Zespół nieszczelnego jelita — na czym polega to schorzenie i jak się je leczy?

Zespół nieszczelnego jelita, nazywany też syndromem przeciekającego jelita, nie jest oficjalnie kwalifikowany jako choroba. Mimo tego, schorzenie to może znacząco uprzykrzać życie pacjentów, a także sprzyjać rozwojowi innych chorób i dolegliwości. Czym jest zespół nieszczelnego jelita? Jak go leczyć i diagnozować?

Na czym polega zespół nieszczelnego jelita?

Jelita stanowią barierę, której powierzchnia jest ciągle narażona na kontakt z pochodzącymi z pokarmu antygenami, toksynami i patogenami. Jednocześnie jelita są odpowiedzialne za wchłanianie końcowych produktów trawienia, witamin, elektrolitów i wody¹. Zespół nieszczelnego jelita jest dolegliwością związaną ze zwiększeniem przepuszczalności śluzówki jelit, w konsekwencji, której dochodzi do przenikania szkodliwych związków (toksyn, bakterii, nie w pełni strawionych składników pokarmowych) do krwiobiegu. Może to sprzyjać rozwojowi licznych chorób – dotykających nie tylko układu pokarmowego, czy zaburzeń wchłaniania. Nieszczelność jelit wpływa na „przeciążenie” układu odpornościowego i sprzyja rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego ^2,3.

Co jest przyczyną wystąpienia zespołu nieszczelnego jelita?

O ile nikt nie poddaje w wątpliwości istnienia zaburzeń przepuszczalności jelit, sam zespół nieszczelnego jelita w środowisku naukowym budzi spore kontrowersje. Nie jest on oficjalnie kwalifikowany jako choroba, ani nawet uznawany za termin medyczny, i jego istnienie wciąż jest klinicznie hipotetyczne ^2,3. Przyczyną wątpliwości, jakie budzi możliwość zakwalifikowania syndromu przeciekającego jelita jako chorobę, ujętą w klasyfikacjach diagnostycznych, jest nie w pełni poznana etiologia tego schorzenia. Do nieszczelności jelit mogą prowadzić przeróżne czynniki: nadmierny stres i wysiłek fizyczny, ciąża, działania niepożądane leków (antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne), infekcje i działalność bakterii, menopauza, niewłaściwa dieta, alergie pokarmowe, zaburzenia mikroflory jelitowej, alkohol ^1,2. Ciężko jednak określić czy zespół nieszczelnego jelita faktycznie jest rozwijającą się w odpowiedzi na nie chorobą, czy jednak stanowi jedynie „efekt uboczny” wielu nakładających się na siebie dolegliwości ³.

Podejrzewa się jednak, że w rozwoju zespołu nieszczelnego jelita ważną rolę mogą odgrywać mitochondria. Dieta bogata w węglowodany, nadmierne obciążenie organizmu stresem i związaną z cieknącym jelitem wzmożoną pracą układu immunologicznego przy walce z przedostającymi się do krwiobiegu toksynami i bakteriami, wymaga ogromnych nakładów energetycznych. Zaburzenia równowagi energetycznej prowadzą z kolei do rozwoju stresu nitrozacyjnego – silnego i przewlekłego obciążenia organizmu nadmiarem wolnych rodników NO^•. Prowadzi on do uszkodzeń mitochondriów, w konsekwencji powodujące dalsze uszkodzenia błony śluzowej jelit, wzmożoną produkcję cytokin prozapalnych i inne zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Dodatkowo stres nitrozacyjny negatywnie wpływa także na działanie pozostałych układów ludzkiego organizmu – jest wiązany m.in. z rozwojem depresji, osłabieniem odporności czy rozwojem chorób autoimmunologicznych ⁴.

Objaw zespołu nieszczelnego jelita

Wieloczynnikowy charakter schorzenia sprawia, że objawy zespołu nieszczelnego jelita mogą dotyczyć różnych układów ludzkiego organizmu. Cieknące jelito nie tylko ułatwia przedostawanie się toksyn do krwiobiegu, ale także zaburza wchłanianie składników pokarmowych i prowadzi do rozwoju stanu zapalnego, który nadmiernie pobudza układ odpornościowy i w konsekwencji go osłabia. Objawami oraz skutkami syndromu przeciekającego jelita mogą być między innymi:

• Wzdęcia, gazy,
• Alergie i nadwrażliwości pokarmowe,
• Skurcze, bóle głowy,
• Bóle stawów,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Zmiany skórne (trądzik, wypryski, wysypki, suchość skóry) ^2,3

W konsekwencji zespół nieszczelnego jelita i związane z nim trwałe osłabienie odporności mogą sprzyjać także rozwojowi poważniejszych chorób, takich jak:

• Choroby autoimmunologiczne,
• Depresja i inne zaburzenia nastroju,
• Nieswoiste zapalenia jelit,
• Cukrzyca,
• Stwardnienie rozsiane,
• Choroba Hashimoto,
• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• Toczeń układowy ^2,3.

Reklama

Miedź MSE dr Enzmann Sprawdź

Dyspep – Intercell® Sprawdź

Witamina A + D3 MSE Sprawdź

Mito Taurin Sprawdź

Immun-Intercell® dla dzieci Sprawdź

Mito Stress Balance Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

Methyl B12 – Intercell® Sprawdź

Jak wygląda diagnostyka zespołu nieszczelnego jelita?

W przypadku zaobserwowania objawów związanych z cieknącymi jelitami lekarz może zaproponować badania pod kątem zespołu nieszczelnego jelita. Obecnie najczęściej stosowanym badaniem przepuszczalności jelit są doustne próby cukrowe. Test polega na podaniu pacjentowi mieszaniny dwóch węglowodanów – łatwo przenikającego do moczu mannitolu i pozostającej w jelitach laktulozy – a następnie zbadaniu składu moczu. U osoby ze szczelnymi jelitami badanie powinno wykazać wysoki poziom mannitolu oraz niski laktulozy. Jeśli w moczu obecne są wysokie stężenia obydwu cukrów, można podejrzewać istnienie zespołu cieknącego jelita. Innymi metodami diagnostycznymi są między innymi badania endoskopowe, biopsje jelit czy badania składu mikroflory jelitowej ³.

Nieszczelne jelito — leczenie i rokowania

Zespół nieszczelnych jelit jest dolegliwością, która może przebiegać bez poważniejszych objawów. Jednakże ciągłe narażanie przewodu pokarmowego na szkodliwe czynniki prowadzące do przeciekania jelit może z czasem prowadzić do rozwoju licznych, poważnych chorób. W tym nieuleczalnych chorób autoimmunologicznych takich jak cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane ^2,3. Wczesna diagnoza jest też o tyle istotna, że syndrom przeciekających jelit leczy się przede wszystkim poprzez zmianę nawyków żywieniowych – prawidłową dietę i suplementację – oraz modyfikację mikroflory bakteryjnej ³. Zalecenia terapeutyczne obejmują między innymi:

• Rezygnację z pokarmów podrażniających jelita (m.in. gluten, cukier, nabiał) i żywności wysoko przetworzonej.
• Wzbogacenie diety w fermentowane produkty, jeśli są dobrze tolerowane (pikle, kefiry, jogurty, kiszonki).
• Suplementację diety (witamina D, cynk, kwasy omega-3, L-glutamina, lecytyna, chondroityna).
• Stosowanie probiotyków w celu odtworzenia fizjologicznej flory bakteryjnej ³.

Ponadto, warto uwzględnić rolę mitochondriów i stresu nitrozacyjnego w możliwej patogenezie zespołu nieszczelnego jelita. Z pomocą w leczeniu tego schorzenia mogą więc przyjść także preparaty odżywiające i wspierające pracę, odpowiedzialnych za produkcję energii, mitochondriów – tzw. mitoceutyki ⁴.

Zalecenia dotyczące chorych na zespół nieszczelnego jelita

Jak już wspomniano, zespół nieszczelnego jelita jest powodowany nie tylko czynnikami pokarmowymi, ale także wiąże się z nieprawidłowym stylem życia. W celu złagodzenia jego objawów, osoby chore powinny więc unikać narażenia na nadmierny stres, nie przeciążać organizmu zbyt dużym wysiłkiem fizycznym (chociaż wciąż utrzymując umiarkowaną aktywność!) i unikać stosowania leków, kiedy nie są one niezbędne. W przypadku antybiotykoterapii należy dbać o jednoczesną ochronę fizjologicznej flory bakteryjnej poprzez stosowanie odpowiednich probiotyków i prebiotyków, natomiast niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) przyjmować jedynie doraźnie i po posiłku ^1-3.