Stres nitrozacyjny – czym jest?

Czy wiesz, w jaki sposób stres dotyka naszych komórek? Otóż w wyniku procesów z udziałem tlenu w komórkach powstają wolne rodniki. Są to cząsteczki, które zawierają niesparowane elektrony, przez co są wysoce niestabilne i z łatwością reagują z innymi związkami. Ich nadmiar uszkadza białka, błony i inne elementy komórek. W wyniku nadmiaru wolnych rodników spada także produkcja energii ATP, a my odczuwamy szereg dolegliwości.

Stres nitrozacyjny i tlenek azotu

Jeżeli w organizmie panuje homeostaza nie musimy się bać wolnych rodników. Przykładem substancji wolno rodnikowej jest tlenek azotu (NO^•). Występuje fizjologicznie w naszym organizmie i spełnia określone funkcje. Działa bakteriobójczo i zapewnia nam barierę ochronną przed mikroorganizmami. Wydzielany jest między innymi przez błonę śluzową nosa. Jest neurotransmiterem (przekazuje sygnały między komórkami nerwowymi), reguluje napięcie naczyń krwionośnych, dzięki czemu wpływa na utrzymanie ciśnienia tętniczego krwi, hamuje agregację płytek krwi i leukocytów, oraz stymuluje reakcje zapalne. Jednak duża liczba wolnych rodników (NO^•) jest szkodliwa dla organizmu. Powoduje powstawanie stresu nitrozacyjnego – czyli silnego i przewlekłego obciążenia organizmu rodnikiem (NO^•). Stres nitrozacyjny oddziałuje na nasze mitochondria. Tlenek azotu hamuje tlenową przemianę materii, przez co synteza energii ATP w mitochondriach nie zachodzi efektywnie. Brak odpowiedniego zaopatrzenia organizmu w energię doprowadza do zaburzeń metabolicznych. Ponieważ w naturze nic nie ginie także nadmierna ilość tlenku azotu nie zniknie samoczynnie i prowadzi do nasilenia szkodliwych procesów.

Co stres zabiera komórkom?

Ponieważ rodniki mają niesparowany elektron mogą z łatwością wchodzić w reakcję np. z tlenem. Niezwykle istotny okazuje się proces, w którym tlenek azotu łączy się z rodnikiem tlenowym (powstającym podczas stresu oksydacyjnego) tworząc nadtlenoazotyn (ONOO-). W takim przypadku stres nitrozacyjny nabiera jeszcze większej siły. Komórki w wyniku stresu nitrozacyjnego zostają pozbawione cennych składników: mikroelementów i witamin. Nadtlenoazotyn potrafi bowiem w nieodwracalny sposób wiązać metale przejściowe niezbędne do funkcjonowania enzymów i przebiegu reakcji w komórkach. Przykładowo, gdy nadtlenoazotyn zablokuje żelazo znajdujące się w centrum żelazowo-siarkowym, jednego z enzymów łańcucha oddechowego, dochodzi do spadku zaopatrzenia organizmu w energię. W przypadku zahamowania działania żelaza obecnego w enzymie wątrobowym (7-α-hydroksylazy) dochodzi do przemiany cholesterolu w kwas żółciowy, zatoru cholesterolowego oraz podniesienia jego poziomu we krwi. Kolejnym metalem, którego aktywność blokuje ONOO- jest kobalt – centralny atom budujący witaminę B12. Z tego powodu witamina ta znajduje zastosowanie podczas leczenia stresu nitrozacyjnego.

Co się dzieje, gdy stres nitrozacyjny przejmuje kontrolę nad komórkami?

Przykładów szkodliwego działania nadtlenoazotynu jest wiele. W konsekwencji doprowadza do zaniku poszczególnych funkcji metabolicznych. Skutki mogą być poważne i wpływają na wszystkie struktury w organizmie: białka, tłuszcze, a nawet DNA. Nasze białka mogą stanowić element budulcowy lub pełnić określone zadania. Zawierają aminokwasy aromatyczne, które pod wpływem rodników azotowych ulegają nitracji, przez co tracą swoje właściwości np. enzymy tracą swoją aktywność, a białka ulegają degradacji. Reagując z lipidami rodniki powodują: utlenianie lipidów prowadzącą do uszkodzeń błony komórkowej oraz wytwarzają toksyczne i mutagenne aldehydy. Utlenieniu podlegają także: witamina C, cholesterol, glutation, kwas alfa liponowy – czyli bardzo istotne antyoksydanty, niezbędne do produkcji energii i detoksykacji organizmu. Uszkodzeniu podlega także DNA. Rodniki azotowe powodują modyfikację zasad azotowych, pęknięcia nici DNA oraz mutacje w kodzie genetycznym. To tylko kilka przykładów, które można mnożyć, gdy w organizmie pojawi się stres nitrozacyjny. Uszkodzone przez (NO^•) mitochondria wpływają na pracę narządów, powodując: spadek syntezy energii ATP, przewlekłe stany zapalne oraz autoimmunopatie, zaburzenia metaboliczne, a także stres oksydacyjny.

Reklama

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Witamina B12 MSE MAX Sprawdź

Witamina B12 MSE 250µg Sprawdź

Glutathion MSE Sprawdź

Jak rozpoznać stres nitrozacyjny?

Objawy stresu nitrozacyjnego charakteryzują się wyczerpaniem sił umysłowych i fizycznych oraz ospałością. Pojawia się osłabienie tkanki łącznej, łamliwość dysków kręgosłupa, neuropatia, stany zapalne przewodu pokarmowego jak refluks, zespół jelita drażliwego, a także podwyższony poziom cholesterolu. Z biegiem lat schorzenia te mogą przekształcić się w choroby wieloukładowe, takie jak nadciśnienie, choroba Hashimoto, depresja czy CFS.

Wiele z chorób przewlekłych jest najczęściej schorzeniami wieloukładowymi. Ich przyczyną okazuje się stres nitrozacyjny. Zjawisko to tłumaczy również, dlaczego objawy dotyczą często wielu organów jednocześnie. Ponieważ proces indukowany tlenkiem azotu może mieć miejsce w wielu częściach organizmu w tym samym czasie. Jednostronne spojrzenie lekarza danej specjalizacji nie zauważa panującego stresu nitrozacyjnego. W przypadku chorób wieloukładowych leczenie pojedynczej dolegliwości wywołanej procesem ogólnoustrojowym jest nieskuteczne, co więcej nie umożliwia dostrzeżenia błędnego funkcjonowania mitochondriów.

Jakie są przyczyny stresu nitrozacyjnego oraz jak ich unikać?

Przede wszystkim wszechobecne ksenobiotyki, które wpływają na produkcję rodników oraz uszkadzają mitochondria. Są to między innymi: trucizny przemysłowe, substancje na bazie chloru, rozpuszczalniki, gazy zawierające azotany, środki owadobójcze, czy grzybobójcze. Ponadto stany niedotlenienia, infekcje, szczepienia, przewlekły stres, nadmierne obciążenie fizyczne, bogata w azotany żywność (mięsa konserwowane, kiełbasy i salami, produkty w grilla), niedobory w diecie (witaminy, antyoksydantów). Silny wpływa na rozwój stresu nitrozacyjnego mają także leki. Kategorycznie zabronione podczas nadprodukcji (NO^•) jest palenie papierosów oraz konsumpcja alkoholu. Istotnym czynnikiem zwiększającym wydzielanie (NO^•) są procesy zapalne, podczas których wytwarzane są cytokiny zwiększające produkcję rodnika. Źródłem procesów zapalnych może być również tłuszcz brzuszny, czy paradontoza. Szkodliwe efekty reaktywnych form azotu są ograniczane dzięki enzymom antyoksydacyjnym, związkom przeciwutleniającym zarówno wytwarzanym przez organizm, jak i pozyskiwanym w żywności. Więcej informacji na temat stresu nitrozacyjnego oraz diagnozy można przeczytać w kolejnych artykułach: Diagnostyka stresu nitrozacyjnego. 

Autor: Paulina Żurek