Karczoch – ziele na pracę wątroby

„Pan by nie mógł być warzywem – nawet karczoch ma serce” – z filmu Amelia.

Karczoch (Cynara scolymus L.) to roślina z rodziny astrowatych, która była ceniona zarówno za właściwości kulinarne, jak i zdrowotno-odżywcze już w Starożytnym Egipcie oraz Antyku. Kwiat karczocha o intensywnym fioletowym kolorze może stanowić ozdobę ogrodów, podczas gdy „serce” karczocha, które miała na myśli bohaterka filmu „Amelia” to dno kwiatowe i dolna część kielicha tej rośliny.

Serce karczocha w smaku przypomina nieco szparagi i podobnie jak one, stanowi raczej ekskluzywny składnik kuchni Środkowoeuropejskiej, który serwuje się na specjalne okazje i w dni świąteczne. Być może instynktownie, aby ułatwić żołądkowi, wątrobie i jelitom uporanie się z tymi wszystkimi przysmakami oraz ciężkimi daniami, jakie tradycyjnie goszczą na naszych stołach.

„Serce” karczocha stanowi dobre źródło błonnika – inuliny, przyczyniając się w ten sposób do zdrowego stanu naszej mikroflory jelitowej. Zawarty w karczochu rodzaj fenolu – cynaryna sprawia, iż wszystko, co spożywamy bezpośrednio po karczochu, smakuje słodko [1].

Jednak najcenniejsze właściwości przypisuje się liściom karczocha. Pozyskiwany z nich ekstrakt obfituje w fitoskładniki, których działanie ceni się w medycynie ludowej od wieków: sok z liści karczocha stosowano przede wszystkim w celu wsparcia pracy wątroby oraz jej regeneracji, a także pobudzenia wydzielania płynów żółciowych i eliminacji dolegliwości trawiennych. Ochronny wpływ karczocha na wątrobę był znany już w XVII wieku [2].

Karczoch – właściwości ukryte w sercu i liściach

Karczoch został ogłoszony rośliną leczniczą roku 2003 [11] i jak się za chwilę przekonasz, zupełnie słusznie. Za dobroczynny wpływ karczochów na nasze zdrowie odpowiadają przede wszystkim zawarte w ich liściach tak zwane substancje gorzkie, na przykład cynaropikryna oraz flawonoidy, fitosterole, a także garbniki. Jedną z ukrytych w karczochu substancji aktywnych jest cynarozyd – flawonoid o udowodnionych właściwościach antyoksydacyjnych, zdolny do neutralizacji rodników ponadtlenkowych H₂O₂ [3]. Do dalszych kluczowych substancji pozyskiwanych z karczocha należą cynaryna, cyjanidyna oraz luteolina.

Wspomniana wyżej cynaryna wykazuje różnorodne działanie w organizmie człowieka. I tak na przykład:

• sprzyja zwiększeniu produkcji śródbłonkowego tlenku azotu eNO, czyli tego rodzaju tlenku azotu, który wykazuje działanie ochronne wobec naczyń krwionośnych, a jednocześnie hamuje wydzielanie prozapalnego iNO (indukowalnego tlenku azotu), właściwości te pozostają w zgodzie z tradycyjnym stosowaniem soku/wyciągu z liści karczocha przy profilaktyce zawałów [4], [10]
• hamuje peroksydację lipidów, chroniąc w ten sposób błony komórkowe oraz błony mitochondriów przed uszkodzeniami, co sprawia, iż wyciąg z liści karczocha ma działanie antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne [5]
• pobudza wydzielanie płynów żółciowych, przyczyniając się do łagodzenia objawów dyspepsji i niestrawności [6].

Właściwości ekstarktu z karczocha potwierdzone naukowo

Ogółem rzecz biorąc, badania kliniczne potwierdzają następujące właściwości ekstraktu z liści karczocha [7], [8], [9], [14], [15]:

• działanie antyoksydacyjne, w tym również przeciwdziałanie utlenianiu cholesterolu LDL, a tym samym zdolność ograniczania ryzyka miażdżycy
• działanie przeciwzapalne, szczególnie poprzez hamowanie prozapalnej ścieżki sygnałowej związanej z NFkB
• ochrona wątroby przed uszkodzeniami oraz procesami włóknienia, a tym samym profilaktyka lub spowalnianie rozwoju marskości wątroby
• wsparcie funkcjonowania wątroby u pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby
• zawarte w nim flawonoidy, w tym kwas kawowy pomagają unormować poziom cukru we krwi, szczególnie poziom glukozy na czczo
• chroni wątrobę przed uszkodzeniami spowodowanymi regularnym spożywaniem lub nadużywaniem alkoholu, zapobiega rozwojowi alkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby
• hamowanie syntezy cholesterolu oraz poprawa profilu lipidowego, obniżanie poziomu trójglicerydów
• stymulacja wydzielania płynów żółciowych, a tym samym ułatwianie trawienia tłuszczów oraz łagodzenie objawów dyspepsji, w tym wzdęć oraz uczucia przepełnienia
• pozytywny wpływ na produkcję energii w organizmie, zwłaszcza poprzez nasilanie aktywności kompleksu I oraz IV mitochondrialnego łańcucha oddechowego
• ochrona mitochondriów przed atakami wolnych rodników: nadtlenoazotynu oraz ponadtlenku
• stymulacja biogenezy oraz regeneracji mitochondriów, co przyczynia się do ogólnej poprawy zdrowia i samopoczucia, a także jakości życia pacjentów.

Zgodnie z obserwacjami uczonych, takie właściwości wyciągu liści z karczocha pozostawały uzależnione od wysokości dawki substancji czynnych [15].

Reklama

Dyspep – Intercell® Sprawdź

Silymarin-Intercell® Sprawdź

Hepar-Intercell Sprawdź

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

Zalety standaryzowanego wyciągu z liści karczocha w kapsułkach/tabletkach:

Z uwagi na ich wzajemnie uzupełniające się właściwości, w fitoterapii wyciąg z karczocha chętnie stosuje się w połączeniu z wyciągiem z imbiru. Słuszność takiego rozwiązania potwierdzają też badania kliniczne, które wskazują też na fakt, iż imbir działa pozytywnie na nasz żołądek, podczas gdy wyciąg z liści karczocha – wspiera pracę jelit i wątroby, synergicznie przyczyniając się do usprawnienia trawienia i zwalczania objawów dyspepsji [12].

Z oczyszczających właściwości ekstraktu z liści karczocha możesz skorzystać również profilaktycznie, na przykład podczas wiosennej kuracji oczyszczającej, łącząc go z takimi roślinami jak ostropest plamisty, liść mniszka lekarskiego czy ziele krwawnika.

Przeciwwskazanie do suplementacji wyciągu z karczocha stanowi [8], [9]:

• nietolerancja roślin z rodziny astrowatych
• niedrożność dróg żółciowych
• ciąża oraz okres karmienia piersią
• wiek poniżej 12 r.ż.

Karczoch w kuchni – jak przyrządzać i jak jeść?

Karczochy są cenione szczególnie w kuchni południowoeuropejskiej, a we Włoszech z karczocha przyrządza się nawet likier – cynar. Najważniejszymi producentami karczochów są obecnie Hiszpania, Włochy i Francja, a także Algieria, Maroko oraz Izrael.

Jeżeli chcesz maksymalnie wykorzystać prozdrowotne właściwości świeżych karczochów, gotując to warzywo, ugotuj również łodygę oraz młode liście – otrzymany wywar odcedź i popijaj w ciągu dnia jako naturalne źródło substancji gorzkich i flawonoidów, dla zdrowia wątroby, jelita cienkiego oraz woreczka żółciowego i nie tylko [13]. Warto przy tym zaznaczyć, iż znacznie większą wartość odżywczą posiadają świeże karczochy niż karczochy ze słoika.

Kupując karczochy, zwróć uwagę na ich łodygę – powinna być jędrna, niewysuszona i pozbawiona ciemnych plam. Najlepiej wybieraj młode, niewielkie egzemplarze. Karczochy gotujemy przez 30-45 minut w osolonej wodzie z dodatkiem cytryny, najlepiej tak, aby w wodzie zanurzone były całe główki. Główny sezon na karczochy przypada od sierpnia do listopada.

Jedną z tradycyjnych kompozycji smakowych jest włoski makaron Tagiatelle z sosem z serc karczocha oraz gotowane lub pieczone karczochy solo, podawane z majonezem lub sosem Vinaigrette. Karczochy idealnie komponują się z miętą, koperkiem, zielonym groszkiem oraz sokiem z cytryny, który pozwala zachować im piękny zielono-fioletowy kolor. Zaprzyjaźnią się również z mielonym mięsem jako nadzieniem lub jako ukoronowanie wiosennej sałatki. W wykwintnej wersji możesz podać je również ze szparagami, młodymi ziemniakami oraz sosem hollandaise, który doskonale podkreśla charakterystyczny smak tych warzyw.

Smacznego i na zdrowie!

Autor: Sylwia Grodzicka