Badania witaminy D — poziom, normy, niedobory

Witamina D₃ jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mimo że ludzki organizm jest w stanie samodzielnie ją wytwarzać pod wpływem działania promieni słonecznych, znaczna część społeczeństwa cierpi na niedobory tego składnika. Jej suplementacja w okresie wrzesień-kwiecień jest zalecana wszystkim mieszkańcom Europy Środkowej ¹. Jak wyglądają badania poziomu witaminy D₃? Kiedy warto je przeprowadzić i jak się do nich przygotować?

Witamina D-25(OH) – charakterystyka badania

Witamina D charakteryzuje się wielokierunkowym działaniem i jej odpowiedni poziom jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Chociaż przez wiele lat była kojarzona przede wszystkim z układem kostnym, obecnie wiadomo, że jej niedobór może przekładać się także na zaburzenia funkcjonowania innych układów. Począwszy od spadku odporności i większego narażenia na infekcje, przez zwiększone narażenie na choroby cywilizacyjne (cukrzyca, nadciśnienie), po sprzyjanie rozwojowi depresji i chorób neurodegeneracyjnych ¹.

Oznaczanie witaminy D, jest tak naprawdę badaniem poziomu jej metabolitów – związków, do których jest ona przekształcana pod wpływem obecnych w organizmie enzymów. Najczęściej dokonuje się pomiaru stężenia nieaktywnej witaminy D-25(OH) (inne nazwy: 25-hydroksywitamina D, 25-hydroksycholekalcyferol, kalcydiol). Uzyskany wynik wystarczająco obrazuje poziom witaminy D w organizmie. W wybranych przypadkach, w celu przeprowadzenia dokładniejszej diagnostyki badany jest również poziom jej aktywnej formy – witaminy D-1,25(OH) (inne nazwy: 1,25-dihydroksywitamina D, 1,25-dihydroksycholekalcyferol, kalcytriol). Sytuacja taka ma miejsce m.in. w niewydolności nerek, w której poziom 1,25(OH)D jest obniżony, jak i sarkoidozie, gruźlicy, gdzie jej ilość jest z kolei podwyższona ^2,3.

Wskazania do badania krwi na poziom witaminy D

Badanie poziomu witaminy D nie wchodzi w zestaw rutynowych badań kontrolnych, pomimo że statystyki wskazują na dużą powszechność niedoborów tego składnika. W Polsce stężenie witaminy D poniżej zalecanej normy (mniejsze niż 50 nmol/ lub 20 ng/ml) notuje się u ponad połowy badanych ², a europejskie wytyczne zalecają całej populacji suplementację witaminy D w miesiącach zimowych ¹.

Klinicznymi wskazaniami do przeprowadzenia badana na zawartość witaminy D są jednak przede wszystkim:

• Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• Pierwotna nadczynność przytarczyc,
• Objawy łamliwości kości,
• Osteoporoza, krzywica, osteomalacja,
• Niewydolność nerek lub wątroby,
• Zaburzenia metabolizmu witaminy D,
• Narażenie na niedobór (osoby starsze, przebywające cały czas w domu, zespół złego wchłaniania) ^2,3.

Diagnostyka niedoborów witaminy D w organizmie

W diagnostyce laboratoryjnej obydwu metabolitów witaminy D stosuje się obecnie przede wszystkim automatyczne testy immunologiczne wykorzystujące zjawisko chemoluminescencji. Zazwyczaj są to badania całkowitej zawartości danego metabolitu, bez rozróżnienia na pochodne pochodzącej z pokarmów witaminy D₂ i wytwarzanej pod wpływem słońca witaminy D₃ ^1,3. Obecnie istnieją także nowsze metody, m.in. wykorzystujące chromatografię cieczową w sprzężeniu ze spektrometrem mas (LC-MSMS), pozwalające na osobne oznaczenie obydwu związków i ich sumy. Jednakże są one rzadziej stosowane ze względu na wyższe koszty i dłuższy czas analizy. Niezależnie od zastosowanej metody, poziom witaminy 25(OH)D lub 1,25(OH)D jest oznaczany w próbce surowicy krwi pobieranej od pacjenta ^2-4.

Reklama

Witamina D3 MSE Sprawdź

Witamina A + D3 MSE Sprawdź

K2-Intercell plus D3 Sprawdź

D3-Intercell® 2000 I.E. Sprawdź

Jak przygotować się do badania witaminy D?

Badanie witaminy D nie jest uwzględniane w podstawowym zestawie badań krwi i dodawane do skierowania na morfologię równie często jak oznaczanie enzymów wątrobowych czy hormonów tarczycy. Jego przeprowadzenie nie wymaga jednak żadnych dodatkowych przygotowań. Podobnie jak przy innych klasycznych badaniach krwi, wystarczy przyjść na pobranie krwi na czczo. W przypadku suplementacji witaminy D nie ma też obowiązku odstawiania przyjmowanego preparatu przed badaniem ^2,4.

Niedobór i nadmiar witaminy D — skutki

Witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu a nie zawsze można uzyskać jej prawidłowy poziom z samej diety i ekspozycji na promienie słoneczne. Jej suplementacja może być o tyle istotna, że niedobór witaminy D niesie za sobą negatywne skutki dla wielu układów ludzkiego organizmu. Powoduje on zwiększone narażenie na:

• Choroby kości
  • U dzieci: krzywica, zaburzenia wzrostu, deformacje szkieletu,
  • U dorosłych: osteomalacja, osteoporoza,
• Zwiększoną łamliwość kości,
• Choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca),
• Cukrzycę,
• Otyłość,
• Nowotwory,
• Depresję,
• Osłabienie układu odpornościowego ^1,2.

Podejmując samodzielnie decyzję o suplementacji witaminy D, należy jednak pamiętać, że jak każdy inny składnik, można ją przedawkować. Dotychczasowe wyniki badań wskazują, że bezpieczną dawką, nieprzynoszącą skutków ubocznych, jest 800-4000 j.m./dobę. Stężenia toksyczne ocenia się na 60 000 j.m. przyjęte jednorazowo lub stosowanie 30 000 j.m./dobę przez 3 miesiące.  Objawami nadmiaru witaminy D mogą być:

• Hiperkalcemia,
• Skurcze brzucha, nudności, wymioty,
• Zaparcia występujące na przemian z biegunką,
• Wzmożone pragnienie i wielomocz,
• Bóle mięśni i stawów,
• Świąd,
• Dezorientacja ¹.

Witamina D metabolit 25(OH) – jak często wykonywać badania?

W przypadku stwierdzonego niedoboru witaminy D i wprowadzenia suplementacji w celu jego uzupełnienia pierwsze efekty w badaniach laboratoryjnych można zauważyć, oznaczając metabolit 25(OH) po upływie 3 miesięcy. Warto wtedy powtórzyć badanie w celu oceny czy stosowana dawka jest odpowiednia, czy wymaga podwyższenia. Podejmując samodzielnie decyzję o oznaczeniu witaminy D we krwi, należy także mieć na uwadze wpływ ekspozycji na promienie słoneczne – w miesiącach zimowych jej poziomy mogą być znacznie niższe niż latem, co warto uwzględnić, porównując swoje wyniki rok do roku ^1-3.