Kwas alfa-liponowy

Kwas liponowy jest naturalnym związkiem przeciwutleniającym i przeciwzapalnym, z szeregiem potencjalnych korzyści zdrowotnych. Badania sugerują, że może odgrywać rolę w odchudzaniu, cukrzycy i innych chorobach. W tym artykule dowiesz się o jego możliwych korzyściach i skutkach ubocznych.

Czym jest kwas liponowy?

Kwas alfa-liponowy (inaczej kwas tiooktanowy) to kwas tłuszczowy, który zawiera grupę siarkową¹. Jest dobrze rozpuszczalny zarówno w tłuszczach, jak i wodzie oraz znajduje się w każdej komórce ciała². Niektórzy nazywają go „uniwersalnym przeciwutleniaczem”³.

Działanie kwasu alfa-liponowego

• Głównym atutem kwasu alfa-liponowego są jego właściwości antyoksydacyjne, które mogą działać zarówno wewnątrz komórek, jak i poza nimi^4,5.
• Kwas liponowy usuwa reaktywne formy tlenu⁶.
• Ma zdolność do regeneracji innych ważnych dla nas antyoksydantów, takich jak witamina C oraz E, koenzym Q10 czy glutation^7,8.
• Poprawia funkcję mitochondriów i jest niezbędnym kofaktorem mitochondrialnych enzymów oddechowych⁹.
• Kwas liponowy poprawia metabolizm cukru i tłuszczów¹⁰.
• Wykazuje również działanie przeciwzapalne¹¹.

Kwas liponowy a mitochondria

Kwas liponowy jest obecny w mitochondriach, które są potęgą komórek. Kwas liponowy jest niezbędnym kofaktorem mitochondrialnych enzymów oddechowych, który poprawia funkcję mitochondriów¹².

Kwas liponowy działa ochronnie na mitochondria, przed wyższym poziomem reaktywnych form tlenu (ROS), jakie wytwarzają się podczas procesu starzenia i pod wpływem szkodliwych czynników¹³.Ma kluczowe znaczenie dla wytwarzania energii ATP i prawidłowego metabolizmu. Pomaga enzymom zamieniać składniki odżywcze w energię. Jest kofaktorem dehydrogenazy pirogronianowej (PDH), dzięki czemu wspomaga proces dekarboksylacji oksydacyjnej α-ketokwasów, w tym kwasu pirogronowego.

Produkcja kwasu liponowego w organizmie

Zdrowy organizm wytwarza wystarczającą ilość kwasu liponowego, dlatego nie ma dziennego zapotrzebowania na ten składnik. Jednak w kilku chorobach występuje niski poziom kwasu liponowego – zwłaszcza w cukrzycy, marskości wątroby i chorobach serca¹⁴.

Wytwarzanie kwasu liponowego w organizmie zmniejsza się z wiekiem, co może skutkować większymi uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Suplementacja kwasu liponowego w modelach zwierzęcych zapobiegła uszkodzeniom neurologicznym¹⁵.

W niektórych częściach Europy kwas liponowy jest dopuszczony do leczenia neuropatii cukrzycowej. Wykazano, że zwiększa wrażliwość na insulinę, poprawia mikrokrążenie w kończynach i zmniejsza objawy neuropatyczne^16,17.

Korzyści zdrowotne wynikające z kwasu liponowego

1. Działanie przeciwutleniające

Kwas liponowy neutralizuje wolne rodniki i związane z nimi oksydacyjne uszkodzenia komórek^18,19. Ze względu na właściwości zarówno hydro- jak też lipofilne, kwas alfa-liponowy potrafi zwalczać wolne rodniki w każdej tkance. Może przenikać też do wnętrza komórek. Kwas liponowy pomaga również w regeneracji witamin C i E, działających antyoksydacyjnie^20,21. Ponadto kwas liponowy promuje aktywność innych przeciwutleniaczy, takich jak glutation i koenzym Q10, które są dwoma niezbędnymi i silnymi związkami prozdrowotnymi²². Przywraca także aktywność peroksydazy glutationowej, dzięki czemu zwiększa poziom glutationu (GSH) w tkankach, który maleje wraz z wiekiem²³.

2. Redukcja stanów zapalnych

Dieta bogata w kwas liponowy może z czasem zmniejszyć markery stanu zapalnego, ale konieczne są dalsze badania nad wpływem suplementów.

Nieprawidłowe reakcje zapalne przyczyniają się do chorób takich jak cukrzyca, choroba Alzheimera i stwardnienie rozsiane²⁴. Wykazano, że kwas liponowy ma działanie przeciwzapalne u osób ze stwardnieniem rozsianym²⁵, zespołem metabolicznym²⁶ i cukrzycą²⁷.

Kwas liponowy może zmniejszać markery stanu zapalnego u osób z przeszczepami narządów²⁸. Kwas liponowy łagodzi ostre odpowiedzi zapalne w modelach zwierzęcych^29,30.

U kobiet z nadwagą i otyłością kwas liponowy powodował większe zmniejszenie markera przewlekłego zapalenia CRP³¹.

3. Cukrzyca

Kwas liponowy wykazuje potencjalnie korzystne działanie w zapobieganiu cukrzycy. W niektórych krajach jest on zatwierdzony jako część leczenia pacjentów z cukrzycą³². Kwas liponowy poprawia wykorzystanie glukozy w komórkach podobnie jak insulina³³. U pacjentów z cukrzycą typu 2 kwas liponowy obniża poziom glukozy we krwi i poprawia wrażliwość na insulinę^34,35,36, w tym u osób dorosłych z nadwagą i cukrzycą typu 2³⁷.

U diabetyków również inny ważny przeciwutleniacz – glutation często jest poniżej zalecanego poziomu w komórkach. U dzieci i młodzieży z bezobjawową cukrzycą typu 1 kwas liponowy zwiększał poziom glutationu (GSH)³⁸.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 kwas liponowy poprawiał wskaźniki metaboliczne. Suplementacja kwasu liponowego obniżyła BMI, HbA1C, cholesterol całkowity, cholesterol HDL i trójglicerydy³⁹.

4. Powikłania związane z cukrzycą

Osoby chorujące na cukrzycę są bardziej podatne na stres oksydacyjny i związane z nim uszkodzenia oksydacyjne, które przyczyniają się do rozwoju powikłań i zaburzeń związanych z cukrzycą^40,41. Kwas liponowy jako przeciwutleniacz stanowi potencjalny środek w leczeniu powikłań cukrzycowych, takich jak retinopatia, neuropatia i inne choroby naczyniowe⁴².

Neuropatie

Uważa się, że kwas liponowy zwiększa wrażliwość na insulinę, poprawia mikrokrążenie i zmniejsza objawy neuropatii cukrzycowej (uszkodzenia nerwów spowodowane wysokim poziomem cukru we krwi u diabetyków)^43,44. Badania dowodzą, że kwas liponowy poprawia objawy uszkodzenia nerwów, towarzyszący im ból, drętwienie i mrowienie^45,46,47,48. Kwas liponowy poprawia także funkcję nerwów ruchowych i obniża poziom glukozy we krwi⁴⁹.

Kwas liponowy jest dobrze tolerowaną i skuteczną długoterminową interwencją w przypadku neuropatii cukrzycowej. W łagodnych do umiarkowanych przypadkach suplementacja kwasem liponowym przez cztery lata poprawiała objawy i zapobiegała postępowi zaburzeń neurologicznych⁵⁰. U pacjentów z cukrzycą typu 1 z autonomiczną neuropatią cukrzycową (uszkodzenie nerwu, które kontroluje funkcje życiowe autonomicznego układu nerwowego, takie jak ciśnienie krwi i częstość akcji serca), kwas liponowy poprawiał skurczowe ciśnienie krwi, zmniejszał zawroty głowy i obrzęk nóg⁵¹.

Powikłania sercowo-naczyniowe

U osób z zaburzeniami metabolizmu glukozy często dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i upośledzania ich funkcji. Kwas liponowy może poprawić funkcję naczyń krwionośnych poprzez zmniejszenie ilości wolnych rodników⁵². Również u młodych osób z cukrzycą typu 1 kwas liponowy poprawiał funkcję naczyń krwionośnych⁵³.

U dzieci i młodzieży z bezobjawową cukrzycą typu 1 kwas liponowy poprawił funkcję lewej komory serca, co sugeruje, że może on pomóc w zapobieganiu kardiomiopatii (uszkodzeniu mięśni serca)⁵⁴. U pacjentów z cukrzycą typu 2 kwas liponowy wzmagał rozszerzenie naczyń krwionośnych.⁵⁶

ADMA określa stężenie asymetryczne dimetyloargininy. Podwyższony poziom ADMA występuje w zaburzeniach sercowo-naczyniowych u pacjentów z cukrzycą typu 2. Badanie dowodzi, że kwas liponowy zmniejszał ADMA⁵⁵.

5. Kontrola wagi

Przeprowadzono badanie z użyciem kwasu liponowego na grupie zdrowych kobiet z otyłością lub nadwagą, na diecie o ograniczonej kaloryczności. U tych kobiet, którym podano suplementy kwasu liponowego, odnotowano większą redukcję wagi niż w grupie kontrolnej – bez suplementacji kwasem liponowym. Autorzy doszli do wniosku, że ALA może być pomocnym dodatkiem podczas odchudzania, jednak sam kwas liponowy nie spowoduje utraty wagi⁵⁷.

Ponadto kwas liponowy może poprawić metabolizm glukozy i tłuszczu nawet u osób niebędących na diecie. W rezultacie więcej cukrów i tłuszczów z żywności zostanie zmetabolizowanych i wykorzystanych na energię, zamiast magazynować je jako tłuszcz. Spowoduje to również, zmniejszenie potrzeby jedzenia⁵⁸.

W kilku innych badaniach z udziałem osób z nadwagą lub otyłością stosowanie kwasu liponowego przyczyniło się do niewielkiej utraty masy ciała, której towarzyszyło zmniejszenie obwodu talii^59,60,61. Kwas liponowy podawany osobom otyłym, chorym na cukrzycę typu 2 wspomógł znacząco zmniejszyć wagę i obniżyć poziom trójglicerydów⁶². Kwas liponowy hamuje wytwarzanie chemeryny, cząsteczki związanej z otyłością i zespołem metabolicznym⁶³.

6. Zdrowie skóry

Do leczenia trudno gojących się ran np. powikłań cukrzycy stosowana jest hiperbaryczna terapia tlenowa. Jej połączenie z kwasem liponowy przyspieszyło gojenie się ran u pacjentów z przewlekłymi ranami^64,65,66.

Ponadto kwas liponowy stosowany miejscowo na skórę zwiększył grubość naskórka⁶⁷ i zmniejszył szorstkość i uszkodzenia skóry u starszych kobiet⁶⁸. Kwas liponowy stosowany miejscowo również regenerował uszkodzenia skóry spowodowane przez dym papierosowy u szczurów⁶⁹.

Dodatkowe korzyści kwasu liponowego w trakcie badań

ALA jest obecnie badane pod kątem innych potencjalnych korzyści, jednak wiele z nich jest jeszcze w trakcie prób lub wymaga potwierdzenia. Najczęściej dotyczą one badań na modelach komórkowych lub zwierzęcych.

7. Może zmniejszać stan zapalny

Odpowiednia zawartość kwasu liponowego w diecie może zmniejszyć markery stanu zapalnego, ale konieczne są dalsze badania potwierdzające wpływ suplementacji.

Stany zapalne i reakcje zapalne przyczyniają się do powstawania i rozwoju chorób takich jak cukrzyca, choroba Alzheimera i stwardnienie rozsiane⁷⁰. Wykazano, że kwas liponowy działa przeciwzapalnie u osób z zespołem metabolicznym⁷¹,  cukrzycą⁷² i stwardnieniem rozsianym⁷³.

W badaniach na modelach zwierzęcych kwas liponowy łagodził ostre reakcje zapalne^74,75. Z kolei w badaniu na grupie kobiet z nadwagą i otyłością kwas liponowy obniżał marker przewlekłego stanu zapalnego CRP⁷⁶.

Reklama

Kwas alfa liponowy MSE Sprawdź

L-karnityna MSE Sprawdź

Evolenz III MSE Sprawdź

8. Zdrowie mózgu i zaburzenia neurologiczne

W badaniach u osób z zaburzeniami neurologicznymi kwas liponowy przyniósł obiecujące wyniki, jednak potrzebne są dalsze badania w celu ustalenia roli ALA w zdrowiu ludzkiego mózgu oraz jego zastosowania w terapiach. Ze względu na silne właściwości przeciwutleniające kwas liponowy może działać jako środek neuroprotekcyjny. W badaniu na modelu zwierzęcym promował regenerację neuronów u szczurów⁷⁷ i zapobiegał degeneracji neuronów w badaniu komórkowym⁷⁸. Kwas liponowy poprzez zwiększenie działania przeciwzapalnego i przeciwutleniającego podany bezpośrednio po udarze u szczurów wspomagał regenerację uszkodzonych neuronów i sprzyjał przywróceniu ich funkcji⁷⁹. Inne badanie na szczurach wykazało, że kwas liponowy zmniejsza uszkodzenie mózgu po udarze i zwiększa przeżywalność⁸⁰.

W badaniach komórkowych ekspozycja na ALA spowodowała wzrost glutationu (GSH), co teoretycznie może pomóc w poprawie funkcji mózgu, ale efektu tego nie badano u zwierząt, ani u ludzi⁸¹.

Alzheimer

Za czynniki rozwoju choroby Alzheimera (AD) uznaje się stres oksydacyjny, stany zapalne i podwyższony poziom cholesterolu⁸². Kwas liponowy działając antyoksydacyjnie i łagodząc stany zapalne, może być potencjalnie korzystny w terapii tej choroby. Suplementacja kwasu liponowego u pacjentów z chorobą Alzheimera (otrzymujących równocześnie standardowe leczenie inhibitorami cholinoesterazy) pomogła ustabilizować objawy oraz spowolniła postęp choroby^83,84.

Połączenie kwasu liponowego i kwasów tłuszczowych omega-3 spowolniło pogorszenie funkcji poznawczych u chorych na Alzheimera⁸⁵.

W chorobie Alzheimera występuje obniżony poziom neuroprzekaźnika – acetylocholiny (Ach). Wiele leków, które są obecnie stosowane w leczeniu tej choroby, działa poprzez podnoszenie poziomów acetylocholiny. U szczurów wykazano, że kwas liponowy podnosi poziom acetylocholiny i acetylotransferazy choliny – enzymu, który zwiększa dostępność acetylocholiny i obniża poziom enzymu, rozkładającego acetylocholinę (acetylocholinoesterazy)⁸⁶.

Choroba Parkinsona

Głównymi zaburzeniami w chorobie Parkinsona są: zmniejszone funkcje dopaminy, nieprawidłowe sfałdowanie białek, prowadzące do wad i utraty neuronów w mózgu, zwiększony stres oksydacyjny i stany zapalne, oraz dysfunkcje mitochondriów⁸⁷.

W badaniu na modelu mysim, zwierzętom chorym na Parkinsona podawanie kwasu liponowego poprawiało dysfunkcję ruchową, chroniło przed utratą neuronów dopaminergicznych. Ponadto kwas liponowy hamował aktywację czynnika jądrowego κB (NF-κB), dzięki czemu zmniejszał ilość wytwarzanych czynników prozapalnych⁸⁸.

Kwas liponowy zmniejszał utratę neuronów u myszy chorych na tę chorobę⁸⁹.

Stwardnienie rozsiane

Wykazano, że u osób ze stwardnieniem rozsianym, kwas liponowy działa przeciwzapalnie⁹⁰ i poprawia barierę antyoksydacyjną⁹¹.

Kwas liponowy pozytywnie wpływa na zaburzenia biochemiczne u osób ze stwardnieniem rozsianym. Hamuje aktywność metaloproteinazy (metaloproteinazę macierzy-9 MMP-9), która zakłóca migrację komórek T do mózgu, a także zmniejszając ilość cytokin, które biorą udział w powstawaniu stanu zapalnego: Th1 i Th2⁹².

W badaniu na modelu mysim kwas liponowy zmniejszał objawy stwardnienia rozsianego⁹³.

9. Regeneracja po ćwiczeniach

Postuluje się, że prawdopodobnie suplementacja kwasem liponowym może poprawiać regenerację po wysiłku fizycznym. Jednak potrzebne są dalsze badania wśród ludzi.

Kwas liponowy chroni przed nadmiarem wolnych rodników, których ilość wzrasta podczas wysiłku fizycznego. Suplementacja kwasu liponowego chroniła komórki i DNA przed stresem oksydacyjnym wywołanym wysiłkiem fizycznym⁹⁴. Przyjmowanie ALA poprawiło także regenerację mięśni u 16 badanych mężczyzn po aktywności fizycznej⁹⁵.

Suplementacja kwasu liponowego zmniejszała uszkodzenia mięśni spowodowane procesami oksydacyjnymi po wysiłku u mężczyzn^96,97.

Badania sugerują, że krótkotrwała suplementacja kwasu α-liponowego może selektywnie chronić DNA i lipidy przed stresem oksydacyjnym wywołanym wysiłkiem⁹⁸.

Kwas liponowy w połączeniu z kreatyną zwiększył całkowitą zawartość kreatyny w mięśniach⁹⁹.

10. Zdrowie serca

Kwas liponowy obecny w diecie pomaga utrzymać zdrowie serca, dlatego prowadzone są badania nad wpływem jego suplementacji na poziom cholesterolu, rozwój miażdżycy czy na ciśnienie krwi.

Cholesterol

W badaniach klinicznych suplementacja kwasem liponowym obniżyła poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, a zwiększała poziom frakcji HDL (tzw. dobrego cholesterolu)¹⁰⁰.

Miażdżyca

Jednym z czynników miażdżycy jest stres oksydacyjny. Aby go obniżyć lub zapobiec jego negatywnym skutkom można zastosować substancje o właściwościach przeciwutleniających, takie jak kwas liponowy.

Badania sugerują potencjalną rolę kwasu liponowego w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy tętnic i powiązanych chorób sercowo-naczyniowych¹⁰¹. Kwas liponowy wspiera prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych^102,103. Ponadto promuje szlaki przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe (zmniejszające krzepliwość krwi) i rozszerza naczynia krwionośne za pośrednictwem tlenku azotu¹⁰⁴.

Kwas liponowy jako naturalny przeciwutleniacz ma korzystny wpływ na zmniejszanie stresu oksydacyjnego, a co za tym idzie powstawanie utlenionych lipidów tworzących blaszki miażdżycowe¹⁰⁵.

Kwas liponowy zmniejsza liczbę czynników prozapalnych, takich jak CRP i leukocyty u zdrowych kobiet z nadwagą lub otyłością¹⁰⁶.

Kwas liponowy zmniejszał odpowiedzi zapalne za pośrednictwem NF-κB¹⁰⁷. Kwas liponowy może również zapobiegać utlenianiu LDL¹⁰⁸, który jest czynnikiem powodującym rozwój miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.  

Ciśnienie krwi

Ciśnienie krwi naturalnie regulowane jest przez zwężanie lub rozszerzanie naczyń krwionośnych. Badania wskazują, że kwas liponowy ma potencjalny wpływ na czynniki regulujące ciśnienie krwi.

Kwas liponowy może normować ciśnienie krwi. Działa poprzez obniżenie poziomu cytokin zapalnych we krwi, zapobiegając w ten sposób patologicznym zmianom w komórkach naczyń krwionośnych i rozwojowi nadciśnienia¹⁰⁹. Wiele badań wykazało, że kwas liponowy hamował nadprodukcję czynnika zwężającego naczynia krwionośne – endoteliny I¹¹⁰. Ponadto nasilał syntezę NO, który z kolei rozszerza naczynia krwionośne¹¹¹.

Ponadto kwas liponowy może poprawiać funkcję komórek budujących ściany naczyń krwionośnych¹¹².

Z drugiej strony badania kliniczne wykazały, że kwas liponowy stosowany jako samodzielny środek na nadciśnienie nie jest skuteczny¹¹³. Dopiero w połączeniu z acetylo-L-karnityną, ciśnienie krwi uległo obniżeniu i nastąpiła poprawa funkcjonowania tętnic¹¹⁴.

11. Syndrom metaboliczny

Przypuszczalnie osoby, których dieta zawiera wystarczającą ilość kwasu alfa-liponowego, są mniej narażone na rozwój markerów stanu zapalnego i zespołu metabolicznego. Potrzebne są dalsze badania potwierdzające ten związek.

W badaniach na zwierzętach kwas liponowy poprawiał czynniki zespołu metabolicznego, takie jak: podwyższone ciśnienie krwi i oporność na insulinę, podwyższony cholesterol i masa ciała¹¹⁵.

Z kolei u osób z zespołem metabolicznym kwas liponowy poprawiał funkcję komórek naczyń krwionośnych i zmniejszał markery prozapalne¹¹⁶.

U osób otyłych z zaburzeniem tolerancji na glukozę, kwas liponowy poprawiał wrażliwość na insulinę i zmniejszał ilość wolnych kwasów tłuszczowych, trójglicerydów i cholesterolu. Obniżał również markery prozapalne i zwiększał adiponektynę (hormon związany z metabolizmem glukozy i kwasów tłuszczowych)¹¹⁷.

Badanie na grupie mężczyzn z zespołem metabolicznym (leczonych lekami obniżającymi poziom cukru we krwi), kwas liponowy znacznie obniżył ilość reaktywnych form tlenu i poprawił poziom cholesterolu HDL¹¹⁸.

12. Zdrowie kości

Osteoporoza

W badaniu na grupie kobiet po menopauzie z osteopenią (niską gęstością kości) kwas liponowy nieznacznie zwiększył gęstość mineralną kości (BMD)¹¹⁹. Kilka badań laboratoryjnych wykazało, że kwas liponowy hamuje indukowaną przez zapalenie utratę tkanki kostnej^120,121,122. W badaniu na modelu zwierzęcym u samic szczurów z osteopenią kwas liponowy nie tylko zatrzymał resorpcję kości, ale stymulował jej tworzenie¹²³.

Zapalenie kości i stawów

Kwas liponowy zmniejszając stan zapalny, przyczyniał się do poprawy zwyrodnienia chrząstki u szczurów z chorobą zwyrodnieniową stawów¹²⁴.

13. Zdrowie oczu

Stres oksydacyjny występuje w chorobach oczu i może mieć szkodliwy wpływ na wzrok. Według kilku badań kwas liponowy może zmniejszać stres oksydacyjny w chorobach oczu. W badaniu na grupie 45 osób z jaskrą, kwas liponowy poprawił sprawność widzenia i zmniejszał objawy towarzyszące chorobie¹²⁵. Również u pacjentów ze zwyrodnieniem plamki żółtej (AMD), kwas liponowy poprawił jakość życia i objawy związaną ze wzrokiem¹²⁶.

Natomiast w modelu zwierzęcym kwas liponowy hamował powstawanie zaćmy spowodowanej cukrzycą^127,128.

14. Migreny

Migrena powiązana jest ze stresem oksydacyjnym¹²⁹ i zaburzeniami funkcji mitochondriów¹³⁰. Kwas liponowy pomaga zarówno w walce z wolnymi rodnikami, jak i wspomaga przywrócenie prawidłowego działania mitochondriów.

Kwas liponowy podawany pacjentom z migreną zmniejszał częstotliwość napadów bólowych, czas ich trwania i intensywność¹³¹.

Ponadto poprawiał skuteczność leku stosowanego w migrenie – topiramatu. Połączenie kwasu liponowego i topiramatu było znacznie bardziej skuteczne w zmniejszaniu częstotliwości i czasu trwania migreny niż sam lek. Ponadto kwas liponowy pomógł zmniejszyć działania niepożądane związane z topiramatem¹³².

15. Ból

Kwas liponowy może wykazywać działanie zmniejszające ból i ilość stosowanych leków przeciwbólowych. Potrzeba jednak dalszych badań w tym zakresie.  

Kwas liponowy zmniejszał dolegliwości bólowe u osób z neuropatiami¹³³. Ponadto zmniejszał występowanie bólu pooperacyjnego u pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka¹³⁴.

Badanie u pacjentów z przewlekłym bólem szyi wykazało, że kwas liponowy wraz z enzymem antyoksydacyjnym dysmutazą ponadtlenkową (SOD) poprawił kontrolę bólu i skuteczność fizjoterapii¹³⁵.

16. Zespół jelita drażliwego i wrzody

Badania dotyczące wpływu kwasu liponowego na zespół jelita drażliwego i wrzody dotyczy jedynie modeli zwierzęcych. Podanie kwasu liponowego szczurom chroniło je przed wrzodami żołądka wywołanymi alkoholem¹³⁶. U myszy z IBD kwas liponowy hamował biegunkę, stany zapalne i zmniejszał uszkodzenia wyściółki okrężnicy¹³⁷. Inne badania wykazały również, że kwas liponowy skutecznie łagodzi wrzodziejące zapalenie jelita grubego u myszy^138,139.

17. Chelatacja i detox

Grupa siarkowa nadaje kwasowi alfa-liponowemu właściwości chelatujące, co oznacza, że pomaga on usuwać z organizmu metale ciężkie. Wiele wyników badań nad kwasem liponowym wydaje się bardzo obiecujących w procesach detoksykacji organizmu. Wyniki nie zostały powtórzone w badaniach na ludziach, dlatego wciąż skuteczność w tym zakresie jest niepewna.

Metale ciężkie

Kwas liponowy może chronić wątrobę, nerki i układ nerwowy przed szkodliwym działaniem metali ciężkich. Kwas liponowy ma zdolność do wiązania (chelatowania) toksycznyh metali i usuwania ich z organizmu^140,141.

Kwas liponowy chronił także komórki przed toksycznym wpływem kadmu poprzez aktywację Nrf2 i regenerację glutationu (GSH)¹⁴². W innym badaniu ALA chronił przed stresem oksydacyjnym indukowanym przez kadm i uszkodzeniem komórek nerek u szczurów¹⁴³. Zmniejszał również uszkodzenie wątroby spowodowane przez nanocząsteczki miedzi u szczurów¹⁴⁴.

Kwas liponowy zapobiega gromadzeniu się ołowiu we krwi i tkankach¹⁴⁵. W badaniu na szczurach podawanie kwasu liponowego wraz z toksyczną ilością ołowiu (Pb) zmniejszało obciążenie tym metalem do prawie nieszkodliwego poziomu.

Inne związki toksyczne

Dimetylonitrozamina (DMN) jest produktem odpadowym wielu procesów przemysłowych. Kwas liponowy zmniejsza uszkodzenie nerek spowodowane przez tę substancję chemiczną u samców myszy¹⁴⁶.

Kwas liponowy zabezpiecza przed toksycznością wywołaną polichlorowanym bifenylem (PCB) u samców szczurów¹⁴⁷. Ponadto zmniejsza uszkodzenie mózgu wywołane metylortęcią u szczurów¹⁴⁸ oraz osłabia toksyczne działanie na komórki wywołane antymycyną A¹⁴⁹.

18. Badania nad rakiem

Obecne badania wskazują, że kwas liponowy nadaje się do dalszych badań nad rakiem. Wyniki te nie stanowią jednak wystarczających dowodów, aby rekomendować suplementację ALA pacjentom chorym na raka.

Badania na komórkach i modelach zwierzęcych sugerują, że kwas liponowy może hamować etapy procesu rozwoju raka w komórkach¹⁵⁰. Kwas liponowy badano także pod kątem potencjalnego wpływu na komórki raka płuc i piersi^151,152.

Trwające badania nad kwasem liponowym

Ze względu na silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne kwas liponowy jest obecnie badany w kontekście różnych innych dolegliwości i schorzeń. Przykładem są:

• Niedoczynność tarczycy: przypuszczalnie kwas liponowy u pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy może zmniejszać ilość wolnych rodników i poprawiać funkcję śródbłonka¹⁵³.
• HIV: u osób zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), którzy nie reagowali na leczenie przeciwretrowirusowe, kwas liponowy zwiększał poziom glutationu i zwiększał lub stabilizował proliferację komórek odpornościowych – limfocytów¹⁵⁴.
• Operacje wątroby: Kwas liponowy zmniejszał niedokrwienia / uszkodzenia reperfuzyjne wątroby u osób poddawanych operacji¹⁵⁵.
• Niewydolność serca: Kwas liponowy zapobiegał uszkodzeniom komórek serca¹⁵⁶ i poprawiał jego funkcje w badaniach na zwierzętach¹⁵⁷.
• Utrata węchu: Zakażenia górnych dróg oddechowych czasami powodują utratę węchu. Kwas liponowy poprawia funkcję węchu¹⁵⁸.

Mechanizmy działania kwasu liponowego

Zwiększa działanie przeciwutleniaczy i enzymów antyoksydacyjnych:

• glutationu (GSH)^{159,160,161,162}
• dysmutazy ponadtlenkowej (SOD)^{163,164,165,166}
• katalazy (CAT)¹⁶⁷
• czynnika Nrf-2¹⁶⁸

Obniża markery stresu oksydacyjnego:

• aldehydu malonowego (MDA)^{169,170,171,172}
• mieloperoksydazy (MPO)¹⁷³
• troponiny I¹⁷⁴
• czynników Nox4 i p22phox (CYBA)¹⁷⁵

Zmniejsza poziomy czynników zapalnych:

• cytokin Th1 i Th2¹⁷⁶
• TNF-α^{177,178,179,180}
• IL-2¹⁸¹, IL-4^182,183, IL-1β¹⁸⁴ i IL-17¹⁸⁵ 
• CRP¹⁸⁶
• iNOS¹⁸⁷
• aktywację komórek NK¹⁸⁸
• TGF-beta^189,190
• IFNγ¹⁹¹
• NF-κB¹⁹²

Metabolizm tłuszczów:

• Aktywuje AMPK^193,194
• Zwiększa działanie receptora LDL (LDL-R)¹⁹⁵
• Zmniejsza PPARγ¹⁹⁶
• Zwiększa aktywność SIRT1¹⁹⁷

Źródła kwasu liponowego w żywności

• mięso (nerki, wątroba, serce)¹⁹⁸
• ryby i owoce morza
• niektóre warzywa (szpinak, brokuły, pomidor)¹⁹⁸
• orzechy i oleje roślinne

Suplementacja

Dostępne suplementy kwasu liponowego występują w dawkach między 300 do nawet 1800 mg dziennie¹⁹⁹. Badania pokazują, że po zwiększeniu dawki następują również zwiększone działania niepożądane. Istnieje znacząca różnica maksymalnych stężeń kwasu liponowego we krwi, spowodowana indywidualnymi możliwościami jego absorpcji w jelitach²⁰⁰.

Ostrożność

Zaobserwowano, że duże ilości kwasu alfa-liponowego mają cytotoksyczne działanie wobec mitochondriów^201,202. Uwaga ta dotyczy przede wszystkim suplementacji kwasem alfa-liponowym w dawce 300-600 mg przez dłuższy czas.

Zbyt duże ilości (>90-100mg/doba) kwasu alfa-liponowego nasilają oddychanie aerobowe (wzrost konwersji pirogronianu do acetyloCoA), prowadzą do uszkodzenia błony mitochondrialnej.

O ile przy doraźnym zastosowaniu (np. zatrucie metalami ciężkimi, poważne uszkodzenie wątroby) taka ilość ma skuteczne działanie terapeutyczne, to stosując kwas alfa-liponowy w dłuższym okresie, koniecznie zachowaj ostrożność podczas przyjmowania dużych ilości tego kwasu (300-600 mg).

Najczęstszym działaniem niepożądanym jest pokrzywka i swędzenie, ale na ogół są łagodne i same ustępują²⁰³.

Kwas liponowy zwłaszcza w dużych dawkach jest również związany z wystąpieniem nudności, wymiotów i zawrotów głowy²⁰⁴.

Autor: Paulina Żurek