Dieta przy raku wątroby — co jeść a czego unikać?

Jakie produkty należy wykluczyć w raku wątroby, a jakie są zalecane? Poznaj wskazania dietetyczne w raku wątroby.

Nowotwory złośliwe wątroby stanowią zaledwie kilka procent zachorowań na świecie. Wątroba jednak jest najczęstszym miejscem lokalizacji guzów przerzutowych. Jest również najbardziej obciążonym narządem podczas leczenia chemioterapeutykami. Bardzo istotnym aspektem zarówno w leczeniu pierwotnego raka wątroby, jak i innych nowotworów, w których mamy do czynienia z przerzutami do wątroby, jest dieta. Modyfikacja diety podczas choroby nowotworowej i leczenia może wzmocnić organizm pacjenta, zapobiec kacheksji, zmniejszyć dolegliwości trawienne, poprawić parametry krwi oraz samopoczucie pacjenta.

Wątroba jest niezwykle ważnym organem. Odpowiada za procesy związane z metabolizmem, trawieniem i detoksykacją organizmu. W wątrobie odbywa się metabolizm składników odżywczych, a także leków i alkoholu. Jest odpowiedzialna za magazynowanie zapasów glukozy w postaci glikogenu, a także witamin i minerałów (żelazo, miedź), które w razie potrzeby uwalniane są do krwi. Pełni funkcje immunologiczne poprzez obronę i odpowiedź na bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty. Komórki wątrobowe mają zdolność neutralizowania oraz rozkładania toksycznych cząstek metali ciężkich, konserwantów z żywności, leków, czy alkoholu. Tu również następuje przekształcenie toksycznego amoniaku w mocznik. Wątroba jest odpowiedzialna za produkcję aminokwasów i wytwarzanie białek zawartych w osoczu. Organ ten produkuje żółć, która odpowiada za trawienie tłuszczów i rozkładanie ich do kwasów tłuszczowych oraz wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach takich jak A, D, E i K. Wątroba produkuje także cholesterol, który jest bardzo istotny w regulacji gospodarki hormonalnej.

Jest wiele czynników, które osłabiają wątrobę i mogą przyczyniać się do rozwoju chorób w tym nowotworów wątroby, należą do nich, m.in.:

  • nadużywanie alkoholu,
  • palenie tytoniu,
  • toksyny zawarte w pożywieniu,
  • aflatoksyny obecne w żywności – dotyczy to żywności przechowywanej w nieodpowiedni sposób, jak również spożywania produktów zawierających pleśni, produktów po terminie ważności,
  • przewlekłe zapalenie wątroby związane z zakażeniem wirusem HBV lub HCV,
  • otyłość, insulinoporność czy stłuszczenie wątroby,
  • nieprawidłowa dieta bogata w mięso czerwone, głównie to przetworzone, konserwanty, kwasy tłuszczowe trans oraz nadmierna podaż kilokalorii,
  • nieodpowiednia ilość wartościowego snu,
  • brak aktywności fizycznej,
  • nadużywanie leków,
  • restrykcyjne diety.

Rak wątroby – dieta. Czego unikać?

Nie istnieje jedna idealna dieta w przypadku raka wątroby. Powinna ona być dobrana indywidualnie z uwzględnieniem chorób współistniejących i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niemniej jednak są pewne ważne wytyczne, które mogą odciążyć wątrobę i poprawić samopoczucie pacjenta, wspierać w regeneracji tego narządu. Dieta powinna być wysoce lekkostrawna, bogata w pełnowartościowe białko, warzywa, drobne kasze, owoce o niskim indeksie glikemicznym. Powinna zawierać niewielkie ilości tłuszczów. Tłuszcze nasycone należy zastąpić tłuszczami roślinnymi w niewielkiej ilości, takimi jak: oliwa z oliwek, olej lniany. Należy również ograniczyć produkty oraz zioła żółciotwórcze. Posiłki powinny być objętościowo mniejsze i spożywane w większej ilości (około 6-8 posiłków dziennie), co 2,5-3,5 godziny. Nie należy spożywać posiłków zbyt gorących lub zbyt zimnych. Najlepsza będzie temperatura pokojowa. Wodę mineralną nisko lub średniozmineralizowaną należy pić pomiędzy posiłkami w ilości około 2 litrów dziennie, dzieląc na porcje po 250 ml co 2 godziny. W przypadku chemioterapii należy zwiększyć ilość wypijanej wody, w celu usunięcia metabolitów. Należy wziąć pod uwagę ogólny stan pacjenta oraz dolegliwości związane z leczeniem. Jeśli pacjent chudnie, należy zwiększyć ilość posiłków oraz ilość dobrej jakości białka. Należy zadbać o estetyczne podanie posiłków w miłej atmosferze. Kaloryczność posiłków można zwiększyć, dodając niewielkie ilości masła, słodkiej śmietany, oliwy z oliwek, czy mąki kasztanowej lub owsianej. W przypadku braku apetytu potrawy powinny być delikatne i mniej wyraziste. Czasami konieczne jest zastosowanie preparatów farmakologicznych poprawiających trawienie. W przypadku biegunki należy zmniejszyć podaż błonnika pokarmowego, ograniczyć produkty pełnoziarniste oraz warzywa i owoce. Należy także ograniczyć spożywanie kefirów, jogurtów czy twarogów. Naparem zapierającym jest czarna herbata czy napar z suszonych jagód. Pokarmem zapierającym jest gotowana marchewka, jagody przetarte, niedojrzałe banany. W przypadku nudności i wymiotów może pomóc napar z imbiru, melisy, rumianku, niezbędne jest także uzupełnianie elektrolitów. Jeśli wystąpią zaparcia, należy delikatnie zwiększyć podaż błonnika. Pomocny może być ciepły kompot ze śliwek kalifornijskich lub woda mineralna bogata w magnez.

Produkty, które należy wykluczyć lub ograniczyć ich spożycie w diecie wątrobowej, to m.in.:

  • potrawy smażone,
  • alkohol,
  • sól,
  • zasmażki,
  • tłuste wywary mięsne,
  • ciasto francuskie,
  • tłuste mięsa i tłuste potrawy,
  • śmietana, majonez,
  • ocet spirytusowy i produkty w zalewie octowej,
  • ostre przyprawy,
  • jaja na twardo,
  • drożdżówki,
  • chipsy, ciastka, batoniki,
  • mocna kawa i herbata,
  • surowe mięso, tatar, sushi, surowa wątróbka,
  • ostrygi, owoce morza,
  • warzywa wzdymające takie jak czosnek czy cebula,
  • konserwy i produkty z puszki,
  • margaryny, smalec,
  • sery pleśniowe,
  • gotowe sosy, przyprawy z glutaminianem sodu,
  • odżywki białkowe w proszku z dodatkiem słodzików, barwników i konserwantów,
  • napoje gazowane oraz wody wysokozmineralizowane,
  • produkty wędzone,
  • żywność przetworzoną, która zawiera węglowodany proste oraz konserwanty,
  • białe pieczywo na drożdżach,
  • słodzone płatki śniadaniowe,
  • wędliny, parówki, pasztety,
  • leki i słodycze zawierające w swoim składzie alkohol,
  • orzechy ziemne i orzechy nerkowca,
  • słodycze, cukierki, słodkie kremy na śmietanie.

Należy sprawdzić tolerancję na produkty zbożowe pełnoziarniste, strączki, pestki, orzechy, szczypior, kalarepę i rzodkiew oraz kiszonki. Nie zawsze są dobrze tolerowane. Należy sprawdzać etykiety produktów. Nie powinny one zawierać azotanów, azotynów, acesulfamu K, karagenu, benzoesanu sodu, stearynianu magnezu, fosforanów, syropu glukozowo-fruktozowego, glutaminianu sodu, soli w dużych ilościach, cukru, oleju palmowego.

Produkty wskazane przy raku wątroby

Produktami wskazanymi przy raku wątroby są:

  • ryby z dobrego źródła, które są bogate w kwasy omega 3 EPA i DHA,
  • białe chude mięso ekologiczne, które jest źródłem pełnowartościowego białka,
  • warzywa niskoskrobiowe, korzenne, lekkostrawne oraz warzywa liściaste zielone, które zawierają antyoksydanty i witaminy,
  • owoce jagodowe – mają niski indeks glikemiczny i wysoki potencjał antynowotworowy,
  • drobne kasze, pieczywo z orkiszu św. Hildegardy,
  • produkty pełnoziarniste, tylko gdy są dobrze tolerowane.

Tłuszcz w diecie, a rak wątroby

Tłuszcze w diecie wątrobowej powinny być ograniczone, ale nie wyeliminowane. Należy wykluczyć wszystkie produkty tłuste i przetworzone, zawierające tłuszcze nasycone w szczególności tłuszcze trans: smalec, wędliny, podroby, tłustą śmietanę czy masło w dużych ilościach, olej palmowy oraz tłusty nabiał. Do diety należy wprowadzić oleje roślinne tłoczone na zimno, takie jak oliwa z oliwek, olej lniany, olej z awokado czy olej rzepakowy (ale tylko ten tłoczony na zimno z upraw ekologicznych). Olej lniany jest bogaty w kwasy tłuszczowe omega 3 i omega 6. Ze względu na działanie antyoksydacyjne zmniejsza stany zapalne, poprawia kondycję skóry, ma działanie antynowotworowe, wspomaga trawienie, wspiera układ nerwowy. Olej z awokado jest źródłem witamin z grupy B, witaminy A, E, a także luteiny. Olej ma także właściwości antyoksydacyjne, działa ochronnie na mitochondria i neutralizuje wolne rodniki. Oliwa z oliwek jest bogactwem witamin, minerałów oraz kwasów omega 3. Oprócz tego charakteryzuje się wysoką stabilnością w warunkach podwyższonej temperatury. Można jej używać do smażenia krótkotrwałego, w przypadku raka wątroby zaleca się duszenie z kilkoma kroplami oliwy z oliwek. Orzechy i pestki zawierają kwasy tłuszczowe omega 3, 6 i 9, są źródłem witamin i minerałów (żelaza, magnezu, wapnia, fosforu), białka i błonnika, ale są dość ciężkostrawne, więc należy sprawdzić tolerancję na nie oraz ewentualnie spożywać w małych ilościach.

Warzywa i owoce w diecie raka wątroby

Warzywa zalecane w chorobach wątroby to warzywa korzeniowe (marchew, pietruszka, seler), warzywa liściaste, pomidory, warzywa kapustne, fasolka szparagowa, papryka, rzodkiewka (ale tylko według tolerancji), cukinia, bakłażan, ogórek bez skórki, burak. Niewskazane są warzywa wzdymające, takie jak czosnek, cebula, por czy szczypior. Z warzyw strączkowych należy wybierać te najbardziej lekkostrawne, takie jak czarna soczewica, czy fasolka szparagowa. Kiszonki są bardzo zdrowe, ale niestety mogą powodować wzdęcia i wywoływać biegunkę. Pomidory zaleca się spożywać na ciepło, z dodatkiem kilku kropli oliwy z oliwek. Pod wpływem ciepła likopen zawarty w pomidorach nabiera właściwości wyjątkowo antynowotworowych. Likopen ma działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne. Warzywa zielone liściaste zawierają minerały, takie jak żelazo, potas, a także witaminy z grupy B, witaminę C, A, luteinę, antyutleniacze. Chronią organizm przed wolnymi rodnikami. Warzywa kapustne (kapusta biała, czerwona, pak choi, brokuły, kapusta włoska, pekińska, kalafior, jarmuż) stanowią doskonałe źródło witaminy E, K, C, witamin z grupy B, beta-karotenu, minerałów takich jak wapń, magnez, potas czy żelazo. Sulforafan oraz indolo – 3 – carbinole zawarte w warzywach kapustnych mają silne działanie kancerogenne i hamują podział komórek nowotworowych. Warzywa korzeniowe (buraki, marchew, pasternak, bataty, pietruszka czy seler) są lekkostrawne, a zarazem bardzo odżywcze i sycące. Zawierają witaminy, minerały, błonnik, kwas foliowy i beta-karoten. Karotenoidy w nich zawarte mają właściwości przeciwzapalne i antynowotworowe. Owoce w diecie wątrobowej powinny być o niskim indeksie glikemicznym i o niskiej zawartości fruktozy. Dostarczają wielu witamin, minerałów, antyoksydantów oraz błonnika. Zaleca się spożywać głównie owoce jagodowe (jagody, borówki, maliny, truskawki), które mają wysoki potencjał antynowotworowy. W mniejszych ilościach banany, mandarynki, morele, śliwki, mango, ananasy, jabłka, wiśnie. Zazwyczaj dobrze tolerowane jest pieczone jabłko.

Jak przygotowywać dania w diecie przy nowotworze wątroby?

Potrawy w przypadku diety wątrobowej powinny być przygotowywane na parze. Zarówno warzywa, ryby, jak i mięso. Dopuszczalne jest duszenie i pieczenie z dodatkiem niewielkiej ilości oliwy z oliwek. Sprawdzą się odżywcze zupy na wywarze warzywnym i zblendowane zupy kremy, a także budynie, kisiele z dodatkiem białka czy owoców jagodowych. Zupy można zabielać słodką śmietanką lub jogurtem. Należy wykluczyć smażenie oraz duszenie z poprzedzającym obsmażaniem. Jeśli pacjent źle toleruje błonnik, należy usuwać z owoców i warzyw skórki oraz pestki. Owoce i warzywa zaleca się spożywać w formie gotowanej, pieczonej lub przetartej. Jajka są dopuszczalne, ale w postaci delikatnej jajecznicy na parze lub jajka na miękko. Należy ograniczyć spożycie żółtka. Potrawy powinny być świeże i przyrządzane na bieżąco. W celu pozbycia się metali ciężkich i pestycydów należy moczyć warzywa i owoce w wodzie z dodatkiem sody oczyszczonej i octu jabłkowego bio, a następnie płukać je pod bieżącą wodą. Orzechy i pestki powinny być świeże i opłukane pod bieżącą wodą. Nie należy ich przechowywać w wilgotnym miejscu. Należy uważać na pokarmy, długo przechowywane w lodówce i sprawdzać ich zdatność do spożycia.

0:00
0:00