ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi kojarzony jest przede wszystkim z nadmierną aktywnością, impulsywnością oraz brakiem zdolności utrzymywania uwagi przez dłuższy czas. Podczas gdy zaburzenia ze spektrum autystycznego łączy się przede wszystkim z trudnościami w kontaktach międzyludzkich, ogromną potrzebą rutyny, a także problemami z wyrażaniem emocji. W dzisiejszym artykule przeanalizujemy nierzadko występującą postać mieszaną obu zaburzeń. Zagadnienie, którego istnienie jest do dzisiaj poddawane w wątpliwość i budzi zarówno wśród dotkniętych nim osób, jak też ich otoczenia, mnóstwo pytań. Jedno jest pewne: postać mieszana autyzmu i ADHD istnieje, a jego częstotliwość jest częstsza, niż by się zdawało (około 40% pacjentów ze zdiagnozowanym ADHD należy również do spektrum autystycznego¹).

Ostateczna diagnoza postawiona dzieciom z neuroatypowymi zachowaniami  przynosi wielu rodzicom długo wyczekiwaną ulgę: nareszcie wiem, co to jest, teraz mogę spróbować mojemu dziecku pomóc. Jednak wraz z finalnym orzeczeniem lekarskim u niektórych pojawiają się wątpliwości. Nie wszystkie zachowania mojej pociechy pasują do klasycznego schematu ADHD. Moje dziecko oprócz zaburzeń ze spektrum autystycznego ma również inne problemy. Co się za tym wszystkim kryje?

Wiele osób nie wie, iż możliwa jest również postać mieszana, gdzie objawy obu rodzajów neuroatypowości (autyzm oraz ADHD) nakładają się na siebie. Niektóre z nich będą się pokrywały, a przez to nasilały, zaś część z nich będzie pozostawała w sprzeczności.

ADHD a autyzm – podobieństwa i różnice

Podobieństwa ADHD i autyzmu

• Atypowe zachowania.
• Trudności w nauce.
• Problemy z nawiązywaniem przyjaźni i utrzymywaniem kontaktów międzyludzkich, przy jednoczesnej potrzebie posiadania przyjaciół, życia w związku itd.
• Trudności w akceptacji kontaktu cielesnego, np. przytulenia, głaskania.
• Trudność w kontrolowaniu zachowań, dostosowywaniu się do ogólnych społecznych norm.
• Hiperfokus na interesującej czynności, odbieranej jako pozytywna cecha.
• Dyskomfort, gdy aktualnie wykonywana absorbująca czynność musi zostać przymusowo przerwana.
• Możliwa zwiększona wrażliwość sensoryczna (dźwięki, światło, zapach, smak, dotyk).
• Możliwa zwiększona reaktywność na wybrane bodźce (triggery) i gwałtowność tej reakcji.
• Atypowe objawy w zachowaniu nasilają się pod wpływem sytuacji stresowej czy przebytej traumy.
• Częstsze niż u neurotypowych osób zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, przejawiająca się np. atopowym zapaleniem skóry, alergiami, nietolerancjami pokarmowymi.
• Możliwe wyjątkowe uzdolnienia i obszary zainteresowań (autyzm wysokofunkcjonalny).
• Winne mogą być mutacje genetyczne.
• Depresja jako często występujące zaburzenie towarzyszące.
• W sytuacji przekroczenia emocjonalnego „punktu bez powrotu”, nie podlegająca rozumowej kontroli czysto emocjonalna (nierzadko nadmierna) reakcja.

Różnice – co oddziela ADHD od autyzmu?

• Rutyna: Autyści – TAK / ADHD – NIE
• Staranne planowanie: Autyści – TAK / ADHD – NIE
• Spontaniczność: Autyści – NIE  / ADHD – TAK
• Meltdown: Autyści – TAK / ADHD – jako Crash dopaminowy
• Kluczowy neurotransmiter: Autyści – oksytocyna  i serotonina / ADHD – dopamina i noradrenalina
• Notoryczna prokrastynacja: Autyści – NIE, ADHD – TAK
• Problemy z koordynacją motoryczną: Autyści – TAK / ADHD – w większości NIE
• Powtarzanie czynności, słów: Autyści – TAK / ADHD – NIE
• Potrzeba rytuałów: Autyści – TAK / ADHD – NIE
• Zabawa / praca w spokoju i ciszy: Autyści – TAK / ADHD – NIE
• Unikanie kontaktu wzrokowego: Autyści – TAK / ADHD – NIE

Postać mieszana – gdy autyzm i ADHD występują razem

Znaczna część dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia ze spektrum autyzmu, wykazuje również symptomy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Postać mieszana niesie ze sobą trudności w postawieniu prawidłowej, jednoznacznej diagnozy, a co za tym idzie – podjęciu prawidłowego leczenia i zarządzania występującymi objawami w życiu codziennym. 

Ponadto tego rodzaju przypadki równoczesnego występowania cech autystycznych i ADHD wymagają szczególnej fachowej opieki psychologicznej, która uwzględnia potrzeby oraz specyfikę obu  rodzajów neuroatypowości. Opieka ta wymaga dogłębnego zrozumienia charakteru obu zaburzeń, oto kilka przykładów dlaczego:

1. Dzieci ze spektrum autystycznego lubią reguły i będą łamały przeważnie tylko te, których nie rozumieją. W przypadku ADHD, dzieci często łamią reguły, które rozumieją, lecz których nie lubią lub nie tolerują.
2. Dzieci z autyzmem pragną przede wszystkim bezpieczeństwa (emocja dominująca: strach), podczas gdy dzieci z ADHD poszukują głównie uwagi i ekscytacji.
3. Osoby z autyzmem mają problemy z czekaniem na swoją kolej przede wszystkim dlatego, że nie rozumieją zasad życia społecznego, tymczasem osoby z ADHD nie są w stanie cierpliwie czekać na swoją kolej, nawet jeżeli doskonale rozumieją „reguły gry”.
4. Dzieci ze spektrum autystycznego zdają się nie słuchać, co się do nich mówi, ponieważ unikają kontaktu wzrokowego i często zajmują się czymś innym (różne czynności znane jako stimming, patrz ramka). Tymczasem dzieci z ADHD odbierają zbyt wiele bodźców naraz, które rozpraszają ich koncentrację i nie są w stanie skupić uwagi wyłącznie na tym, co się do nich mówi. W obu przypadkach nie mamy do czynienia z brakiem dobrej woli czy też celowym ignorowaniem słów dorosłych – zachowanie takich dzieci stanowi wynik wewnętrznej specyfiki neurologicznej.
5. W przypadku zmiany planów i/lub zawiedzionych oczekiwań, u dzieci ze spektrum autystycznego może dojść do meltdownu – nagłego wybuchu bądź też kompletnego wycofania się (shut-downu). Dzieci z ADHD są tutaj bardziej elastyczne: najważniejsze, żeby zmiana planów nie przerodziła się w nudę. Brak interesującego zajęcia może doprowadzić do crashu dopaminowego, a z nim – również do wybuchu lub shut-downu.

Zrozumienie PRZYCZYN takich, a nie innych zachowań może pomóc otoczeniu neuroatypowych dzieci i dorosłych w zapobieganiu sytuacjom kryzysowym oraz kształtowaniu możliwie jak najbardziej harmonijnej codzienności, a jednocześnie wesprzeć w obchodzeniu się z ewentualnymi trudnościami we wzajemnej interakcji.

 ADHD w spektrum autyzmu – diagnostyka

Część zarówno dzieci jak i dorosłych, którzy są dotknięci omawianym problemem, wykazuje jednoczesne występowanie nadwrażliwości sensorycznej na zapachy, dźwięki, obrazy czy dotyk². Z punktu widzenia medycyny mitochondrialnej zwiększona wrażliwość na różnego rodzaju bodźce, w tym hałas, substancje chemiczne czy produkty spożywcze może mieć przynajmniej po części swoje podłoże w MCS (wrażliwości na wielorakie substancje chemiczne), co stanowi z kolei przejaw uszkodzeń na poziomie mitochondrialnym. Przykładowo jak wskazują wyniki pewnej meta analizy z 2019 roku, u około 13% pacjentów z MCS stwierdzono jednoczesne zaburzenia ze spektrum autystycznego³.

Innym zjawiskiem, które dodatkowo utrudnia postawienie odpowiedniej diagnozy mieszanej postaci autyzmu i ADHD jest zespół stresu pourazowego (ang. post traumatic stress disorder, PTSD). I tak na przykład autyści, którzy maja za sobą traumatyczne dzieciństwo, mogą w określonych warunkach pozostawać niespokojni, nie być w stanie skupić się na jakiejkolwiek czynności i reagować impulsywnie, na przykład ucieczką czy schowaniem się gdzieś, podczas gdy część osób z ADHD pod wpływem dodatkowych triggerów będzie reagowała agresywnie w sytuacjach, które z pozoru powinny być dla nich przyjemne i kojące (na przykład określony zapach podczas spaceru czy nieoczekiwany dotyk w trakcie gry na komputerze). Połączenie PTSD z ADHD i/lub autyzmem to wyjątkowo wybuchowa mieszanka, gdyż taka kombinacja sprzyja wyjątkowo silnym, niekiedy nieobliczalnym reakcjom.

ADHD i ASD – wnioski

1. Występowanie postaci mieszanej ADHD połączonego ze spektrum autystycznym jest jak najbardziej możliwe.
2. W przypadku niejednoznacznych objawów i problemów z postawieniem ostatecznej diagnozy, warto skierować diagnostykę również na inny tor.
3. Precyzyjne postawienie diagnozy jest niezbędne dla udzielenia prawidłowego wsparcia dla osób, które są dotknięte omawianymi tu zaburzeniami. W razie wątpliwości warto zasięgnąć opinii kilku różnych centrów diagnostycznych.

Reklama

B-Komplex MSE Sprawdź

Cerebiotik-Intercell® Ekstrakt z szafranu Sprawdź

Vaso-Intercell® Sprawdź

Witamina D3 MSE Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź