widziany oczami terapeuty TCM

Zgodnie z filozofią Tradycyjnej Medycyny Chińskiej przyczyny bezpośrednio odczuwanych przez pacjenta dolegliwości mogą wiązać się z dowolną kombinacją takich czynników chorobotwórczych jak [1]:

1. Jeden lub kilka z tzw. sześciu zewnętrznych czynników patogennych na raz. Zaliczamy do nich:

• Wiatr  (objawy pojawiają się nagle, są od razu gwałtowne i „przeskakują z narządu na narząd“, atakuje głównie płuca oraz skórę, wrażliwość na przeciągi, pocenie się, bóle głowy, mokry kaszel i katar, swędząca wysypka, bóle stawów)
• Zimno (zużywa Yang-Qi, zakłóca przepływ Qi stagnacja, skurczenie, gorączka ale bez pocenia się za to z dreszczami, bóle mięśni, bóle głowy, kaszel, uczucie „chłodu w kościach“, bóle jamy brzusznej, burczenie w brzuchu, biegunka, mdłości lub wymioty)
• Gorąco Późnego Lata (zużywa Qi, ma charakter rozproszony i stopniowo przybierający na siłę, niechęć do gorąca, pragnienie, nadmierna potliwość, ogólne zmęczenie, ciemno-żółty mocz, mogą towarzyszyć mu omdlenia, nagła utrata świadomości a nawet konwulsje)
• Wilgoć (zakłóca przepływ Qi, zużywa Yang-Qi, ociężałość, lepkość, stagnacja, ból głowy, brak pragnienia, nieokreślony ból różnych części ciała, „uczucie zamglenia umysłu“, sztywność mięśni)
• Suchość (powoduje utratę płynów ciała, atakuje płuca przez usta i nos, gorączka, suche usta, suchy kaszel, suchy język, brak pocenia się, pragnienie)
• Ogień/Gorąco (zużywa Yin-Qi, powoduje silną gorączkę, duże pragnienie, zaczerwienienie twarzy, niepokój, bezsenność, zaburzenia świadomości, czerwoną wysypkę skóry, krwawienia z nosa lub dziąseł, wrzody i stany zapalne skóry)

Zewnętrzne czynniki patogenne wnikają do naszych narządów i kanałów energetycznych, prowadząc do zaburzeń ich funkcjonowania

2. Nadmiarem jednej lub kilku z tzw. siedmiu Emocji na raz.
   TCM rozróżnia siedem głównych Emocji:

• Gniew, Nu
• Strach, Kong
• Radosne podniecenie /Radość, Xi/Le
• Smutek, BEI
• Przygnębienie/Żal, YOU
• Myślenie obsesyjne, SI
• Przerażenie/Strach wywołany nagłym zaskoczeniem, JING

3. Niewłaściwą dietą (nieprawidłowo skomponowana dieta może zaburzać pracę Żołądka lub Śledziony albo nadmiernie wzmacniać jeden wybrany Element, np. zbyt kwaśne potrawy prowadzą do dominacji Elementu Ognia)

4. Nierównowagą rytmu: aktywność fizyczna/praca – odpoczynek

Ciekawostka: charakterystyczną cechą nadmiaru aktywności w porównaniu do ilości odpoczynku jest małomówność, cicha mowa oraz osłabienie trawienia i ogólne znużenie

Niedostateczny brak aktywności fizycznej prowadzi do stagnacji Qi oraz krwi, co przejawia się kołataniem serca, osłabieniem kończyn, otyłością oraz płytkim oddechem

5. Nadmierną seksualnością lub przedwczesnym zamążpójściem, licznymi porodami

dotyczy przede wszystkim diagnostyki u kobiet, kojarzone z osłabieniem (esencji lub Yin) nerek, przejawiającym się zawrotami głowy, szumami usznymi, bólami lędźwiowego odcinka kręgosłupa i kolan, kołataniem serca, nocnym poceniem się, niepłodnością, nieregularnymi miesiączkami lub brakiem miesiączek, impotencją lub przedwczesną ejakulacją – u mężczyzn, obecnością wydzieliny pochwowej

6. Jednym lub kilkoma patologicznymi stanami organizmu (dotyczącymi Qi, Krwi oraz Płynów Ciała), do których należą:

• Niedobór, stagnacja lub nadmiar Qi
• Niedobór Krwi, stagnacja Krwi, nadmiar Gorąca we Krwi, nadmiar Zimna we Krwi
• Niedostateczna ilość Płynów Ciała, zatrzymywanie wody w organizmie (obrzęki), obecność Flegmy lub Śluzu

Kombinacja wspomnianych wyżej czynników patogennych może prowadzić do wystąpienia dolegliwości u pacjenta lub też nasilać już istniejące.

Klasycznie, przy stawianiu diagnozy terapeuta ocenia stan pacjenta według par następujących kryteriów:

• Yin i yang
• Gorąco i Zimno
• Wilgoć i Suchość
• Nadmiar i Niedobór
• Wiatr i Zastój

Przykładowo medycyna wschodu rozróżnia aż 19 rodzajów gorączki, a wśród nich gorączkę popołudniową, wieczorną, menstruacyjną, gorączkę pleców, jamy brzusznej, gorączkę opuszków i podeszw stóp, gorączkę wysoką oraz niską, itd. [2].

Stan części składowej odzwierciedla stan całości

W procesie stawiania diagnozy według medycyny chińskiej uwzględniamy wszystkie te objawy, których występowanie możemy stwierdzić bez ingerowania we wnętrze pacjenta.

Zgodnie z taoistycznym twierdzeniu o równoważności Mikrokosmosu i Makrokosmosu doświadczony terapeuta przygląda się stanowi skóry, włosów, paznokci, językowi, okazywanym przez chorego emocjom, jego postawie ciała, szybkości bicia serca, zapachowi i innym zewnętrznym cechom, przy czym najbardziej zaawansowane i najczęściej wykorzystywane są dwa systemy diagnozy: na podstawie oględzin języka oraz na podstawie zbadania pulsu.

Reklama

Witamina D3 MSE Sprawdź

Adrenal-Intercell® Sprawdź

Mito Stress Balance Sprawdź

Rhodiola Sprawdź

Badanie przeprowadzane przez terapeutę TCM składa się z czterech klasycznych etapów:

1. Obserwacja pacjenta
   Przyglądając się pacjentowi terapeuta bierze pod uwagę:

• kolor i połyskliwość skóry twarzy (może być blada, pociemniała, pociemniała matowa, połyskująca sucha, połyskująca i wilgotna, zwiędła-jakby bez życia)
• kolor skóry na ciele (zaróżowiony, czerwony, biały, żółty i pociemniały)
• postawę ciała i wykonywane przez pacjenta gesty (drżenie, tiki ust lub palców stóp, dygotanie, chwytanie wyimaginowa­nych przedmiotów w powietrzu (tzw. carphologia jest w TCM uznawana za oznakę stanu zagrożenia życia, trudność w utrzymywaniu stanu bezruchu))
• pozycję przyjmowaną podczas snu (częste przewracanie się na boki, ociężałość i trudności w zmianie pozycji, spanie w pozycji „kłębka“, spanie na wznak, trudności w utrzymywaniu pozycji leżącej (ataki kaszlu)
• stan pięciu części twarzy
  • – oczy: jako uzewnętrznienie stanu serca
  • – uszy: jako uzewnętrznienie stanu nerek
  • – nos: jako uzewnętrznienie stanu płuc
  • – usta: jako uzewnętrznienie stanu śledziony i żołądka
  • – zęby i dziąsła: jako uzewnętrznienie stanu kości i nerek
• wygląd języka – w TCM niezmiernie ważną rolę diagnostyczną odgrywają oględziny języka: obecność nalotu i jego wygląd, motoryka/ruchliwość, kolor języka, żywość kolory języka, wilgotność języka
  • Przykładowo: Jeśli kolor ciała języka jest ciemnoczerwony, wskazuje to na stan intensywnego Gorąca (pojęcie z med. chińskiej); język blady oznacza Zimno w organizmie niedobór Yang lub Krwi
• obserwowanie ruchów ciała (szybkie, niekontrolowane-tiki, skurcze, powolne i nadmiernie ostrożne, poruszanie się wywołuje ból)
• badanie wydzielin (obecność kataru, flegmy, potu, łez)

2. Słuchanie i wąchanie

Terapeuta zwraca uwagę na tempo oraz głośność mówienia, przysłuchując się, czy pacjent mówi niewyraźnie, przekręca wyrazy lub może wpada w słowotok albo majaczy. Jednocześnie z diagnostycznego punktu widzenia istotne są także inne dźwięki, jakie wydaje organizm pacjenta, na przykład: wzdychanie, burczenie w brzuchu, kichanie, czkawka, odbijanie. Dużą wartość diagnostyczną posiada również zapach oddechu, potu, skóry ciała, moczu oraz kału a także zapach ewentualnej wydzieliny z pochwy.

Ciekawostka: rybi zapach wydzielin lub niewyczuwalny zapach skóry wskazują na dominację Zimna w organizmie pacjenta, podczas gdy zapach przypominający zgniłe jabłka sugeruje występowanie cukrzycy

3. Dotykanie

• Badanie pulsu – w diagnostyce TCM spełnia niezwykle istotną rolę, której omówienie przekracza ramy tego artykułu
• Badanie palpacyjne jamy brzusznej
• Badanie palpacyjne skóry
• Badanie palpacyjne klatki piersiowej

4. Pytania-anamneza

Stawiane pacjentowi pytania mają na celu ustalenie:

• Przyczyn dolegliwości oraz schorzeń
• Historii dotychczasowych chorób
• Ustalenie aktualnych wzorców tzw. patologii

Klasycznie terapeuta wypytuje chorego o dziesięć różnych obszarów oraz SUBIEKTYWNE odczucia pacjenta w zakresie:

1. Uczucia Zimna i Gorąca
2. Pocenia się
3. Głowy i ciała
4. Kału i moczu (wydalanie)
5. Sposobu odżywiania oraz odczuwanego smaku w ustach
6. Klatki piersiowej oraz brzucha
7. Zmysłu wzroku oraz zmysłu słuchu
8. Długości i jakości snu
9. Pragnienia oraz picia
10. Odczuwanego ewentualnie bólu
    • Dodatkowo: (dotyczy kobiet) pytania o charakterze ginekologicznym
    • Dodatkowo: Specjalne pytania zadawane dzieciom

Jak się domyślasz tym, co zdecydowanie odróżnia współczesną medycynę klasyczną oraz medycynę wschodu, jest systemowe podejście do pacjenta. Nowoczesna diagnostyka (a także leczenie) skupia się na poszczególnych narządach, traktując je jako osobne, oderwane od całości części składowe organizmu, które niewiele ze sobą łączy, podczas gdy Tradycyjna Medycyna Chińska (podobnie jak medycyna mitochondrialna) traktuje ciało chorego jako system naczyń połączonych, uwzględniając przy tym również aspekty psychiczno-kulturowe.

W ten sposób medycyna klasyczna zna tylko jeden rodzaj gorączki i próbuje ją eliminować zawsze tymi samymi sposobami, najczęściej przy pomocy niesteroidowych leków przeciwzapalnych takich jak paracetamol, ibuprom czy aspiryna. Tymczasem mając przed sobą pacjenta z gorączką terapeuta TCM zapyta go na przykład o to, czy cierpi z powodu biegunki, pragnienia, czy się poci, czy ma dreszcze, czy bolą go stawy, zbada jego puls (czy jest silny czy też słaby i niewyraźny), przysłuchując się jednocześnie mowie pacjenta oraz przyglądając się kolorowi jego skóry  i obecności ewentualnych wydzielin.

Na tej zasadzie dwie osoby o tym samym poziomie gorączki mogą otrzymać recepty na zupełnie inne środki lecznicze.

System naczyń połączonych

Przeprowadzając badanie stanu zdrowia pacjenta oraz dokonując wywiadu lekarskiego doświadczony lekarz lub terapeuta medycyny mitochondrialnej zwraca uwagę nie tylko na wyniki badań krwi, moczu, biopsji mięśni czy badania MRT, lecz wypytuje pacjenta o historię dotychczasowych chorób oraz o faktyczne odczucia pacjenta. Klasycznym przykładem jest tutaj pierwsze stadium marskości wątroby (przejawiające się włóknieniem tego narządu, widocznym w badaniu Fibroscanem), gdzie często takie parametry dysfunkcji wątroby jak ALAT, ALP, ASPAT pozostają jeszcze w normie, lecz chory odczuwa już widoczny spadek libido, (u mężczyzn: skurczenie jąder), problemy z owłosieniem, problemy ze skórą, charakterystyczne zmiany na paznokciach, lekkie zażółcenie skóry itd., nietolerancja węglowodanów oraz alkoholu i problemy z trawieniem tłustych potraw.

Proces stawiania diagnozy w rozumieniu Tradycyjnej Medycyny Chińskiej może i powinien stanowić inspirację dla współczesnych lekarzy oraz terapeutów do bardziej kompleksowego spojrzenia na pacjenta oraz jego dolegliwości. W ten sposób moglibyśmy uniknąć nie tylko wielu niewłaściwych ocen stanu pacjenta, ale przede wszystkim skuteczniej zapobiegać dalszemu postępowaniu choroby i rozwojowi nowych. Stosując poszczególne środki lecznicze TCM stawia sobie za cel nie tylko usunięcie przyczyn aktualnych dolegliwości chorego, lecz również ochronę pozostałych narządów i ich układów przed konsekwencjami danego zaburzenia.

Połączenie najnowocześniejszych i niezwykle zaawansowanych metod diagnostycznych, które umożliwiają nam wgląd do wnętrza komórek a nawet mitochondriów oraz bezcennego wielowiekowego doświadczenia diagnostycznego medycyny wschodu mogłoby pozwolić nam na jeszcze skuteczniejsze zapobieganie chorobom oraz efektywniejszą terapię występujących zaburzeń przy minimalizacji lub wręcz całkowitym wyeliminowaniu skutków ubocznych prowadzonego leczenia.

Autor: Sylwia Grodzicka