Imbir – kłącze zdrowia

Imbir (lac. Zingiber officinale) to roślina pochodząca z Południowo-Wschodniej Azji, która jest spokrewniona z kurkumą i kardamonem [1].

Nieco historii: Zgodnie z przekazami, imbir służy ludzkości jako przyprawa oraz środek leczniczy od ponad 4000 lat. Kłącze imbiru było cenione zarówno w medycynie Chińskiej, Ajurwedzie, w Starożytnej Grecji oraz Średniowiecznej Europie, a nawet wśród amerykańskich Indian [2]. W XII/XIII wieku importerem imbiru w Europie było Królestwo Niderlandów, gdzie podobno rozpoczęła się też historia „chlebków imbirowych” czyli ginger-bread, który podbił następnie dwór królowej angielskiej Elżbiety w formie piernikowych ludzików (Ginger-bread men). Piernikowe ludziki reprezentowały na królewskim stole różnych dygnitarzy dworu [18].

Właściwości imbiru

Substancje czynne: dotychczas w kłączu imbiru zidentyfikowano obecność 115 składników fitoroślinnych. Najważniejszy z nich to 6-gingerol (występuje też w największych ilościach), a ponadto: gingerole, shogaole, galanolakton, olejki eteryczne (zingiber, zingiberol), skrobia, witamina C [1], [2], [4].

Amerykańska Agencja Żywności i Leków – FDA zakwalifikowała imbir jako GRAS (generally recognized as safe), jednak niezwykle istotna jest tutaj czystość surowca, patrz. też niżej [1].

Światowa Organizacja Zdrowia WHO uznaje imbir za środek leczniczy, którego stosowanie jest poparte klinicznie w następujących obszarach:

• mdłości oraz wymioty spowodowane chorobą lokomocyjną,
• mdłości pooperacyjne,
• wymioty towarzyszące ciąży lub chorobie morskiej [22].

Jak stosować imbir?

Tradycyjne obszary zastosowania imbiru, częściowo potwierdzone, również badaniami klinicznymi [2]:

• bóle stawowe oraz choroby zapalne stawów
• wszelkiego rodzaju ból, w tym bóle głowy, bóle mięśni, bóle zatok (również do stosowania zewnętrznego w formie okładów)
• dolegliwości ze strony układu trawiennego (odbijanie, zgaga, skurcze żołądka i jelit, bóle jamy brzusznej, zaburzenia trawienia)
• mdłości (zarówno te związane z chorobą lokomocyjną, jak również w okresie ciąży oraz pooperacyjne/poznieczuleniowe)
• przeziębienia, kaszel, infekcje bakteryjne gardła
• bóle głowy, bóle zatok – również stosowany zewnętrznie
• ogólne uczucie zimna

Stosowana postać: imbir świeży, sok z imbiru, nalewka imbirowa, suszony imbir, kapsułki z imbirem.

Najważniejsze przeciwwskazania: kamienie żółciowe, niewydolność dróg żółciowych, wysoka gorączka, napady gorąca w okresie menstruacji, 3. trymestr ciąży. Ostrożność jest zalecana również przy nadczynności tarczycy [4].

Imbir w Ajurwedzie oraz Tradycyjnej Medycynie Chińskiej

W indyjskiej Ajurwedzie imbir określa się jako Vishwabhesaj czyli lek uniwersalny i tradycyjnie stosuje się go zarówno do wzmacniania Kapha (w połączeniu z miodem), Vata (z dodatkiem soli kamiennej) oraz Pitta (w duecie z cukrem kandyzowanym). Według Ajurwedy suszony imbir ma o wiele silniejsze działanie rozgrzewające i stosuje się go przede wszystkim dla redukcji nadmiaru Kapha, podczas gdy świeży imbir zaleca się przede wszystkim przy zaparciach oraz przeziębieniu i zaburzeniach związanych z Vata. Jednocześnie imbir wspiera ogień trawienny – Agni, sprzyjając przez to procesom trawienia i przemianie materii. Ponadto w Indiach szeroko rozpowszechnione jest również zewnętrzne stosowanie imbiru w formie okładów z pasty imbirowej, co ma łagodzić różnego rodzaju bóle, w tym bóle stawów, mięśni oraz głowy [3].

Z kolei Tradycyjna Medycyna Chińska wyróżnia kilka rodzajów preparatów leczniczych na bazie imbiru, które w zależności od formy wykazują odrębne właściwości lecznicze [7]:

• Pao Jiang – prażone kłącze imbiru – stosowane przede wszystkim w celu ogrzania Środka, redukcji Zimna, zatrzymania krwawień – w tym ginekologicznych, eliminacji zakrzepów, przeciwbólowo w przypadku bólu spowodowanego zimnem, podczas stosowania w ciąży należy zachować dużą ostrożność
• Sheng Jiang – świeże kłącze imbiru – stosowane jako łagodny diuretyk, do usunięcia nadmiaru Wilgoci, łagodnie rozgrzewa (łagodniej niż Pao Jiang), sprzyja produkcji soków trawiennych, ma działanie antyseptyczne i przeciwwymiotne, łagodzi wzdęcia oraz niestrawność
• Gan Jiang – suszone kłącze imbiru – ma działanie wzmacniające, przy jego stosowaniu zalecana jest ostrożność, działa podobnie jak świeży imbir, jednak silniej, jest szczególnie ceniony przy zwalczaniu mdłości oraz wymiotów, eliminacji skurczów i wszelkiego rodzaju infekcji, w tym bakteryjnych i grzybiczych, wspiera wydzielanie śliny oraz soków trawiennych, podczas stosowania w ciąży należy zachować dużą ostrożność

Imbir zajmuje ważne miejsce również w ziołolecznictwie świata zachodniego.

Oprócz dobroczynnego, potwierdzonego nie tylko tradycją, lecz również badaniami klinicznymi, imbir wpływu na układ trawienny, chorobę lokomocyjną, mdłości związane z narkozą lub ciążą, układ odpornościowy oraz dolegliwości bólowe. Kłącze imbiru jest cenione również za prozdrowotny wpływ na dolegliwości kobiece. Imbirowi przypisuje się zdolność ogrzewania okolic jamy brzusznej, a przez to łagodzenia skurczów, które towarzyszą często PMS lub samej menstruacji, łagodzenia bólu menstruacyjnego, przeciwdziałania zbyt skąpym miesiączkom oraz zwalczania stanów zapalnych. Imbir poleca się również kobietom w ciąży, które dręczy typowa dla tego stanu dolegliwość, czyli mdłości [4].

Prozdrowotne właściwości imbiru stały się przedmiotem wielu badań naukowych, których celem było zidentyfikowanie właściwości medycznych, chemicznych oraz farmakologicznych kłącza imbiru [1]. W tym miejscu warto zaznaczyć, iż zdecydowana większość analiz naukowych dotyczyła wyciągu z imbiru, zawierającego skoncentrowane ilości poszczególnych substancji czynnych, co oznacza, że samo włączenie imbiru do diety może nie wystarczyć dla osiągnięcia rezultatów, jakie otrzymywano w badaniach laboratoryjnych [6]. Pod względem składu chemicznego istotne jest również to, czy mamy do czynienia z imbirem świeżym, czy też z suszonym lub gotowanym. I tak na przykład zingeron powstaje dopiero w procesie suszenia bądź gotowania imbiru, [9] podobnie jest też z shoagolem, którego zawartość w imbirze suszonym jest wyższa niż w imbirze świeżym.

W grupie siła, czyli imbir i karczoch

Jak sugeruje przeprowadzone w 2016 roku badanie, połączenie standaryzowanego wyciągu z imbiru oraz karczocha w istotny statystycznie sposób przyczynia się do regulacji wypróżniania, nie wykazując przy tym żadnych znaczących skutków ubocznych [8].

Reklama

Dyspep – Intercell® Sprawdź

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

Silymarin-Intercell® Sprawdź

Hepar-Intercell Sprawdź

Z kolei eksperyment, przeprowadzony w 2014 roku w grupie pacjentów z funkcjonalną dyspepsją wskazywał na skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania preparatu zawierającego wyciąg z imbiru oraz liści karczocha w ramach terapii tego schorzenia [14].

Podobne wyniki przyniosło też pilotażowe badanie z roku 2020 [15]. W szczególności w badanej grupie zaobserwowano istotne statystycznie osłabienie wzdęć, skurczów jelit, unormowanie wypróżnień oraz redukcję bólu i zawrotów głowy.

Jak podsumowują autorzy opublikowanego w fachowym magazynie artykułu z 2019 roku: karczoch uzupełnia prozdrowotne właściwości imbiru, ponieważ imbir pozostaje aktywny w żołądku podczas gdy karczoch – w jelicie cienkim [16].

Wniosek: dla maksymalizacji dobroczynnego działania preparatów na bazie imbiru, warto sięgnąć po produkty, które zawierają zarówno standaryzowany wyciąg z kłącza imbiru, jak również z standaryzowany wyciąg z liści karczocha.

Imbir – poradnik konsumenta

1. Bawarski portal konsumentów ocenia, iż dostępny w marketach imbir pochodzi przeważnie z Chin lub Peru. O ile imbir z Chin pozyskuje się zazwyczaj z upraw konwencjonalnych (pestycydy!), Peru wyspecjalizowało się w eksporcie ekologicznego imbiru [10]. Jak odróżnić te dwa rodzaje imbiru?

• imbir z Chin wyróżnia się kwiatowo-orientalnym smakiem, żółtym miąższem oraz okrągłym kształtem bulw
• imbir z Peru smakuje pikantniej, jego miąższ jest jasny a kłącza – podłużne.

2. Imbir importowany z Chin może stanowić źródło niebezpiecznych pestycydów – nawet jeżeli jest sprzedawany jako produkt ekologiczny (!) [12], metali ciężkich (na przykład rtęci [11]) lub innych groźnych dla naszego zdrowia chemikaliów, na przykład aflatoksyn [13]. Mimo wszystko chiński imbir ekologiczny jest przeciętnie słabiej obciążony toksynami i pestycydami niż imbir z upraw konwencjonalnych.

Imbir w tabletkach – czy warto?

Zalety naturalnego ekstraktu z imbiru w tabletkach lub kapsułkach:

• Kontrola czystości i jakości (eliminacja szkodliwych trucizn środowiskowych)
• Standaryzowana zawartość składników czynnych, w tym gingeroli i shoagoli, w dawce o wiele wyższej niż świeże kłącze z imbiru, zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania efektów opisywanych w badaniach klinicznych
• Pozwala na czerpanie prozdrowotnych korzyści nawet tym osobom, które nie lubią smaku imbiru
• W odróżnieniu od nalewki imbirowej wyciąg z imbiru nie zawiera alkoholu

Zdrowie w szklance i na talerzu

Kuchnia azjatycka bez imbiru? Niemożliwe! Japoński imbir marynowany w słodko-kwaśnej zalewie octowej (Gari) to nieodzowny dodatek do sushi.

Współcześnie imbir to podstawowy składnik piwa imbirowego oraz napoju ginger, przy czym oba napoje różnią się przede wszystkim zawartością alkoholu [18], składnik przypraw do pierników, herbaty imbirowej oraz różnego rodzaju lemoniad, na przykład słynnego napoju Switchel, który możesz samodzielnie przygotować w domu, a do którego potrzebujesz zaledwie 4 składników oraz wody. Imbir znajdziesz w składzie potraw indyjskich, azjatyckich, a nawet słodkich wypieków (tradycyjne pierniki lub chleb imbirowy).

Jednocześnie imbir to roślina niezwykle towarzyska i otwarta na kontakty. Przykładowo połączenie imbiru z czosnkiem jest nie tylko zdrowe ze względu na przeciwbakteryjne oraz antygrzybicze właściwości obu roślin, lecz jednocześnie pysznie smakuje, również jako dodatek do azjatyckiej zupy z kurczaka [17]. Kombinacja imbiru ze spokrewnioną z nim kurkumą posiada w tradycji leczniczej zdolność obniżania ciśnienia krwi przy nadciśnieniu [20], a jednocześnie przyjemnie rozgrzewa z dodatkiem cynamonu oraz (roślinnego) mleka jako tak zwane „złote mleko” (golden milk).

W Indiach do dzisiaj wypija się tak zwane panakam, czyli napój z suszonego imbiru oraz mielonego kardamonu z dodatkiem cukru i gorącej wody. Ze względu na cytrusową, orientalną notę imbir świetnie harmonizuje też z pomarańczami, cynamonem, chili oraz kawą (pod koniec XVII wieku w angielskich kawiarniach serwowano czarną kawę z dodatkiem imbiru, goździków i/lub cynamonu [21], a także dynią i marchewką, na przykład w formie rozgrzewającej zupy marchewkowej.

Rada: Ze względu na wysoką zawartość cukru lepiej zrezygnować z konsumpcji imbiru kandyzowanego na rzecz świeżego lub marynowanego.

Poznaj przepisy z wykorzystaniem imbiru:

 Autor: Sylwia Grodzicka