Nasz mózg jest bogaty w potężną substancję, która pozwala mu na sprawne funkcjonowanie, czy ochronę pamięci. Mowa o fosfatydyloserynie (PS) – to naturalny fosfolipid, który w największym stężeniu występuje w mózgu oraz centralnym układzie nerwowym. Jest to jeden z kluczowych składników odżywczych dla naszych komórek mózgowych.
Jednak fosfatydyloserynę znajdziemy nie tylko w mózgu. Jest ona obecna w całym naszym organizmie, ponieważ stanowi istotny składnik wszystkich błon komórek i mitochondriów, a jak wiadomo, błony są najważniejszymi powierzchniami roboczymi. Od ich pracy zależy odrębność komórek i mitochondriów od środowiska zewnętrznego, utrzymanie homeostazy i niezakłócony przebieg zachodzących w nich procesów. Do pełnienia tych zadań, błony potrzebują odpowiedniej zawartości fosfolipidów w tym fosfatydyloseryny, która:
- utrzymuje elastyczność i przepuszczalność błon komórkowych,
- uczestniczy w produkcji neuroprzekaźników: acetylocholiny i dopaminy,
- przywraca plastyczność synaps,
- poprawia metabolizm glukozy w mózgu,
- bierze udział w komunikacji międzykomórkowej i transporcie jonów.
Fosfatydyloseryna odgrywa też istotną rolę w mechanizmach przekaźnikowych, a ponadto wspiera komórki mózgowe w przechowywaniu i przywoływaniu zachowanych w nim informacji. Właściwości te sugerują dobroczynny wpływ PS na naszą pamięć i sprawność umysłową1-3.
Ale to nie wszystko…
Inną niezwykle ważną funkcją fosfatydyloseryny jest zdolność do obniżania poziomu kortyzolu.
Ludzki organizm ma możliwość adaptowania się do stresujących warunków. W procesie tym najważniejszą rolę odgrywa oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPAA, ang. Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis). Pobudzenie tej osi powoduje wydzielanie z kory nadnerczy kortyzolu – hormonu stresu. Kortyzol nazywany jest hormonem stresu, ponieważ pod wpływem czynników stresowych podnosi poziom glukozy we krwi, wprowadzając organizm w „stan gotowości”. Jednocześnie uwalnia aminokwasy z tkanek, nasila glukoneogenezę i rozkład kwasów tłuszczowych, aby zmobilizować organizm do walki lub ucieczki przed potencjalnym zagrożeniem. Jednak długotrwały stres i podwyższony poziom kortyzolu prowadzą do zaburzeń somatycznych i psychicznych.
W procesie radzenia sobie ze stresem pomaga fosfatydyloseryna, która reguluje poziom kortyzolu. Udowodniono, że fosfatydyloseryna obniża poziom kortyzolu i ACTH (który kontroluje uwalnianie kortyzonu 4-5). Dodatkowo w połączeniu z kwasem fosfatydowym normalizuje poziom ACTH i kortyzolu u osób przewlekle obciążonych stresem. Ten specyficzny efekt zaobserwowano również w przypadku suplementacji fosfatydyloseryny z kwasami omega-3 6-7.
Fosfatydyloseryna wspomaga wydajność sportową
Wreszcie – co może zainteresować wszystkie osoby aktywnie uprawiające sporty siłowe – ponieważ PS ma zdolność obniżania podwyższonego po wysiłku mięśni poziomu kortyzolu (który nasz organizm produkuje we wzmożonej ilości również po wysiłku mięśniowym), a który powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi kosztem rozkładu aminokwasów (utrata masy mięśniowej), suplementacja fosfatydyloseryny pomaga ograniczyć ten niekorzystny dla sportowców mechanizm metabolizmu białek8.
Uwaga: fosfatydyloseryna nie przyczynia się bezpośrednio do wzrostu masy mięśniowej! Ona chroni nas jedynie przed rozkładem istniejących mięśni, ponieważ pomaga utrzymać korzystną proporcję między testosteronem a kortyzolem.
W odpowiedzi na wysiłek fizyczny fosfatydyloseryna zmniejsza wydzielanie ACTH, hormonu wyzwalającego kortyzol. W ten sposób fosfatydyloseryna może korzystnie wpływać na wyniki sportowe i minimalizować skutki stresu.
Potwierdzenie znajdziemy w badaniu klinicznym z udziałem 14 mężczyzn, którzy przyjmowali 750 mg fosfatydyloseryny. Odnotowano wydłużony czas zdolności do wykonywania ćwiczeń, zanim badani zaczęli odczuwać zmęczenie9. W innym badaniu, 400 mg fosfatydyloseryny dobę zmniejszyło uczucie zmęczenia po wysiłku10.
Kto jeszcze może skorzystać z fosfatydyloseryny?
Wszyscy, którzy borykają się z przewlekłym stresem, a także cierpią z powodu uwarunkowanych stresem wrzodów żołądka. Oto dlaczego: badania wykazują, że PS ma zdolność ograniczania sekrecji kortyzolu w przypadku sytuacji stresowych. Tymczasem hormon ten powoduje między innymi nasilenie wydzielania soku żołądkowego, co może prowadzić do wrzodów żołądka11. Ze względu na swoje ograniczające wydzielanie kortyzolu właściwości, fosfatydyloseryna może być pomocna również u osób cierpiących na depresję, ponieważ u pacjentów z depresją niejednokrotnie stwierdza się właśnie nadmiar kortyzolu.
Fosfatydyloserynę możemy produkować sami, jednak równie ważnym jej źródłem jest nasze pożywienie.
Poniższa lista prezentuje najważniejsze źródła fosfatydyloseryny w pożywieniu:
Do pewnego wieku i przy odpowiednim zaopatrzeniu organizmu w niezbędne składniki nasz mózg może wytwarzać wystarczającą ilość PS, ale jeśli występuje niedobór witamin z grupy B (kwas foliowy i B12), seryny lub niezbędnych kwasów tłuszczowych, produkcja PS spada.
Co zatem dzieje się, kiedy brakuje fosfatydyloseryny?
W warunkach niedoboru fosfatydyloseryny mechanizmy przekaźnikowe w naszym mózgu przestają optymalnie funkcjonować, a wówczas, w celu zrekompensowania tej dysfunkcji mózg zaczyna utrzymywać większą aktywność. Odbywa się to poprzez nasilone uwalnianie hormonów stresu i skutkuje osłabieniem odporności. Szybciej się męczymy i łatwiej łapiemy infekcje. Niedobór PS ogranicza wydajność komórek mózgowych i prowadzi do ograniczenia funkcji pamięciowych, a także zaburzeń koncentracji.
Niski poziom fosfatydyloseryny przekłada się na gorsze funkcjonowanie błon mitochondriów i komórek. Osłabieniu ulega przekaz sygnałów między komórkami nerwowymi i dochodzi do zaburzeń pamięci i funkcji mózgu12.
Badania laboratoryjne wskazują, że deficyty fosfatydyloseryny są typowe zwłaszcza dla osób starszych i w podeszłym wieku (wiąże się to ze spadkiem produkcji PS przez organizm, a także częstym spadkiem apetytu i jednostajną dietą tych osób). Zatem jej suplementacja w pewnych stanach okazuje się niezbędna i bardzo pomocna. Ograniczone spożycie wyżej wymienionych produktów oraz niskotłuszczowa dieta sprawiają, że zawartość tego cennego fosfolipidu w naszym pożywieniu znacznie się obniżyła. Według szacunkowych danych dzienny niedobór wynosi u przeciętnego człowieka od 70 do 100 mg, podczas gdy w przypadku wegetarian deficyty fosfatydyloseryny sięgają nawet 200-250 mg.
Dlatego też, oprócz osób powyżej 60-tego roku życia, o odpowiednie zaopatrzenie organizmu w fosfatydyloserynę powinni zadbać zwłaszcza wegetarianie i weganie.
Ciekawostka: ze względu na zagrożenie związane z chorobą szalonych krów, współcześnie podczas badań laboratoryjnych wykorzystuje się fosfatydyloserynę pochodzenia roślinnego, głównie sojową, choć dostępna jest także fosfatydyloseryna pochodząca z naszego rodzimego słonecznika.
Z czym łączyć fosfatydyloserynę?
Fosfatydyloseryna lubi towarzystwo kwasu fosfatydowego oraz fosfatydylocholiny – lecytyny oraz kwasów omega – 3. Substancje te są bardzo ważnymi elementami błon komórkowych, a ich połączenie jest bardzo korzystne 13-14. Decydując się, na suplementację upewnij się, że kupujesz fosfatydyloserynę, a nie fosforylowaną serynę. Ta druga substancja nie będzie miała takiego samego efektu12.
Dla skutecznej ochrony układu nerwowego polecane jest także połączenie fosfatydyloseryny z witaminami z grupy B: witaminą B12, kwasem foliowym, witaminą B6 oraz B1, czyli substancjami, które również mają neuroaktywne działanie. Pamiętajmy, że podstawą do rozpoczęcie suplementacji powinny być rzetelne badania laboratoryjne.
Paulina Żurek
Bibliografia
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23495677,
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2966935/,
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2027477
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15512856
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4237891,
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22575036,
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1262363607700393
- https://jissn.biomedcentral.com/articles/10.1186/1550-2783-4-5
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394955
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23746562
- https://www.naturepower.de/vitalstoff-journal/naehrstoffe-von-a-z/glossar-p/phosphatidylserin/
- https://www.naturalnews.com/016646_Phosphatidylserine_Alzheimers.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24577097
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2981104/