Zespół Jelita Drażliwego

Zespół jelita drażliwego (ang. IBS, czyli irritable bowel syndrome) to schorzenie, które zostało zdefiniowane dopiero około trzydziestu lat temu, a do którego najczęstszych przyczyn należą stres, dysbioza jelitowa, stany zapalne błony śluzowej jelit oraz infekcje patogenami (w tym zakażenia grzybami drożdży).

Czy zdarzyło Ci się odmówić zaproszenia na przyjęcie z obawy przed nieprzyjemnymi skutkami zaserwowanych potraw? Jeżeli nie lubisz przebywać w miejscach nadmiernie oddalonych od toalety, a myśl o kolejnym posiłku napawa Cię niepewnością, jak tym razem zareagujesz na spożytą potrawę lub użyte do jej przygotowania przyprawy, być może jesteś jednym z tysięcy pacjentów cierpiących na tak zwany zespół jelita drażliwego.

Czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego do początku lat 90. XX wieku określany był jako „nerwowy żołądek” i dotykał przeważnie uczniów lub studentów przed egzaminami (skurcze w obszarze jamy brzusznej, biegunki, utrata apetytu połączona z niestrawnością, odbijaniem, uczuciem pełności). Wraz ze wzrostem tempa życia, presji czasu oraz wydajności, jak również w wyniku coraz mniejszej dbałości o dietę (zjadanie byle czego i byle gdzie, o dowolnych porach dnia i nocy, żeby tylko zaspokoić głód, dostarczyć sobie energii do pracy lub aktywnego spędzania czasu wolnego; ale także w wyniku nadmiernego objadania się (binge eating), traktowania jedzenia jako formy pociechy, ukojenia odczuwanej frustracji lub strachu, czy wreszcie przyjmowania antybiotyków nawet przy lekkich infekcjach, sprawiło, iż zespół opisanych wyżej dolegliwości zaczął dotykać coraz większej ilości pacjentów, w tym głównie w wieku produkcyjnym. Zespół jelita drażliwego przybiera najczęściej postać biegunkową (biegunki, skurcze jelit, kolka jelitowa, przelewanie), zaparciową (problemy z wypróżnianiem się, wzdęcia, mdłości, uczucie pełności, twardy, bobkowaty stolec o ostrym, nieprzyjemnym zapachu) bądź mieszaną.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Według zestawienie opublikowanych w 2006 roku, tak zwanych Kryteriów Rzymskich III, z Zespołem Jelita Drażliwego mamy do czynienia, gdy [1]: Kryteria Rzymskie III zespołu jelita drażliwego:

Przez trzy ostatnie miesiące z rzędu przez co najmniej trzy (niekoniecznie kolejne) dni odczuwaliśmy bóle jamy brzusznej lub dyskomfort ze strony narządów trawiennych, a jednocześnie towarzyszyły temu przynajmniej dwie spośród następujących właściwości:

1. wypróżnienie łagodzi doznawane objawy
2. dolegliwości pozostają związane ze zmianą częstości wypróżniania
3. dolegliwości pozostają związane ze zmianą konsystencji stolca

Do niespecyficznych objawów ZJD należą między innymi [1], [2]:

• niepokój, stany lękowe, rozdrażnienie
• „uczucie zamglenia”, zaburzenia koncentracji oraz problemy z pamięcią (bardzo częsty, wręcz flagowy objaw ze strony centralnego układu nerwowego)
• depresja „bez zewnętrznego powodu”
• bóle głowy, które nasilają się zwłaszcza wtedy, gdy zmienia się częstość wypróżnień lub po spożyciu konkretnego produktu spożywczego

Diagnostyka ZJD obejmuje szereg badań, które mają za zadanie wykluczenie innych zaburzeń funkcjonowania układu trawienno-wydalniczego, takich jak:

• Stan zapalny jelit, zapalenie uchyłków, polipów jelit lub nowotworu jelit ➡ badanie w formie kolonoskopii
• Wrzody żołądka, nowotwór żołądka lub celiakia ➡ badanie w formie gastroskopii
• Zwłóknienie wątroby, stany zapalne wątroby, kamienie żółciowe, niedrożność dróg żółciowych ➡ badanie w formie USG jamy brzusznej
• Stłuszczeniowe zapalenie wątroby, zapalenia trzustki, niewydolność wydzielnicza trzustki, wątroby, jelita cienkiego ➡ badanie w formie testów krwi i określania poziomu różnych parametrów
• Nietolerancja laktozy lub fruktozy, SIBO (dysbioza jelita cienkiego) ➡ badanie w formie wodorowego testu oddechowego (WTO), badanie kału pod kątem profilu bakterii

Do parametrów, których ocena pozwala na zdiagnozowanie występowania ZJD, należą przede wszystkim:

• Badanie kału pod kątem flory bakteryjnej oraz obecności niestrawionych resztek pokarmowych
• Poziom trzustkowej elastazy 1
• Poziom kalprotektyny
• Poziom laktoferryny
• Poziom kwasów żółciowych

Terapia zespołu jelita drażliwego

Terapia ZJD pozostaje ściśle uzależniona od zdiagnozowanych zaburzeń, które mogą stanowić przyczynę odczuwanych przez Ciebie dolegliwości. Wspólnym mianownikiem pomocniczych środków terapeutycznych, który w bezpieczny sposób możesz zastosować już dzisiaj są:

• Probiotykoterapia oraz optymalizacja ilości, oraz źródeł błonnika w diecie
• Dieta FODMAP
• Zioła i ekstrakty ziołowe wspomagające trawienie

Przyjrzyjmy się temu wszystkiemu krok po kroku:

Probiotykoterapia oraz optymalizacja ilości oraz źródeł błonnika w diecie

Jeżeli diagnozie ZJD towarzyszy diagnoza dysbiozy jelita cienkiego – SIBO lub diagnoza grzybiczego przerostu flory jelita cienkiego – SIFO (ang. Small Intestine Fungal Overgrowth), czyli zaburzenia, którego objawy są podobne do ZJD [3].

Bezpiecznym, a zarazem skutecznym środkiem terapeutycznym może okazać się próba przywrócenia równowagi w obrębie mikrobiomu jelitowego (dotyczy przede wszystkim jelita grubego, w mniejszym stopniu – cienkiego) oraz eliminacja patogennych bakterii i grzybów przy pomocy bezpiecznych środków domowych i w razie potrzeby również antybiotykoterapii. Przy wyborze produktu probiotycznego kieruj się czystością oraz możliwie jak najszerszym składem dobroczynnych szczepów bakterii jelitowych (tak zwane probiotyki wieloszczepowe). Więcej na temat terapeutycznego zastosowania produktów probiotycznych przeczytasz TUTAJ.

Pomocniczo możesz sięgnąć po naturalne substancje odżywcze, które wspierają funkcje odpornościowe organizmu i sprzyjają aktywacji naszych sił obronnych. Do środków immunomodulacyjnych należą przede wszystkim:

• koenzym Q10 [5], co jest niezwykle przydatne przy holistycznym podejściu do zwalczania ZJD, spowodowanego atakiem patogennych bakterii i grzybów drożdży,
• echinacea  [6] – jako naturalne wsparcie organizmu przy zwalczaniu patogennych infekcji układu pokarmowego,
• sylimaryna [11] – standaryzowany wyciąg z ostropestu plamistego wywiera nie tylko pozytywny wpływ na funkcjonowanie wątroby oraz dróg żółciowych, lecz zgodnie z nowszymi badaniami odgrywa znaczącą rolę w regulacji pracy naszego układu odpornościowego. Nie do przecenienia jest również antyoksydacyjne działanie ekstraktu z ostropestu plamistego, co pozwala ograniczyć lokalne uszkodzenia nabłonka jelitowego, spowodowane toczącymi się w obrębie enterocytów procesami zapalnymi. Więcej na temat cennych prozdrowotnych właściwości sylimaryny i możliwości jej terapeutycznego zastosowania przeczytasz TUTAJ.

Dieta FODMAP w zespole jelita drażliwego

Jeżeli diagnozie ZJD towarzyszy diagnoza dysbiozy jelita cienkiego – SIBO, lub diagnoza grzybiczego przerostu flory jelita cienkiego – SIFO (ang. Small Intestine Fungal Overgrowth), czyli zaburzenia, którego objawy są podobne do ZJD, warto pomyśleć o diecie FODMAP, która ogranicza ilość spożywanych przez nas krótkołańcuchowych węglowodanów. Zdaniem uczonych to właśnie one stanowią jedną z istotniejszych przyczyn odczuwanych przez pacjentów dolegliwości, ponieważ krótkołancuchowe węglowodany stanowią pożywkę zarówno dla zasiedlających jelito cienkie bakterii, jak również grzybów, w tym grzybów drożdży.

Skrót FODMAP oznacza:

• Fermentable (czyli poddające się fermentacji przez mikroorganizmy zasiedlające jelito cienkie)
• Oligosaccharides (oligosacharydy to wielocukry takie jak FOS i GOS)
• Disaccharides (dwucukry, przede wszystkim chodzi tutaj o laktozę)
• Monosaccharides (jednocukry, tutaj problematyczna jest głównie fruktoza)
• And (oraz)
• Polyols (poliole, czyli alkohole cukrowe takie jak: sorbitol, mannitol, ksylitol, maltitol)

Unikanie, a przynajmniej znaczne ograniczenie ilości produktów, które są bogate w wymienione wyżej substancje, pozytywnie wpływa zarówno na skład mikroflory jelita cienkiego, jak również przyczynia się do złagodzenia, a nierzadko również eliminacji odczuwanych przez nas objawów.

Paradoksalnie, glukoza, która jest szybko trawiona w jelicie cienkim z punktu widzenia ZJD nie stanowi poważniejszego problemu. Podobnie jak owoce, których naturalny stosunek glukozy do fruktozy jest w przybliżeniu mniejszy lub równy 1. Problematyczne stają się natomiast wszystkie te źródła węglowodanów, których strawienie wymaga więcej czasochłonnych procesów enzymatycznych. Czasu, który stwarza niekorzystnym bakteriom zasiedlającym jelita oraz grzybom drożdży unikalną szansę na wykorzystanie ich jako źródła pożywienia, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Tymi „złymi” węglowodanami w przypadku ZJD (spowodowanego SIBO i SIFO) są zatem węglowodany FODMAP.

Reklama

Dyspep – Intercell® Sprawdź

Silymarin-Intercell® Sprawdź

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

BactoFlor ® 10/20 Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

Hepar-Intercell Sprawdź

Poniżej znajdziesz garść wskazówek, jak możesz zmodyfikować dietę pod kątem zasad FODMAP, tak aby Twoje codzienne menu przestało być pożywką dla niekorzystnych mikroorganizmów i stało się lekarstwem dla Ciebie:

Dieta FODMAP na co dzień – kilka prostych zasad [1], [2], [4]:

Stosując poniższe zalecenia, kieruj się zdrowym rozsądkiem oraz „głosem z brzucha”, czyli intuicją – każdy z pacjentów wykazuje nieco inny próg tolerancji. Tym, co liczy się najbardziej, jest dobowy ładunek węglowodanów FODMAP w Twojej diecie – z niewielkimi ich ilościami Twoje jelita i enzymy trawienne mogą sobie poradzić, ale przekroczenie indywidualnej granicy tolerancji może prowadzić do nasilenia dolegliwości

• Unikaj wszystkiego, co zawiera gluten, czyli produktów na bazie: pszenicy, orkiszu, żyta, jęczmienia, owsa (wyjątek: produkty owsiane certyfikowane jako bezglutenowe; natomiast ze względu na bliskie pokrewieństwo łączące owies z pszenicą, nierzadko dochodzi do wystąpienia nietolerancji na zasadzie reakcji krzyżowej).
• Unikaj wysokofruktozowych owoców oraz ich przetworów takich jak: słodkie jabłka (zastąp je zielonymi lub odmianami kwaskowatymi typu booskop), mus jabłkowy, mango, gruszki oraz mus gruszkowy.
  Rada: dojrzałe banany są zazwyczaj lepiej tolerowane niż średnio- lub niedojrzałe banany, natomiast przejrzałe banany zawierają więcej glukozy i sorbitolu niż żółte, średniodojrzałe banany, a mniej skrobi opornej, stanowiącej cenną pożywkę dla bakterii jelitowych. U osób z nietolerancją sorbitolu przejrzałe banany mogą prowadzić do wzdęć.
• Unikaj produktów zawierających duże ilości wolnej fruktozy, należą do nich: miód (miód stosuj jako lek, nie jako środek słodzący), syrop z agawy, wszystko, co zawiera syrop glukozowo-fruktozowy, karczochy oraz szparagi w zalewie (ze słoika lub z puszki), topinambur, ocet balsamiczny, bób, rum, słodkie wino.
• Jeżeli Twoim problemem jest nietolerancja laktozy, unikaj spożywania mleka oraz niefermentowanych przetworów mlecznych. Najbezpieczniejszym produktem mlecznym jest masło, jogurt, kefir oraz długo dojrzewające sery, ser feta, brie, camembert, niektórzy pacjenci dobrze tolerują też ser mozarella, na „cenzurowanym” są również świeże twarożki oraz serki typu wiejskiego (cottage cheese). Często problematyczna jest również mleczna czekolada, zastąp ją czekoladą o zawartości min. 70% a najlepiej 85% kakao. Możesz pomóc sobie, sięgając po enzym laktaza oraz po produkty oznaczone jako bezlaktozowe, mimo wszystko podchodź do laktozy ze stosowną ostrożnością.
• Unikaj produktów zawierających duże ilości tak zwanych polioli, czyli alkoholi cukrowych, należą do nich zwłaszcza: słodkie ziemniaki (bataty), seler naciowy, czereśnie, dynia muszkatowa, groszek cukrowy, grzyby, brzoskwinie, gruszki, woda kokosowa, wiórki kokosowe (w ilości 2-3 łyżki na raz wiórki kokosowe są raczej ok), unikaj spożywania dużych ilości ksylitolu (alkoholu cukrowego na raz).
• Unikaj takich źródeł oligosacharydów (wielocukrów) jak inulina (uwaga, inulina jest często dodawana jako źródło prebiotyku do produktów probiotycznych), oligofruktoza, cebula oraz czosnek w proszku, unikaj dużych ilości czosnku oraz cebuli, kostek rosołowych, napojów regenerujących, produktów oznaczonych jako bezcukrowe, w których cukier zastąpiono syropem słodowym, izomaltulozą, sorbitolem, fruktozą.
• Unikaj wypijania więcej niż 2 filiżanki kawy zawierającej kofeinę dziennie. Wyeliminuj całkowicie mleko skondensowane, śmietankę do kawy, kawę zbożową oraz alkohol, unikaj herbat typu chai tee, szczególnie jeżeli wypijasz je z dodatkiem zwykłego mleka, napoje słodzone, zwłaszcza słodzone syropem glukozowo-fruktozowym, problematyczne mogą być też duże ilości herbaty rumiankowej oraz miętowej.
• Unikaj orzechów ziemnych, orzechów nerkowca, dużych ilości migdałów (zwłaszcza jako częściowo odtłuszczona mąka migdałowa) oraz mąki kokosowej (bardzo bogata w FODMAP), unikaj warzyw strączkowych, wyjątkiem jest tofu oraz natto i miso.
• Jeżeli przyczyną Twoich dolegliwości jest raczej SIFO niż SIBO, konsekwentnie wyeliminuj z diety cukier oraz wszelkiego rodzaju słodycze.

Zioła i ekstrakty ziołowe wspomagające trawienie oraz łagodzące stany zapalne

Zgodnie z wynikami badań klinicznych, objawy zespołu jelita drażliwego przy jednoczesnej redukcji, a nawet eliminacji kryjących się za nimi przyczyn tych dolegliwości, mogą zredukować następujące ziołowe preparaty:

• Wyciąg z imbiru (łac. Zingiber officinale) – zgodnie z opublikowanym w 2020 roku artykułem wyciąg z imbiru oraz zawarte w nim naturalne fitoskładniki pozwalają złagodzić procesy zapalne w obrębie narządów trawiennych, a tym samym mogą przynosić ulgę pacjentom z biegunkową postacią IBS [7]. Więcej na temat dobroczynnych właściwości wyciągu z imbiru pod kątem układu trawiennego znajdziesz TUTAJ.
• Wyciąg z kurkumy (łac. Curcuma longa) [6] – w badaniach jego suplementacja zmniejszała ból okolic jamy brzusznej, a u każdych dwóch na trzech pacjentów przyczyniała się do ogólnej redukcji odczuwanych objawów gastrycznych. Więcej na temat prozdrowotnego wpływu wyciągu z kurkumy na układ trawienny przeczytasz TUTAJ.
• Wyciąg z karczocha (łac. Cynara scolymus ) [8] – autorzy opublikowanego w 2004 roku artykułu doszli do jednoznacznego wniosku, iż standaryzowany ekstrakt z liści karczocha pomaga osłabić objawy zespołu jelita drażliwego oraz poprawia jakość życia dotkniętych tym schorzeniem pacjentów. Zawarte w tej roślinie substancje czynne są również zalecane przy dyspepsji oraz zaburzeniach trawienia niezwiązanych z zespołem jelita drażliwego. Więcej na temat prozdrowotnego wpływu wyciągu z liści karczocha na układ trawienny przeczytasz TUTAJ.
• Fosfolipidy, w tym CDP-cholina, czyli cytykolina – zaburzenia funkcji barierowych błony śluzowej jelit zostały uznane za jeden z potencjalnych czynników prowadzących do wystąpienia zaburzeń związanych z IBS, zwłaszcza biegunką, bólem jamy brzusznej oraz objawami przypominającymi nietolerancję histaminy [9]. Fosfolipidy to substancje lipidowe, które stanowią naturalny składnik nabłonka jelitowego, wśród których szczególną rolę w procesach naprawy, uszczelniania oraz poprawy funkcjonowania błony śluzowej jelit pełni CDP-cholina nazywana również cytykoliną [10]. Więcej na temat funkcji oraz możliwości terapeutycznego zastosowania cytykoliny przeczytasz TUTAJ.

Zaletą tego rodzaju produktów jest wysokie bezpieczeństwo stosowania oraz brak poważnych skutków ubocznych. Preparaty pozyskane bezpośrednio z Apteki Natury.

Wiedza na wynos

• Zespół jelita drażliwego to schorzenie, na które medycyna klasyczna nie zna lekarstwa, a które przy pomocy fitoterapii oraz terapii mitochondrialnej udaje się z powodzeniem kontrolować, a nawet eliminować. Najistotniejsze jest tutaj postawienie prawidłowej diagnozy odnośnie przyczyn schorzenia.
• Terapia ZJD wymaga kompleksowego oraz długoterminowego podejścia obejmującego probiotykoterapię, wsparcie funkcji barierowych błony śluzowej jelit jak również odpowiednią dietę, uwzględniającą ewentualne nietolerancje pokarmowe.
• Cenne uzupełnieniem terapii ZJD stanowi fitoterapia – naturalne ekstrakty roślinne takie jak wyciąg z karczocha, ostropestu plamistego, imbiru czy fosfolipidy pomagają złagodzić, a w wielu przypadkach całkowicie wyeliminować odczuwane objawy i usunąć ich bezpośrednie przyczyny.
• W przypadku ZJD spowodowanego SIBO lub SIFO (kandydozą) konieczna jest konsekwencja w działaniu i przestrzeganie reżimu dietetycznego. Pacjenci, którzy są genetycznie podatni na ataki grzybów drożdży (osłabienie odpowiedzi odpornościowej z ramienia Th17) powinni podejmować środki terapeutyczne właściwie przez całe życie, tak aby w porę uniknąć ponownego rozrostu Candidy.

Zobacz przykładowe menu i przepisy na lekkostrawne dania łagodzące objawy despepsji czy Zespołu Jelita Drażliwego.

Autor: Sylwia Grodzicka