Depresja — przyczyny i leczenie. Co o niej wiemy?

Każdy z nas miewa momenty smutku, czy przygnębienia. Okresowe obniżenie nastroju mija najczęściej w ciągu kilku dni lub tygodni, w zależności od okoliczności. Jednak intensywny i długotrwały smutek, który utrudnia codzienne funkcjonowanie, może być oznaką depresji. Przyjrzyjmy się przyczynom i rodzajom depresji oraz metodom leczenia i terapii.  

Depresja — charakterystyka choroby

Depresja to powszechne zaburzenie charakteryzujące się silnym obniżeniem nastroju, uczuciem smutku i przygnębienia. Objawy depresji wpływają negatywnie na samopoczucie, sposób myślenia i działania, chorzy tracą zainteresowanie czynnościami, które kiedyś sprawiały przyjemność. Może to prowadzić do różnych problemów emocjonalnych i fizycznych, a nawet uniemożliwiać pracę i  całkowicie wykluczać z codziennego funkcjonowania.

Zarówno smutek, jak i depresja mogą wiązać się z intensywni emocjami i wycofaniem się z codziennych czynności. Jednak różnią się pod wieloma względami. W smutku, czy żalu obniżenie nastroju trwa krócej i mniej intensywnie niż w depresji. Podczas obniżonego nastroju pojawiają się fale bolesnych uczuć, jednak przeplatają się z okresami normalnego funkcjonowania. W przypadku ciężkiej depresji nastrój jest obniżony przez większość czasu i może trwać tygodniami, a nawet miesiącami. Podczas obniżonego nastroju, czy uczucia smutku samoocena zwykle nie ulega zmianie. Natomiast w ciężkiej depresji powszechne jest poczucie bezwartościowości i niechęć do samego siebie. Ponadto w ciężkiej depresji pojawiają się myśli samobójcze z powodu poczucia niezasługiwania na życie lub niemożności radzenia sobie z trudnościami towarzyszącymi depresji. Smutek i depresja mogą współistnieć, jednak ich odróżnienie jest ważne i może pomóc w uzyskaniu potrzebnej pomocy, wsparcia i dobrania odpowiedniego leczenia.

Diagnostyka i rozpoznanie depresji

Depresja wpływa na każdego w inny sposób i w jej przebiegu mogą występować różne objawy od łagodnych do ciężkich. Objawy depresji mogą obejmować:

• uczucie smutku lub przygnębienie,
• utratę zainteresowań,
• zmiany apetytu — utrata lub wzrost apetytu i wagi ciała,
• problemy ze snem – nadmierna senność lub bezsenność,
• poczucie bezwartościowości lub winy,
• trudności z koncentracją lub podejmowaniem decyzji,
• myśli o śmierci lub samobójstwie.

Należy pamiętać, że od czasu do czasu niektóre z tych objawów są normalne i mogą wystąpić mimo braku depresji. Jeżeli jednak symptomy zaczną wpływać na codzienne życie, mogą być sygnałem do rozpoznania depresji. Wtedy należy zasięgnąć opinii specjalistów i udać się do psychologa lub psychiatry w celu zdiagnozowania ewentualnego zaburzenia. Aby zdiagnozować depresję, objawy muszą być obecne przez co najmniej dwa tygodnie, a opinię wydaje się po badaniu psychiatrycznym, które polega na obserwacji pacjenta oraz zebraniu wywiadu.

Rodzaje depresji

Istnieje wiele rodzajów depresji, które mogą różnić się objawami i przebiegiem choroby.

Dystymia toinaczej uporczywe zaburzenie depresyjne. Osoba, u której zdiagnozowano ten rodzaj zaburzenia, może mieć epizody silnej depresji wraz z okresami łagodniejszych objawów, ale objawy muszą trwać przez dwa lata, aby można je było uznać za uporczywe zaburzenie depresyjne.

Depresja poporodowa jest znacznie poważniejsza niż obniżenie nastroju spowodowane przemęczeniem organizmu, czy dużą ilością nowych obowiązków. Kobiety z depresją poporodową doświadczają pełnoobjawowej depresji po porodzie. Uczucie skrajnego smutku, niepokoju i wyczerpania, które towarzyszą depresji poporodowej, może utrudniać matkom wykonywanie codziennych czynności związanych z opieką nad sobą i ich dziećmi.

Depresja psychotyczna występuje, gdy dana osoba ma ciężką depresję i pewną formę psychozy, taką jak niepokojące, fałszywe przekonania (urojenia), na temat wydarzeń, które mogą mieć miejsce, lęk przed chorobą, ubóstwem czy śmiercią.

Depresja sezonowa charakteryzuje się wystąpieniem depresji w miesiącach jesienno-zimowych, kiedy dociera do nas mniej naturalnego światła słonecznego. Ten rodzaj depresji zwykle ustępuje wiosną i latem. Zwykle towarzyszy mu wycofanie się z życia towarzyskiego, zwiększony sen i przyrost masy ciała, może mieć charakter nawracający.

Choroba afektywna dwubiegunowa nazywana „depresją dwubiegunową” różni się od klasycznej depresji klinicznej, ale wykazuje cechy wspólne. Osoba z chorobą afektywną dwubiegunową doświadcza epizodów skrajnego obniżenia nastroju, które spełniają kryteria depresji. Jednocześnie chorzy doświadczają dwóch skrajnych stanów, od euforycznego zwanego „manią” lub „hipomanią”, po epizody depresji.

Główne przyczyny depresji

Obecne badania sugerują, że depresja jest spowodowana kombinacją czynników genetycznych, biologicznych, środowiskowych i psychologicznych. Depresja może wystąpić w każdym wieku, głównie wśród dorosłych, ale rozpoznaje się ją również u dzieci i młodzieży oraz seniorów. Wiele przewlekłych zaburzeń nastroju i zaburzeń lękowych u dorosłych zaczyna się od wysokiego poziomu lęku w dzieciństwie. Z kolei depresja w średnim wieku lub u osób starszych, może współwystępować z innymi poważnymi chorobami, takimi jak cukrzyca, rak, choroby serca i choroba Parkinsona. Czasami leki przyjmowane na te choroby mogą powodować działania niepożądane, które przyczyniają się do depresji.

Główne przyczyny depresji obejmują kilka czynników:

• biochemiczne: wynikają z zaburzeń równowagi biochemicznej w mózgu, głównie neuroprzekaźników, tryptofanu i serotoniny;
• genetyczne: jeśli depresja występuje w rodzinie, wtedy skłonność do jej nabycia wzrasta;
• osobowościowe: osoby z niską samooceną, które nie radzą sobie ze stresem lub które są pesymistyczne, są bardziej podatne na depresję;
• środowiskowe: ciągłe narażenie na przemoc, zaniedbanie, wykorzystywanie lub ubóstwo może sprawić, że osoby te będą bardziej podatne na zachorowanie na depresję.

Leki, które mogą przyczyniać się do depresji:

Niektóre leki mogą wypływać na poziom serotoniny, neuroprzekaźników, czy powodować niedobory witamin i mikroskładników przyczyniając się do powstawania depresji.

Jednym z takich leków jest kortyzon, którego stosowanie może prowadzić do zmian poznawczych, osłabienia pamięci, problemów psychologicznych, takich jak mania, psychoza i depresja, co zostało zweryfikowane w badaniach¹. Innym przykładem są inhibitory pompy protonowej, które stosuje się w celu blokowania nadmiaru kwasu solnego w żołądku, a ich skutkiem ubocznym jest zwiększenie ryzyka rozwoju depresji². We wrześniu 2014 roku brytyjscy naukowcy  opublikowali w czasopiśmie BMC Pharmacology and Toxicology listę 110 leków, które, jak wykazano, powodują depresję. Należą do nich m.in. leki na trądzik, malarię, wypadanie włosów, epilepsję, nadciśnienie w ciąży, migreny, zapalenie wątroby i astmę, a także środki tłumiące apetyt, statyny, niektóre antybiotyki, środki przeciwbólowe, leki na chorobę Parkinsona i środki antykoncepcyjne³. Badania wskazują między innymi, że popularny lek na nadciśnienie wywołane ciążą, może powodować depresję poporodową. Metylodopa zaburza przepływ krwi w mózgu, a poprzez redukcję poziomu dopaminy upośledza działania ośrodka przyjemności w mózgu. Ponadto metylodopa prowadzi do zmniejszenia ilości katecholamin, co zaburza funkcjonowanie neuronów i zwiększa stężenie tlenku azotu (NO) o właściwościach neurotoksycznych. Te zmiany wywołują zaburzenie działania czynników neurotroficznych i równowagi hormonalnej w mózgu przyczyniając się do rozwoju depresji poporodowej⁴.

Inne możliwe przyczyny depresji

Niektóre choroby mogą wpływać na rozwój depresji, jedną z nich jest nieprawidłowe działanie tarczycy np. niedoczynność lub choroba Hashimoto. Podobnie reumatyzm, stany zapalne jelit, anemia, a także choroby autoimmunologiczne i nowotwory, a nawet choroby wirusowe mogą prowadzić do depresji. Dlatego, zanim zdiagnozuje się depresję, należy wykluczyć wszystkie te problemy zdrowotne.

Niedobory witamin mogą powodować depresję

Nawet medycyna konwencjonalna zgodnie uważa, że niedobory witamin są możliwą przyczyną depresji. Jednak wciąż zbyt rzadko sprawdza się ten czynnik. Najczęstsze niedobory w depresji dotyczą: witaminy D, C, kompleksu witamin z grupy B, magnezu, żelaza, jodu, cynku, chromu i selenu. To tylko kilka wybranych substancji, jednak osoby z depresją – jak wszyscy inni – powinny zaopatrywać organizm we wszystkie substancje witalne.  

Depresja i witamina D

Ponieważ niedobór witaminy D  można zaobserwować  u wielu przewlekle chorych osób (także u osób z depresją i to nie tylko zimą, ale przez cały rok), warto regularnie badać poziom tej witaminy i w razie potrzeby uzupełniać jej poziom⁵. Badanie wśród grupy nastolatków wskazuje, że przyjmowanie 50 000 IU tygodniowo przez 9 tygodni znacznie poprawiło objawy depresji⁶. Witamina D pomogła również złagodzić depresję poporodową u kobiet, które przyjmowały 2000 IU dziennie od 26 – 28 tygodnia ciąży aż do porodu⁷.

W recenzji z kwietnia 2014 r. dr. Simon Spedding – internista i dietetyk z uniwersytetu w Australii wykazał, że badania potwierdzające brak skuteczności witaminy D w depresji są spowodowane błędnymi założeniami w ich projekcie, m.in. z powodu zbyt niskiej dawki (mniej niż 800 IU dziennie), oraz zbyt krótkiego czasu badania (zaledwie kilka tygodni)⁸. Natomiast w badaniu, w którym stosowano dawki 20 000 lub 40 000 IU witaminy D na tydzień przez rok, uzyskano złagodzenia objawów depresji w porównaniu z grupą placebo⁹.

Reklama

Cerebiotik-Intercell® Ekstrakt z szafranu Sprawdź

Witamina D3 MSE Sprawdź

B-Komplex MSE Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

Magnez Mg-Intercell® 400 Sprawdź

Witaminy z grupy B na depresję

Udział witamin z grupy B jest ściśle związany z samopoczuciem psychicznym, chociażby dlatego, że organizm potrzebuje witamin B3 i B6 do produkcji serotoniny z aminokwasu L-tryptofanu. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem w mózgu, którego niski poziom, jest jedną z najważniejszych przyczyn depresji¹⁰. Dlatego przepisuje się leki przeciwdepresyjne typu inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, ponieważ zwiększają one poziom serotoniny w mózgu.

Kwas foliowy  i  witamina B12 również  mają znaczący wpływ na psychikę i dlatego ich poziom powinien być monitorowany¹¹. Niedobór kwasu foliowego jest często obserwowany u osób z depresją, a także wiąże się z niskim poziomem serotoniny. Interesujące jest również to, że leki przeciwdepresyjne wydają się działać lepiej u niektórych pacjentów, gdy jednocześnie przyjmuje się kwas foliowy (800 µg/dzień) i witaminę B12 (1000 µg/dzień). Kwas foliowy i witamina B12 są ważne dla tworzenia SAM (S-adenozylometioniny), substancji, która jest niezbędna dla mózgu i układu nerwowego oraz może podnosić poziom serotoniny¹². Kwas foliowy i witamina B12 są również zaangażowane w rozkład homocysteiny, produktu pośredniego metabolizmu aminokwasów. Jeśli degradacja homocysteiny nie przebiega prawidłowo, wzrasta jej poziom, co z kolei wiąże się ze zwiększonym stresem oksydacyjnym i przewlekłym stanem zapalnym. Wysoki poziom homocysteiny często występuje u osób z depresją.

Kwasy omega-3 w depresji

Kwasy omega-3 należą do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Działają nie tylko przeciwzapalnie. Służą również jako składnik budulcowy w mózgu i układzie nerwowym. Ponieważ  nasz mózg składa się w 20% z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, nie powinien dziwić fakt, że kwasy tłuszczowe omega-3 mogą pomóc w wielu problemach układu nerwowego, takich jak choroba Alzheimera, schizofrenia, ADHD, a także depresja. Obecnie nie tylko spożywamy za mało kwasów omega-3, to równie często balans między omega-3 i omega-6 w diecie jest zaburzony. Spożywamy nadmierne ilości kwasów omega-3 wraz z tłuszczami zwierzęcymi, tłuszczami trans, czy olejami takimi jak: olej słonecznikowy, olej kukurydziany, olej sojowy. Wykazano, że szeroki zakres dawek kwasów omega-3 jest skuteczny w leczeniu depresji. W badaniach często podaje się bardzo wysokie dawki od 4 do 6 g. Jeśli jednak zwróci się również uwagę na proporcję omega-6-omega-3 i ogólnie zdrową dietę, to niższe dawki omega-3 również mają pozytywny wpływ, m.in. od 1 do 2 g dziennie^13,14.

Magnez może pomóc w depresji

Magnez  to niezwykle ważny minerał. W przypadku jakiejkolwiek choroby należy zawsze sprawdzić jego poziom. Zwłaszcza w przypadku depresji, ale także lęku i innych problemów psychologicznych, często występuje niedobór magnezu, który jest jedną z przyczyn występowania objawów¹⁵. Odnosi się to do opisów badań, w których przyjmowano 125 do 300 mg magnezu (z każdym posiłkiem i przed snem) w postaci glicynianu magnezu lub taurynianu.

Leczenie i terapia depresji

Obecnie najbardziej popularnymi metodami leczenia depresji są: farmakoterapia i psychoterapia.   Jednak stosowanie leków farmaceutycznych, może mieć niepożądane skutki uboczne. Z tego powodu niektórzy niechętnie stosują konwencjonalne podejście oparte na lekach i zamiast tego wybierają inne formy terapii. Równie skuteczne jest łączenie kilku strategii leczenia. Ważne, aby były one dobrane indywidualnie do stanu zdrowia pod kontrolą specjalisty, a im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym jest ono skuteczniejsze. Farmakoterapia opiera się na stosowaniu leków przeciwdepresyjnych. Wpływają one na sposób, w jaki mózg wykorzystuje substancje chemiczne, które kontrolują nastrój. Zwykle zaczynają działać od 2 do 4 tygodni po rozpoczęciu leczenia, a objawy takie jak problemy ze snem, apetytem i koncentracją często ustępują wcześniej. Leki te trzeba przyjmować regularnie i nie należy przerywać terapii bez wskazań lekarza. Osobom z depresją może pomóc również kilka rodzajów psychoterapii. W leczeniu depresji sprawdzają się m.in.: terapia poznawczo-behawioralną (CBT), terapia interpersonalna (IPT) i terapia rozwiązywania problemów. Istnieje również wiele holistycznych i naturopatycznych terapii, które mogą okazać się pomocne. Obejmują np. ćwiczenie, zmianę diety i  suplementację, techniki relaksacji i pracy ze stresem czy emocjami.

Wspomożenie leczenia depresji — terapia, aktywność fizyczna, dieta

Klasyczne leczenie depresji farmakoterapią, czy psychoterapią można wspomagać poprzez inne naturalne działania takie, jak: zdrową dietę, ruch, aromaterapię, muzykoterapię, czy jogę. Działanie na wielu poziomach umysłu i ciała pozwala kompleksowo zadbać o zdrowie i sprawdza się w problemach takich, jak depresja. Wstępne wnioski z badań wskazują, że muzykoterapia wspiera leczenie niektórych przypadków depresji¹⁶. Według kilku badań, u pacjentów z depresją muzykoterapia zmniejszyła objawy depresji i lęku, a także poprawiła ogólne funkcjonowanie^17,18. Również terapia ruchem i tańcem przynosi obiecujące efekty u osób z depresją i zmniejsza poziom stresu. Sugeruje się, że może działać poprzez zwiększenie poziomu serotoniny i dopaminy^19,20,21.

Jak radzić sobie z depresją na co dzień?

Podczas depresji codzienne funkcjonowanie chorego zmienia się często nie do poznania. Brak zainteresowania dotychczasowymi czynnościami sprawia, że chorzy potrzebują wsparcia bliskich i zaufanych osób. Rozmowa, pomoc, a przede wszystkim leczenie i terapia są niezbędnym minimum, jakie osoby z depresją powinny mieć zapewnione. Codzienne zmagania z tą chorobą pozbawiają sił i motywacji do działania, jednak nie należy poddawać się tym uczuciom. Metodą małych kroków, warto każdego dnia podejmować działania w kierunku poprawy samopoczucia, będąc dla siebie jednocześnie wyrozumiałym. Czasami wykonanie zwykłych czynności, jak przygotowanie jedzenia może być już dużym sukcesem. Z czasem można zacząć podejmować większe aktywności jak spacery, lekkie ćwiczenia, czy inne zajęcia, które sprawiały radość.

Pamiętajmy, że depresja jest chorobą, a nie powodem do wstydu. Mamy zatem całkowite prawo do rozmowy na ten temat, poszukiwania wsparcia oraz leczenia. 

Autor: Paulina Żurek