Osteopatia powstała pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych w odpowiedzi na tzw. medycynę heroiczną, która nie radziła sobie z epidemiami tamtych czasów jak czerwonka, żółta febra czy zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych. Medycyna heroiczna używała takich metod jak leczenie arszenikiem, strychniną, czy rtęcią, więc w większości przypadków kończyła się śmiercią pacjenta. Potrzebne było nowe spojrzenie na medycynę.
Osteopatia — historia i filozofia
Ojcem założycielem był lekarz Andrew Taylor Still, który postanowił przestudiować raz jeszcze meandry anatomii i znaleźć korelacje pomiędzy układami ciała, ich współpracą i znalezieniem przyczyny źródłowej danej choroby. Poświęcił na dokładne studiowanie anatomii 10 lat, zanim doszło do stworzenia osteopatii, bazując na atlasach anatomicznych, a przede wszystkim wnikliwych sekcjach, na które kadawery zgodnie z podaniami zdobywał, wykradając zwłoki Indian, jako że wszystko działo się na Dzikim Zachodzie, czyli w Dolinie Missouri w USA. Nie bez znaczenia była śmierć jego własnych dzieci z powodu zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych, co odcisnęło piętno na jego karierze lekarskiej i zmotywowało do poszukiwań nowych rozwiązań. Pierwsza akademia medycyny osteopatycznej została otwarta w 1896 roku i były to pierwsze studia w kraju, na które przyjmowane były kobiety! Dr Still uważał, że są one równe mężczyznom i winny mieć prawo do edukacji i pomocy pacjentom.
Na początku XX wieku osteopatia przywędrowała do Europy, a dokładniej do Wielkiej Brytanii i rozwinęła się na kolejne kraje. W Stanach Zjednoczonych jest specjalizacją lekarską, co oznacza, że osteopaci są pełnoprawnymi lekarzami, mogącymi przepisywać recepty. Lekarzem naczelnym obecnego prezydenta Stanów Zjednoczonych, Joe Biden’a jest lekarz osteopata, Kevin O’Connor. W Europie sytuacja ma się zgoła inaczej, gdyż w większości krajów są to osobne, 5- letnie studia, a osteopatia jest w takich krajach jak Wielka Brytania, Francja czy Belgia uznawana w narodowych systemach zdrowia i refundowana przez państwo. W Polsce medycyna osteopatyczna jest jeszcze bardzo niszową gałęzią medycyny i aby wykonywać zawód osteopaty, należy mieć ukończone inne studia medyczne, np. medycynę lub fizjoterapię.
Zalety leczenia osteopatycznego
Głównymi zasadami osteopatii są:
- Ciało jest jednością; człowiek jest jednością złożoną z ciała, umysłu i ducha. Dr Still uważał, że wszystkie układy ciała są ze sobą powiązane i żaden nie może działać bez drugiego. Ciało jest postrzegane jako współdziałające ze sobą organy, kompensujące się wzajemnie, w zależności od wewnętrznych i zewnętrznych czynników środowiskowych. Osteopata uczy się jak rozpoznawać i łączyć te zależności względem zdrowia i choroby.
- Ciało jest zdolne do samoregulacji, samoleczenia i utrzymania zdrowia. Dr Still był przekonany, że ciało jest zdolne samodzielnie do utrzymania zdrowia oraz poradzenia sobie z chorobą, dzięki mechanizmom samoleczenia w nim zawartym. Zadaniem osteopaty jest zbalansowanie ciała na tyle, żeby było w stanie te mechanizmy uruchomić.
- Struktura i funkcja są we wzajemnej zależności. Dr Still postrzegał ciało jako maszynę, której części muszą być złożone w odpowiednim porządku, żeby właściwie funkcjonować. Postrzegał układ mięśniowo- szkieletowy jako największy kolektywny system w ciele. Dzięki wnikliwemu jego przestudiowaniu był w stanie tak ułożyć struktury tego układu, żeby działały na korzyść jego funkcjonowania. Upośledzona lub zaburzona funkcja poszczególnych układów ciała (mięśniowo- szkieletowego, trzewnego, naczyniowego) będzie niekorzystnie oddziaływać na struktury maszyny.
- Racjonalne leczenie jest zależne od zrozumienia podstawowych zasad jedności ciała, mechanizmów samoregulacji zależności pomiędzy strukturą i funkcją. Integracja pomiędzy trzema powyższymi zasadami jest kluczem do efektywnej terapii.
Zasady osteopatyczne pozwalają wziąć pod uwagę wszystkie aspekty zdrowia pacjenta, a nie tylko objawy. Osteopata dostrzega zintegrowaną naturę różnych układów i zdolności organizmu do samoregulacji i samoleczenia. Medycyna osteopatyczna jest podobna do medycyny alopatycznej, ale kładzie większy nacisk na znaczenie układu mięśniowoszkieletowego i normalnej mechaniki ciała jako kluczowej dla dobrego zdrowia.
Balansowanie organizmu
Organizm dzięki zdolnościom kompensacji utrzymuje się w stanie zdrowia. Jednocześnie jest pod wpływem nieustannych stresorów: biologicznych, behawioralnych, społecznych, środowiskowych. Osteopata bierze pod uwagę wszystkie te czynniki, które zaburzają balans organizmu i prowadzić mogą do dysfunkcji. Osteopata nie postrzega siebie jako specjalisty, który “leczy”, a raczej jako tego, który balansuje układy ciała, od nerwowego, przez wisceralny (trzewny), po naczyniowy, co pozwala ciału na uruchomienie mechanizmów samoleczenia.
Osteopatia dzieli się na trzy gałęzi:
- Czaszkową – obejmuje diagnozę i pracę na układzie czaszkowo- krzyżowym, rozciągającym się od czaszki do kości krzyżowej, oponach mózgowo- rdzeniowych, głównie oponie twardej, płynie mózgowo- rdzeniowym, strukturach czaszki i strukturze kości krzyżowej.
- Wisceralną – obejmuje pracę na narządach trzewnych – od przełyku, przez żołądek, wątrobę, jelita, po nerki i macicę, prostatę.
- Parietalną – czyli pracę na układzie mięśniowo- szkieletowym i powięziowym.
Osteopatia — techniki lecznicze
Uważa się, że manipulacja osteopatyczna, czyli techniki wykorzystywane w osteopatii, powoduje mechaniczne, neurofizjologiczne i psychologiczne skutki. Mechanicznie manipulacja może pomóc przywrócić normalne pozycje kręgów, a także np. zmniejszyć wysunięcie krążka międzykręgowego. Neurofizjologicznie stymuluje zakończenia mechanoreceptorów, co skutkuje zmniejszeniem aktywności nocyceptywnej. Manipulacja generuje również sygnały doprowadzające i aktywuje aparat Golgiego, co prowadzi do rozładowania i rozluźnienia włókien mięśniowych. Uważa się również, że manipulacja zwiększa uwalnianie endorfin, powoduje wzrost zawartości wody w strukturach kolagenowych i chrzęstnych oraz stymuluje syntezę glikozaminoglikanów, zwiększając w ten sposób próg bólu oraz transport komórkowy.
Manipulacyjna terapia osteopatyczna obejmuje ponad 100 różnych technik lub procedur. Są one ogólnie pogrupowane w 6 głównych typów: HVLA – wysoka prędkość- niska amplituda (zwana również pchnięciem lub mobilizacją za pomocą impulsu), techniki energii mięśniowej, counterstrain (przeciwnapięcie), rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, czaszkowo-krzyżowe oraz techniki pompy limfatycznej.
Wskazania do leczenia osteopatycznego
Uważa się, że osteopatyczna terapia manualna jest przydatna w leczeniu szerokiego zakresu schorzeń, od zapalenia trzustki po chorobę Parkinsona, zapalenie zatok i astmę. Niektórzy czołowi osteopaci twierdzą, że terapia osteopatyczna powinna być częścią prawie każdej wizyty u lekarza, ze względu na osteopatów zdolności diagnostyczne i balansowania naturalnych mechanizmów autoregulacji organizmu.
Niektóre dolegliwości obejmujące zakres działań osteopatii to: migreny i bóle głowy, bóle mięśni, lumbago, bolesne miesiączki, problemy żołądkowo- jelitowe, kolki, astma, depresja, problemy ze stawem skroniowo- żuchwowym, skolioza, nieprawidłowe wzorce postawy i oddechowe, choroby autoimmunologiczne.
Jak przebiega leczenie osteopatyczne?
Ze względu na holistyczne podejście do leczenia pacjenta, przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii manualnej, osteopata przeprowadza dokładną anamnezę, czyli wywiad z pacjentem, obejmujący historię zarówno dolegliwości, jak i wydarzeń zdrowotnych z życia pacjenta od porodu – uwzględniając czy był naturalny, czy były jakieś komplikacje po drodze, po wszelkiego rodzaju traumy i urazy zarówno w okresie dzieciństwa, jak i dorosłym życiu. Po anamnezie osteopata przechodzi do przeprowadzenia testów manualnych, obejmujących ocenę postawy, napięcia mięśniowo- szkieletowe, reakcje neurologiczne, sprawdzenie mobilności i napięć w obszarze narządów wewnętrznych, mobilność powięziową, czy mobilność struktur czaszki. Po sprawdzeniu poszczególnych parametrów terapeuta jest w stanie ocenić, które z występujących dysfunkcji mogą być pierwotną przyczyną dolegliwości. Tak więc osteopata skupia się na źródłowych zaburzeniach biomechanicznych, które doprowadziły do zaburzeń wtórnych i spowodowały zaburzenie fizjologicznych funkcji. Określając tzw. kodominanty, czyli najważniejsze dysfunkcje pierwotne, osteopata przechodzi do przeprowadzenia manipulacji osteopatycznych, czyli przedsięwzięcia terapii manualnej na strukturach ciała, zarówno mięśniowo- szkieletowych, jak i organach wewnętrznych, mając na celu zbalansowanie pracy układu nerwowego, układu naczyniowego, zaopatrzenia narządów trzewnych, przepływu płynów ciała, jak limfy czy płynu mózgowo-rdzeniowego. Zbalansowanie tych wszystkich mechanizmów na poziomie biomechanicznym prowadzi do uruchomienia samoregulacji i samoleczenia organizmu na poziomie biochemicznym. Częstotliwość wizyt u osteopaty zależy od potrzeb i reakcji pacjenta na poprzednie terapie. Osteopaci starają się zachować jak najdłuższe możliwe przerwy pomiędzy wizytami, żeby umożliwić organizmowi samodzielne działanie względem mechanizmów autoregulujących. Przerwa pomiędzy wizytami może występować od tygodnia do nawet trzech- czterech.
Autor: Karo Domarańczyk