Przewlekłe choroby jelit, nietolerancje pokarmowe, zespół jelita drażliwego, ale także choroby psychiczne należą do schorzeń, których liczba gwałtownie wzrasta w krajach uprzemysłowionych. Ponad dwa miliony osób w Europie cierpi na przewlekłe choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Liczba neurodegeneracyjnych chorób, takich jak choroba Parkinsona i Alzheimera, również gwałtownie rośnie – a pacjenci są coraz młodsi.

Zespół jelita drażliwego

Diagnoza „zespół jelita drażliwego” jest dla pacjentów niesatysfakcjonująca i nie dostarcza wielu nowych informacji. Opisuje to, co pacjent wiedział od dawna i co ostatecznie doprowadziło do wizyty u lekarza. W samych Niemczech około 7 milionów ludzi cierpi z powodu tej dolegliwości, jak również dlatego, że ich zespół jelita drażliwego jest często uważany za psychosomatyczny. Jak dotąd nie odkryto konkretnego czynnika wywołującego chorobę, a metody terapeutyczne są równie rozczarowujące i mało skuteczne  dla pacjentów, jak i lekarzy. Zespołowi badaczy z Uniwersytetu Technicznego w Monachium (Katedra Biologii Człowieka) pod kierownictwem profesora Michaela Schemanna udało się udowodnić, że mikrozapalenia w błonie śluzowej najwyraźniej wywołują nadwrażliwość jelitowego układu nerwowego, a tym samym są przyczyną zespołu jelita drażliwego. Ta nadwrażliwość jelitowego układu nerwowego zaburza komunikację między błoną śluzową jelit a jelitowym układem nerwowym. Jak mówi kierownik projektu Schemann: „Podrażniona błona śluzowa jelit uwalnia coraz więcej neuroaktywnych substancji, takich jak serotonina, histamina i proteazy. Ten endogenny koktajl może być faktyczną przyczyną nieprzyjemnych objawów jelita drażliwego.” Warto zauważyć, że leki na alergię (leki przeciwhistaminowe) łagodzą objawy IBS^1-3. Z tego powodu zalecam moim pacjentom dokładne wyjaśnienie immunologiczne alergii pokarmowych przy użyciu komórkowych i humoralnych analiz krwi⁴.

Mało znana jest masowa komunikacja między komórkami nerwowymi w jelicie (zwanym również mózgiem brzusznym) a układem odpornościowym. Dwa najważniejsze systemy informacyjne organizmu znajdują się blisko siebie w jelicie:

• 100 milionów komórek nerwowych,
• 70% układu odpornościowego.

Współpraca obu układów jest łatwa do zrozumienia dla każdego ze względu na ich anatomiczną bliskość. W mojej książce „Der Darm denkt mit” (Jelita tez myślą) przyglądam się w szczególności wpływowi jelita na nasz centralny układ nerwowy, mózg, i przedstawiam możliwe patofizjologiczne wyjaśnienia wielu chorób przewlekłych, których przyczyny były wcześniej nieznane.

Połączenie jelita-mózg

Uczucia takie, jak szczęście, smutek i nienawiść są najpierw odczuwane w jelitach, naszym drugim mózgu.

Błona śluzowa jelit zawiera aktywne komórki nerwowe, które są powiązane z komórkami glejowymi w mózgu. Stany zapalne, alergie i nieprawidłowa kolonizacja jelit drobnoustrojami (dysbioza jelit) przekazują sygnały zapalne za pośrednictwem przekaźników chemicznych z jelita bezpośrednio do komórek glejowych w mózgu, a te ostatecznie same stają się komórkami zapalnymi, które ponownie uwalniają przekaźniki chemiczne do mózgu, a także do innych narządów. Proces ten ma znaczący wpływ nie tylko na mózg i układ nerwowy, ale na cały organizm. Zapalenie komórek glejowych może trwać do dziesięciu miesięcy w najgorszym przypadku. Oznacza to, że reakcje neurologiczne – w tym depresja – mogą utrzymywać się przez ten okres.

W jelicie, oprócz komórek nerwowych, znajdują się również inne komórki, które wywierają wpływ na pozostałe narządy w organizmie, takie jak komórki tuczne i limfocyty T. Mogą one – jak opisano powyżej – uwalniać histaminę, serotoninę i inne prozapalne przekaźniki komórkowe (cytokiny), a tym samym wywoływać lub nasilać objawy mózgowe, takie jak: depresja, agresywność, nadpobudliwość (ADHD), autyzm, schizofrenia. Substancja przekaźnikowa zwana histaminą jest znana wielu osobom jako substancja uwalniana podczas alergii. Jednak mało kto wie, że histamina jest ważną substancją przekaźnikową w układzie limbicznym, naszym centrum emocjonalnym. Dlatego leki przeciwhistaminowe, tj. leki przeciw alergiom, mogą być również pomocne w dolegliwościach neurologicznych.

Jelito przepuszczalne (jelito nieszczelne)

Już 2500 lat temu Hipokrates widział źródło wszystkich chorób w jelitach. Dziś stwierdzenie to jest postrzegane w bardziej zróżnicowany sposób. Wszystkie choroby zaczynają się w przepuszczalnym jelicie, pisze prof. Alessio Fasano, odkrywca zonuliny^5-7. Jest to marker służący do wykrywania zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej. Zonulinę można wykryć w próbkach krwi lub kału. Wraz ze wzrostem poziomu zonuliny następuje zwiększone przedostawanie się składników bakteryjnych oraz niestrawionego pokarmu itp. do krwiobiegu. W rezultacie mogą wystąpić lub nasilić się alergie i reakcje zapalne. Reakcje zapalne w jelitach mogą również prowadzić do nieszczelności mózgu – tj. przepuszczalności bariery krew-mózg. Istnieją również inne markery immunologiczne, które pozwalają wyciągnąć wnioski na temat zwiększonej przepuszczalności jelit. Analizowane są wówczas przeciwciała przeciwko różnym białkom łączącym w jelicie.

Stabilność i szczelność bariery jelitowej jest regulowana przez różne międzykomórkowe białka łączące, zwane łącznie połączeniami ścisłymi (tight junctions)^8,9. Połączenia te regulują napływ selektywnych cząsteczek. Integralność tej bariery jest niezbędna do ochrony organizmu przed inwazją antygenów i utrzymania biochemicznej homeostazy środowiska jelitowego⁹. Główną część tych ochronnych struktur barierowych tworzą białka zonulina i okludyna^10,11. Kolejną warstwą ochronną są mikrofilamenty przewodu pokarmowego składające się z sieci aktomiozyny w górnej części komórek nabłonkowych. Aktomiozyna kontroluje skurcz połączeń ścisłych i sama jest częścią ich struktury¹². Przeciwciała przeciwko aktomiozynie są uważane za markery upośledzonej wydajności bariery jelitowej spowodowanej przez bakterie lub inne toksyny.

Jeśli poziom przeciwciał przeciwko aktomiozynie jest podwyższony, wskazuje to na reakcję autoimmunologiczną przeciwko nabłonkowi błony śluzowej i innym strukturom cytoszkieletu. Z powodu antygenów bakteryjnych dochodzi do transcelularnej penetracji składników z jelita. Jeśli natomiast wykryto przeciwciała tylko przeciwko zonulinie/okludynie, dochodzi do paracelularnej penetracji bariery jelitowej.

Oprócz przeciwciał przeciwko aktomiozynie należy zawsze równolegle oznaczać przeciwciała przeciwko lipopolisacharydom (LPS). Przeciwciała LPS wskazują na bakteryjną przyczynę zaburzenia.

Diagnostyka

Za diagnostykę prewencyjną uważam również oznaczanie przeciwciał przeciwko żywności, barierze jelitowej i barierze krew-mózg, zwłaszcza że choroby autoimmunologiczne oraz choroby układu nerwowego i mózgu stają się coraz częstsze. W Stanach Zjednoczonych wskaźniki zgonów z powodu udaru mózgu i chorób serca spadły aż o 20% w ciągu dekady (2000-2013), podczas gdy choroba Alzheimera wzrosła o 71% w tym samym okresie.

W mojej praktyce, oprócz analizy stolca i trawienia (test mapy GI), przeprowadzane są zróżnicowane analizy immunologiczne w odniesieniu do nietolerancji pokarmowych. Polecamy analizy w laboratoriach niemieckich i amerykańskich. Pomocnym narzędziem jest test transformacji limfocytów. Próbka krwi powinna jednak dotrzeć do laboratorium tego samego dnia (przesyłka kurierska). Oprócz badań komórkowych, dysponujemy immunoglobulinami typu IgA i IgG oznaczanymi w stosunku do żywności. Najbardziej wszechstronna analiza bada 180 produktów spożywczych w stanie surowym, poddanych obróbce cieplnej i zmodyfikowanych.

Reklama

Cerebiotik-Intercell® Ekstrakt z szafranu Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Fiber-Intercell® błonnik z gumy guar Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

Glutathion MSE Sprawdź

Co zrobić z nieszczelnym jelitem?

W przypadku nieszczelnego jelita środki terapeutyczne powinny, oprócz wyjaśnienia przyczyny, mieć na celu przywrócenie sprawności bariery. Oprócz przyjmowania glutaminy, koenzymu Q10 (ubichinolu), witaminy A, minerałów i pierwiastków śladowych (np. cynku i selenu), zalecam również podawanie naparów z glutaminą (L-alanylo-L-glutaminą) i glutationem w celu wsparcia. Ważnym filarem jest oczywiście przyjmowanie przyjaznych bakterii jelitowych (probiotyków) i enzymów trawiennych. Używam specjalnych enzymów o stabilnym pH, które nie pochodzą ze źródeł zwierzęcych. Enzymy rozkładają składniki żywności, dzięki czemu stają się one bardziej tolerowane, ponieważ zmniejsza to również alergenność. Oznacza to, że jeśli pacjent spożywa pokarm, który jest dla niego nietolerowany, enzymy mogą znacznie zmniejszyć jego negatywny wpływ. Poniższy przypadek z mojej praktyki pokazuje korzystny wpływ tych enzymów.

Szczególny przypadek

W lutym 2021 roku 33-letnia pacjentka zgłosiła się do nas po raz pierwszy, z wyraźnymi objawami jelitowymi i w stanie wyniszczenia. Przy wadze 39 kg i wzroście 162 cm wskaźnik masy ciała (BMI) wynosił 14,9. Pacjentka była w stanie zagrażającym życiu. W kwietniu 2020 roku wystąpiło u pacjentki anamnestyczne zapalenie trzustki. Siedem pobytów szpitalnych w różnych klinikach (szpitale rejonowe, szpitale uniwersyteckie) zakończyło się brakiem poprawy stanu. Przeciwnie: w okresie od kwietnia do września nastąpiła utrata masy ciała o 28 kg. Oprócz analizy stolca i trawienia (test mapy GI) oraz immunologicznych analiz krwi pod kątem nietolerancji pokarmowych (przeciwciała IgA i IgG), wykazano liczne podniesione poziomy przeciwciał. Uderzająca była niezwykle podwyższona wartość zonuliny wynosząca 4829,1 ng/g (norma: <107 ng/g) jako marker zniszczonej bariery jelitowej, której nigdy nie mierzono na tym poziomie w mojej praktyce.

Zlecone środki terapeutyczne miały na celu przywrócenie bariery jelitowej. Oprócz diety bezglutenowej należało unikać pokarmów, które dały wynik pozytywny w teście na obecność przeciwciał. Ponadto zalecono przyjmowanie roślinnych enzymów o stabilnym pH. Ze względu na udowodniony niedobór witamin przepisaliśmy specjalne hipoalergiczne preparaty odżywcze i zaleciliśmy wysoko-dawkową terapię mitochondrialną płynnym ubichinolem (Q10 / Quinomit).

W trakcie terapii, która trwała kilka miesięcy, następowała systematyczna poprawa samopoczucia, a także wzrost masy ciała o 20 kg. Przy BMI wynoszącym 22,5 nasz pacjent powrócił do normalnej wagi, pracuje i ponownie uprawia sport.

Klaus-Dietrich Runow – Ärztlicher Leiter, IFU
Institut für Umweltmedizin (IFU) – Diagnostic Center – Buttlarstr. 4 A, D-34466 Wolfhagen