Cytykolina – aby pamiętać dłużej, wiedzieć więcej i cieszyć się pełnią życia każdego dnia

Co robimy zimą, aby zabezpieczyć wrażliwe na działanie niskich temperatur części naszego ciała? Na dłonie zakładamy rękawiczki, stopy ukrywamy w ciepłych skarpetkach, a szyję otulamy szczelnie szalem. Podobnej ochrony potrzebują również nasze komórki – wrażliwe na działanie wolnych rodników i innych czynników, które mogą prowadzić do ich uszkodzenia. W organizmie ssaków, w tym człowieka rolę takiego „szalika” spełniają specjalne związki lipidów połączonych z grupą fosforową to jest fosfolipidy.

Fosfolipidy to nie tylko kluczowy element strukturalny błon komórkowych oraz błon mitochondrialnych, lecz jednocześnie współregulator komórkowych przemian metabolicznych o właściwościach ochronnych wobec układu nerwowego, trawiennego i innych [1], [2].

Substancja, która stanowi kluczowy substrat do syntezy najważniejszego fosfolipidu, jaki wchodzi w skład błon komórkowych, nosi nazwę cytydynodifosfocholina, powszechniej znana jako cytykolina, czy też CDP-cholina.

Cytykolina jest znana już od lat 70. XX wieku jako lek nootropowy (poprawiający funkcje kognitywne mózgu) oraz wykazujący działanie ochronne wobec komórek mózgowych, który sprzedawano na receptę [6]. Jak się wydaje, substancja ta może przyczyniać się też do prawidłowego funkcjonowania samych mitochondriów, wątroby oraz procesów związanych z kodowaniem genetycznym. Dlaczego?..

Żebyśmy mogli odpowiedzieć sobie na to pytanie, najpierw nieco biochemii. Będzie trudniej niż zwykle, ale wiedza na temat składników, które tworzą CDP-cholinę jest nam niezbędna do zrozumienia roli tej substancji w organizmie człowieka. Przygotuj filiżankę kawy albo ulubionej herbaty, usiądź wygodnie i… zaczynamy.

Cytykolina – CPD-cholina

Cytykolina (znana w literaturze również jako CDP-cholina) to substancja rozpuszczalna w wodzie. CDP-cholina stanowi produkt pośredni przemian metabolicznych, które zachodzą w obrębie błon komórkowych. Cytykolina to substrat niezbędny do syntezy fosfatydylocholiny tj. lecytyny oraz innych fosfolipidów, a który otrzymujemy z połączenia choliny, cytydyny, pirofosforanu oraz rybozy przy udziale enzymu syntetaza CDP-cholinowa [14].

Cytykolina przyjmowana w postaci suplementu diety podlega najpierw rozłożeniu na cholinę oraz cytydynę, związki chemiczne, które albo podlegają wykorzystaniu pojedynczo, ponieważ same w sobie również spełniają w organizmie ważne funkcje, patrz niżej, albo też ulega ponownej resyntezie, tak aby mogła posłużyć do produkcji fosfatydylocholiny czyli lecytyny. Jednocześnie, jak przekonasz się o tym z dalszej części tekstu, CDP-cholina spełnia w naszym organizmie istotne funkcje jako samodzielna substancja czynna.

W uproszczeniu:

CDP-cholina (cytykolina) + diacyloglicerol (powstały z połączenia dwóch łańcuchów kwasów tłuszczowych) = fosfatydylocholina (lecytyna)

Cholina i cytydyna – zgrany duet

Cholina i cytydyna mają zdolność przenikania bariery krew-mózg. W obrębie komórek mózgowych obie substancje ulegają następnie ponownej resyntezie, tworząc cząsteczkę cytykoliny.

Dla przypomnienia – cholina uczestniczy w metabolizmie homocysteiny (endogenna synteza choliny, przy udziale enzymu PEMT prowadzi do wytworzenia S-adenozylohomocysteiny, podczas gdy ta sama cholina po przekształceniu w betainę uczestniczy w endogennym recyklingu metioniny z homocysteiny, przy udziale enzymu BHMT). Cytykolina jako donor choliny w organizmie mogłaby zatem teoretycznie przyczyniać się więc do obniżania poziomu homocysteiny w komórkach [5]. Jednocześnie przeprowadzone w 2003 roku badania na szczurach wykazały, iż niskie dawki cytykoliny nie prowadziły do żadnej znaczącej zmiany poziomu homocysteiny, podczas gdy duże ilości CDP-choliny zwiększały wręcz poziom homocysteiny w organizmie tych zwierząt. W literaturze rola cytycholiny w odniesieniu do obniżania poziomu homocysteiny nadal pozostaje niejasna [6], [25].

Z drugiej strony wystarczające zaopatrzenie organizmu w cholinę jest kluczowe dla zdrowia centralnego układu nerwowego, serca, mięśni szkieletowych, wątroby oraz ogólnego przebiegu metabolizmu. Cholina to również prekursor ważnego neurotransmitera – acetylocholiny. Niedobory choliny zwiększają ryzyko niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby oraz uszkodzeń mięśni. Nasze zapotrzebowanie na cholinę rośnie szczególnie w okresie ciąży, karmienia piersią, w przypadku zaburzeń funkcjonowania wątroby oraz przy regularnym spożywaniu alkoholu. Co ciekawe, niedobory choliny często wykazują również pacjenci z chorobą  Alzheimera [7].

Z kolei sama cytydyna to związek chemiczny, który stanowi połączenie cytozyny (podstawowej zasady bazowej, jednej z czterech, które tworzą nasze DNA i RNA, obok adeniny, guaniny i tymidyny) oraz rybozy – cukru prostego, który wchodzi w skład naszego DNA oraz stanowi łatwo dostępne paliwo dla mitochondrialnej produkcji energii [3]. Cytydyna może być wykorzystywana do produkcji różnych kwasów nukleinowych oraz fosfolipidów – ta ostatnia odbywa się w ramach tak zwanego szlaku CDP (szlaku diacyloglicerolowego, lub tzw. reakcji Kennedy’ego) [4], [6].

Teraz, gdy już wiesz, dlaczego cholina i fosfolipidy ogółem są tak ważne dla zdrowia naszego organizmu, czas na kolejne ważne pytanie:

Cytycholina czy lecytyna? Co jest lepszym źródłem choliny w organizmie?

1. Zgodnie z wynikami badań naukowych, suplementacja cytykoliny jest o wiele bezpieczniejsza dla człowieka niż suplementacja lecytyny, a to dlatego, iż w odróżnieniu od choliny pozyskiwanej z lecytyny, cholina z cytycholiny nie ulega zbyt łatwo konwersji do szkodliwej trimetyloaminy (TMA, TMAO). Trimetyloaminę uznaje się za substancję lekko trującą, która w zbyt dużym stężeniu odpowiada za charakterystyczny rybi zapach ciała. Ponadto wysoki poziom TMA we krwi kojarzy się ze wzrostem ryzyka schorzeń układu sercowo-naczyniowego, zawału serca oraz udaru mózgu [6]. Stosowana w dawkach zalecanych przez unijny organ EFSA (European Food Safety Authority), cytykolina wydaje się być pozbawiona skutków ubocznych, przy jednoczesnym pozytywnym wpływie na nasz organizm [10]. Według EFSA taka maksymalna bezpieczna dobowa dawka cytykoliny to 500mg na dobę.

2.  Zgodnie z wynikami badań, w odróżnieniu od fosfatydylocholiny, cytycholina faktycznie bezpośrednio przyczynia się do znaczącej poprawy takich funkcji mózgowych jak pamięć czy funkcje poznawcze [7]. Zjawisko to może znajdować m. in. wytłumaczenie unikalną zdolnością cytykoliny do podnoszenia poziomu neurotransmitera acetylocholiny jak również usprawnianiu metabolizmu w obrębie komórek mózgowych [8]. Przykładowo, przyczyniając się do prawidłowej gospodarki glukozą w mózgu, zgodnie z hipotezą o insulinooporności neuronów jako przyczynie tej choroby [9], cytycholina może zapobiegać też chorobie Alzheimera, zwłaszcza że jak się wydaje, substancja ta chroni nas również przed cytotoksycznym działaniem amyloidu [11]. Z drugiej strony, jednoczesna suplementacja cytykoliny oraz L-dopa u pacjentów z chorobą Parkinsona pozwalała na zredukowanie dawki lewodopy o nawet 50% bez jakiegokolwiek ponownego nasilenia objawów choroby [19]. Istnieją też dowody na to, iż CDP-cholina skutecznie wspomaga nas w walce z depresją [22].

Reklama

Neuro-Intercell® Sprawdź

Vaso-Intercell® Sprawdź

Mito Stress Balance Sprawdź

MitoSpermidin® MSE Sprawdź

3.  Cytykolina chroni mózg oraz wątrobę przed negatywnymi skutkami niedokrwienia oraz związanego z tym niedotlenienia i następującego po nich lokalnego nasilenia stresu oksydacyjnego oraz nitrozacyjnego. W badaniach na szczurach, które poddano ischemii, CDP-cholina obniżała poziom takich markerów stanów zapalnych wątroby jak AST oraz ALT, a ponadto zmniejszała ilość kwasu mlekowego we krwi, co sugeruje ochronne właściwości cytykoliny wobec mitochondriów. Redukcja stresu oksydacyjnego przez cytykolinę wspomaga prawidłowe funkcjonowanie mitochondriów, a w szczególności działanie III i IV kompleksu łańcucha oddechowego. Generalnie cytykolina wydaje się wykazywać najsilniejsze właściwości ochronne w przypadku wolno postępujących schorzeń neurodegeneracyjnych. Jako substancja czynna cytykolina przyczynia się też do utrzymywania wystarczających ilości kardiolipiny (specjalnego składnika wewnętrznej błony mitochondriów) oraz sfingomieliny w organizmie [16]. Co ciekawe, bez względu na swoje źródło, cholina wywiera jeszcze większe działanie ochronne na komórki mózgowe w połączeniu z kwasami omega-3 [15].\

4. Poprzez pobudzanie syrtuiny SIRT-1 to cytykolina, ale nie fosfatydylocholina wydaje się stymulować procesy autofagii (komórkowego sprzątania) [11] oraz synergicznie nasilać działanie w organizmie innego związku, który posiada zdolność stymulowania syrtuin, tj. resweratolu. Ponadto cytykolina jest w stanie zapobiegać aktywacji enzymu fosfolipaza-A2, która działa w organizmie prozapalnie. W ten sposób pośrednio cytykolina wykazuje właściwości przeciwstarzeniowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe [11].

5. W odróżnieniu od fosfatydylocholiny, cytykolina wykazuje też unikalną zdolność wiązania ze sobą albuminy czyli specjalnego białka transportowego [12]. Jest to o tyle ważne, iż w tej postaci cytykolina nie może zbyt szybko ulegać hydrolizie, a w konsekwencji – dłużej spełniać w organizmie swoje funkcje jako cząsteczka sygnałowa. Jakie to funkcje? Otóż przypuszczalnie CDP-cholina może modulować działanie pewnych enzymów z grupy kinaz proteinowych, a w szczególności tych, które uczestniczą w reakcjach zapalnych, do jakich dochodzi w mózgu po fazie niedotlenienia/niedokrwienia (dokładniej mówiąc, chodzi tutaj o blokowanie ścieżki sygnałowej MAPK) [13]. Właściwość ta bez wątpienia współdecyduje o ochronnych właściwościach cytokoliny wobec CNS i zapobieganiu przez nią chorób neurodegeneracyjnych.

6. CDP-cholina wyróżnia się też zdolnością stymulowania syntezy glutationu oraz aktywności reduktazy glutationowej, przez co zapobiega peroksydacji lipidów oraz w kolejny sposób przyczynia się do ochrony naszego organizmu przed wolnymi rodnikami [17], wspomagając jednocześnie regenerację mózgu po przebytym udarze [20]. Jeżeli dodamy do tego przywracanie przez cytykolinę aktywności pompy protonowej Na/K w komórkach mózgowych [18], to okazuje się, iż cytykolina jest nie tylko donorem bezcennej choliny, lecz jednocześnie jako samodzielna substancja czynna sama spełnia bardzo ważne funkcje metaboliczne w organizmie człowieka.

Cytykolina – na co należy uważać

• Po pierwsze, mimo wysokiej tolerancji i nieporównywalnie mniejszej toksyczności od nadmiaru fosfatydylocholiny w organizmie, dobowa terapeutyczna dawka cytykoliny nie powinna przekraczać 500-1500mg na dobę [19].
• Po drugie, endogenna synteza cytykoliny zależy między innymi od wystarczających ilości cynku w organizmie.
• Po trzecie, suplementacja wyłącznie cytykoliny nie jest wystarczająca do obniżenia poziomu homocysteiny w organizmie. Natomiast przyjmowanie preparatów z cytykoliną będzie wspomagało ochronę komórek układu nerwowego oraz wątroby w naszym organizmie [21].
• Po czwarte, CDP-cholina może nasilać objawy zaburzeń związanych z nadmierną sekrecją hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), a w konsekwencji kortyzolu czyli tak zwanego hormonu stresu, ponieważ cytykolina ma zdolność zwiększania syntezy ACTH w organizmie. Zbyt wysoki poziom kortyzolu kojarzony jest z kolei z ryzykiem wystąpienia przewlekłych chorób zapalnych, w tym cukrzycy typu 2 oraz zaburzeń autoimmunologicznych [23]. Nadmiar hormonu adrenokortykotropowego jest również skorelowany z zaburzeniami snu [24]. Przed rozpoczęciem suplementacji cytykoliny warto zatem zweryfikować poziom ACTH / kortyzolu w organizmie.

Cytykolina – czy warto?

Bez względu na wiek [25], każdy niewątpliwie skorzysta z dobroczynnego wpływu CDP-choliny na organizm, w tym na poziomie komórkowym oraz mitochondrialnym. Cytykolina to bezcenna naturalna substancja, która usprawnia funkcjonowanie ludzkiego mózgu, zapobiegając schorzeniom neurodegeneracyjnym oraz łagodząc ich objawy, a która jednocześnie pozytywnie wpływa na pracę wątroby i mięśni oraz może przyczyniać się do wydłużania naszego życia.

Przyjmowana zgodnie z zaleceniami producenta i przy uwzględnieniu wspomnianych wyżej ograniczeń wysokiej jakości suplement diety zawierający CDP-cholinę jest absolutnie bezpieczny dla organizmu człowieka. W pewnych przypadkach (silne niedotlenienie mózgu, stan poudarowy) cytykolina może być przyjmowana także w formie zastrzyków lub liposomalnie.

Wprawdzie dane na temat wpływu cytykoliny na poziom homocysteiny w organizmie pozostają sprzeczne, jako donor choliny (prekursora fosfatydylocholiny) substancja ta pozwala chronić nasze komórki oraz mitochondria przed negatywnym działaniem zarówno homocysteiny jak również stresu oksydacyjnego i nitrozacyjnego.

Nie zapomnij zatem o cytykolinie, jeżeli chcesz pamiętać i wiedzieć więcej oraz cieszyć się dobrym zdrowiem na dłużej.

Autor: Sylwia Grodzicka