Reumatoidalne Zapalenie Stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów bywa często mylone z chorobą zwyrodnieniową stawów, przy czym ta druga, przy nieprawidłowej lub niewystarczającej terapii może przejść również do postaci zapalnego RZS. Z tego względu profilaktyka choroby zwyrodnieniowej stawów pomaga jednocześnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia RZS.

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka najczęściej ludzi w starszym wieku i stanowi wynik zużycia chrząstki stawowej, co może mieć najróżniejsze przyczyny. Reumatoidalne zapalenie stawów ma tymczasem podłoże autoimmunologiczne – nasz układ odpornościowy wpada w panikę i zaczyna atakować własne tkanki oraz komórki, prowadząc do ich uszkodzenia, a nawet apoptozy. Toczące się w obrębie tkanki stawowej procesy zapalne wywołują u pacjentów trudny do zniesienia ból, którego z czasem nie mogą uśmierzyć nawet najsilniejsze środki przeciwbólowe [1]. Los chorych na RZS jest szczególnie trudny – codzienna walka z cierpieniem, ograniczenie mobilności, a w stanie zaawansowanej choroby również przykucie do wózka inwalidzkiego w ogromny sposób ograniczają jakość ich życia. Jednak dzięki medycynie mitochondrialnej nie musi dojść do najgorszego. Poniższy artykuł pomoże Ci w doborze odpowiednich środków profilaktycznych oraz w opracowaniu skutecznej terapii RZS tak, aby spowolnić lub powstrzymać dalszy rozwój choroby.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów może pojawić się nagle oraz intensywnie lub rozwijać się powoli, w postaci coraz częściej pojawiających się okresów bólu oraz opuchlizny okolic stawów, szczególnie kolan, palców, kostek oraz nadgarstków, ale również stawów górnego odcinka kręgosłupa, karku i bioder. Do najważniejszych objawów RZS medycyna klasyczna zalicza [2]:

• Obrzęk okolic stawowych
• (poranną) sztywność stawów
• Dotknięte zmianami chorobowymi miejsca bywają niekiedy gorące w dotyku
• Dolegliwości mają często charakter napadowy, z okresowymi fazami regresu
• Wykręcający, trudny do zniesienia ból

Statystycznie rzecz biorąc, reumatoidalne zapalenie stawów dotyka wprawdzie przeważnie osób starszych, lecz może wystąpić praktycznie w każdym wieku, w tym również u dzieci.

Do podstawowych parametrów, które pozwalają stwierdzić występowanie RZS w medycynie klasycznej należą:

• poziom przeciwciał przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (autoprzeciwciała anty-CCP, ACCP)
• poziom czynnika reumatoidalnego RF
• poziom białka CRP
• dolegliwości utrzymują się przez dłużej niż 6 tygodni
• widoczne w badaniu RTG zmiany w obrębie stawów, pojawienie się tzw. guzków reumatoidalnych

Jak przekonasz się z dalszej części tekstu, objawy, które towarzyszą reumatoidalnemu zapaleniu stawów, w dużej mierze spełniają kryteria mitochondriopatii, przytaczanej przez wybitnego specjalistę w zakresie medycyny mitochondrialnej – doktora Bodo Kuklińskiego.

Reumatoidalne zapalenie stawów z punktu widzenia medycyny mitochondrialnej

Zdaniem doktora Bodo Kuklińskiego, uznanego eksperta w dziedzinie medycyny mitochondrialnej, bóle stawów oraz dolegliwości stawowe stanowią przejaw mitochondriopatii. Zarówno reumatoidalne zapalenie stawów, jak również choroba zwyrodnieniowa stawów wiążą się z zaburzeniami funkcjonowania mitochondriów chondrocytów [3].

W swojej książce poświęconej diagnozowaniu oraz leczeniu mitochondriopatii, doktor Kukliński wśród objawów mitochondriopatii wspomina między innymi:

Jak podkreśla doktor Kukliński, zjawiskiem, które niekiedy towarzyszy RZS jest eozynofilia. To nadmiernie podwyższony poziom rodzaju białych krwinek – eozynofili, EOS (ok. 12% całkowitej liczby przypadków RZS), która jest z kolei ściśle powiązana z aktywnością syntazy iNO (iNOS), dlatego w przypadkach jednoczesnego występowania RZS oraz eozynofilii wyraźną ulgę oraz zatrzymanie postępu choroby może przynieść radykalne ograniczenie stresu nitrozacyjnego (ograniczenie przewlekłych stanów zapalnych, ekspozycji na szkodliwe ksenobiotyki, spożywcze źródła tlenku azotu oraz suplementacja dużych dawek witaminy B12). Ponieważ stres nitrozacyjny, zwłaszcza w połączeniu ze stresem oksydacyjnym prowadzi do deregulacji pracy układu odpornościowego [20], zwalczanie stresu nitrozacyjnego powinno stać się priorytetem terapii RZS.

Jako forma mitochondriopatii i schorzenia wieloukładowego reumatoidalne zapalenie stawów może być połączone również z łuszczycą pospolitą (psioriasis vulgaris), depresją, cukrzycą, zespołem przewlekłego zmęczenia itd. U pacjentów z RZS stwierdza się podwyższony poziom istotnego markera przewlekłych stanów zapalnych TNF-alfa [4]. Jednocześnie, jak obserwowano w ramach pilotażowych badań, zmniejszenie poziomu TNF-alfa u pacjentów z RZS pozwala na obniżenie poziomu CRP oraz złagodzenie odczuwanych symptomów choroby [5]. Zauważ, że obniżenie poziomu cytokin stanu zapalnego prowadzi jednocześnie do osłabienia stresu oksydacyjnego w organizmie i sprzyja przywróceniu prawidłowego funkcjonowania mitochondriów, nie tylko w obrębie chondrocytów.

RZS a terapia mitochondrialna

W ramach terapii mitochondrialnej zarówno choroby zwyrodnieniowej stawów, jak również reumatoidalnego zapalenia stawów doktor Bodo Kukliński zaleca:

• Odpowiednią dietę, niskokaloryczną i ubogą w węglowodany.
• Suplementację odpowiednich mikroskładników odżywczych, w szczególności zaś:
  • oleju rybiego (źródło niezbędnych kwasów tłuszczowych omega-3, które wykazują działanie przeciwzapalne w naszym organizmie),
  • witaminy B12 (jako „łowcy“ rodników azotowych w organizmie),
  • cynku (składnika mineralnego o kluczowej roli wobec prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego),
  • tokoferoli oraz tokotrienoli (wszystkie izomery antyoksydacyjnej witaminy E, witamina E działa przeciwzapalnie),
  • witaminy B3 (wyjątkowo nie jako „zwykła“ niacyna, lecz jako amid kwasu nikotynowego),
  • koenzymu Q₁₀ jako najważniejszego mitoceutyku o bezpośrednim, pozytywnym wpływie na funkcjonowanie mitochondriów,
  • siarczanu chondroityny oraz glukozaminy, patrz też niżej,
  • witaminy D (szczególnie w celu neutralizacji cytokin prozapalnych (TNFα, IFƴ)),
  • tauryny (głównie ze względu na zdolność blokowania działania ścieżki sygnałowej związanej z NF-kB oraz osłabianie stresu nitrozacyjnego (redukcja ilości nadtlenoazotynu); tauryna jest szczególnie polecana przy RZS połączonym z eozynofilią,
  • kreatyny (jeżeli RZS towarzyszy utrata masy mięśniowej w badaniach suplementacja kreatyny przynosiła niejednoznaczne efekty, jeżeli chodzi o przywrócenie utraconej siły mięśni, jaka towarzyszy często RZS) [6]. Zwiększone zapotrzebowanie na kreatynę wykazują pacjenci z RZS, którzy piją kawę, ponieważ kawa ogranicza absorpcję kreatyny w organizmie [3].

Z punktu widzenia medycyny mitochondrialnej warto zadbać również o samą chrząstkę stawową. Tutaj szczególne znaczenie mają dwie naturalne substancje chemiczne: glukozamina oraz chondroityna, które w synergiczny sposób zapewniają prawidłowe funkcje metaboliczne chondrocytów.

Glukozamina to naturalna substancja wytwarzana w organizmie z cząsteczek glukozy i glutaminy z udziałem enzymu, syntetazy glukozaminy. Podstawowa rola glukozaminy wiąże się z ochroną przed rozkładem kolagenu typu II – głównego materiału budulcowego tkanki chrzęstnej [7]. Nasza zdolność do wytwarzania glukozaminy spada wraz z wiekiem, co pośrednio tłumaczy, dlaczego problemy ze stawami dotyczą przeważnie ludzi starszych. Utrata kolagenu typu II to jedna z bezpośrednich przyczyn choroby zwyrodnieniowej stawów a tym samym czynnik ryzyka reumatoidalnego zapalenia stawów [8]. Niestety glukozamina nie występuje w żadnym ze znanych nam produktów spożywczych, dlatego w celu profilaktyki lub pomocniczego leczenia schorzeń stawowych warto pomyśleć o wysokiej jakości suplemencie diety. Nie bez przyczyny ze względu na wyjątkowo wysoką zawartość glutaminy, pacjentom z RZS (lub chorobą zwyrodnieniową stawów) zaleca się spożywanie żelatyny, najlepiej w połączeniu z witaminą C.

Reklama

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Glucosamin-Intercell® Sprawdź

Mito Taurin Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

Witamina B12 MSE MAX Sprawdź

Witamina B3 MSE Sprawdź

Witamina D3 MSE Sprawdź

Cynk dwuwartościowy MSE Sprawdź

Z kolei chondroityna to prekursor specjalnych substancji, które stanowią bazę dla tak zwanej mazi (substancji międzykomórkowej), która pełni rolę swego rodzaju smaru, zapewniającego poślizg i chroniącego stawy przed urazami oraz przeciążeniami (skoki, bieganie, dźwiganie, długie stanie). Zgodnie z wynikami przeprowadzonej w 2015 roku metaanalizy, suplementacja chondroityny w istotny sposób przyczyniała się do redukcji odczuwanego przez pacjentów bólu oraz pewnej redukcji innych parametrów zaawansowania choroby i nie wiązała się ze skutkami ubocznymi [11].

Przeciwbólowe działanie suplementów z chondroityną oraz glukozaminą potwierdziła również inna metaanaliza z roku 2018 [12].

W kontekście metabolicznego i holistycznego podejścia do profilaktyki oraz leczenia RZS interesująca wydaje się również praca naukowa opublikowana w 2021 roku, której autorzy (zresztą nie po raz pierwszy w literaturze przedmiotu, [13]) jednej z przyczyn rozwoju tego zaburzenia upatrują w substancjach prozapalnych wydzielanych przez tkankę tłuszczową, czyli adipokinach [14]. Nasza tkanka tłuszczowa pełni w organizmie nie tylko rolę magazynu energii, lecz również wykazuje aktywność endokrynną, a wydzielane przez nią substancje, np. leptyna, adiponektyna, peptydaza DPP-4, wisfatyna, waspina, apelina oraz progranulina pobudzają procesy prozapalne w komórkach i tkankach [15], wśród których w odniesieniu do RZS istotne znaczenie mają przypuszczalnie adiponektyna oraz wisfatyna [16]. Wiedza na temat roli adiponektyn a pośrednio tkanki tłuszczowej przy genezie oraz rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów nie jest jeszcze pełna, natomiast dane, które udało się zebrać uczonym dotychczas, pozostają w zgodzie z tezą doktora Kuklińskiego, który jako jeden ze środków terapeutycznych przy profilaktyce i leczeniu RZS zaleca niskokaloryczną i ubogą w węglowodany dietę, która w nieuchronny sposób prowadzi do utraty nadmiernych kilogramów [3].

Pomoc z domowej apteczki przy RZS

Do najcenniejszych produktów spożywczych, ziół oraz przypraw, które zawierają dobroczynne substancje przeciwzapalne, a których celowe spożywanie może przynieść Ci ulgę w codziennych dolegliwościach oraz powstrzymać rozwój choroby należą:

• Kapsaicyna
• Pieprz kajeński
• Zielona herbata
• Imbir
• Kurkuma
• Nasiona selera oraz bulwa selera
• Rozmaryn, tymianek, goździki

Z imbiru oraz pieprzu kajeńskiego i goździków możesz przygotować również kojący lotion na bolesne miejsca: 5 cm kawałek imbiru pokrój na nieduże słupki. Do słoika z zakrętką wlej pół filiżanki oliwy z oliwek, dodaj imbir, pieprz kajeński oraz łyżkę goździków. Całość odstaw do naciągnięcia w ciemne i chłodne miejsce na 48 h. Nasączonym olejem wacikiem przecieraj bolesne miejsca i odczekaj, aż lotion całkowicie wyschnie. Jeżeli chcesz w maksymalny możliwy sposób skorzystać z przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych właściwości imbiru, sięgnij po standaryzowany ekstrakt z kłącza imbiru – więcej na temat prozdrowotnego działania tej rośliny przeczytasz TUTAJ.

Przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo działają zawarte w zielonej herbacie, w tym w zielonej herbacie matcha polifenole (katechiny oraz epikatechiny), z kolei kurkumina z kurkumy wykazuje zdolność hamowania enzymów odpowiedzialnych za rozwój procesów zapalnych. Stosując kurkumę do gotowania, nie zapomnij dodać do niej czarnego pieprzu – zawarta w nim piperyna zwiększa nawet 1000-krotnie działanie kurkuminy. Ponieważ kurkumina przyswaja się w naszym organizmie dość słabo, dobrym pomysłem jest również stosowanie wysokiej jakości standaryzowanych wyciągów z kurkumy.

Goździki to naturalne źródło eugenolu – substancji z rodziny polifenoli, która hamuje w naszym organizmie wydzielanie prozapalnego COX-2, powstrzymując w ten sposób rozwój reakcji zapalnych i łagodząc ból [9]. Innym spożywczym źródłem eugenolu jest bazylia azjatycka (tulasi, tulsi, łac. Ocimum tenuiflorum) [10].

W badaniach wyciąg z nasion selera okazywał się co najmniej tak samo skuteczny, jeżeli chodzi o hamowanie bólu co klasyczne niesteroidowe leki przeciwzapalne typu ibuprofen czy aspiryna, bez jakichkolwiek istotnych skutków ubocznych [17].

Przy modulacji aktywności układu odpornościowego nie do przecenienia jest również rola dobroczynnych bakterii jelitowych. Konsekwentna probiotykoterapia w połączeniu ze wzbogaceniem diety o tolerowane źródła błonnika pozwala na zrównoważenie działania jelitowego układu immunologicznego, a szczególnie stymulację jego funkcji przeciwzapalnych. Dobroczynny wpływ bakterii probiotycznych w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów sugerowało na przykład przeprowadzone w 2002 roku badanie na myszach [18] oraz w 2003 roku na ludziach [19], przy czym do najważniejszych odnotowywanych korzyści probiotykoterapii należała widoczna poprawa subiektywnej oceny jakości życia pacjentów.

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Pacjenci dotknięci reumatoidalnym zapaleniem stawów powinni unikać wszystkich tych produktów, które dodatkowo nasilają toczące się w organizmie procesy zapalne. Gdy układ odpornościowy „szaleje”, naszym zadaniem jest go uspokoić, a nie dodatkowo rozdrażniać. Szczególne cenną bronią w walce z bólem oraz stanami zapalnymi chrząstki stawowej i chondrocytów są fitoskładniki o właściwościach antyoksydacyjnych, w tym polifenole, dlatego menu osób dotkniętych tą bolesną chorobą powinno obfitować w kolorowe warzywa i owoce, zieloną herbatę, niesłodzone kakao (najlepiej bez dodatku mleka), gorzką czekoladę oraz zioła i przyprawy.

Zalecane jest maksymalne ograniczenie spożycia mięsa czerwonego oraz tłustego mięsa drobiowego, a także dużych ilości nabiału, szczególnie pozyskiwanego z konwencjonalnych hodowli. Celem redukcji stresu nitrozacyjnego i ograniczenia ilości szkodliwych ksenobiotyków warto sięgać po produkty ekologiczne, pozbawione glifosatu i innych pestycydów, antybiotyków, hormonów, etc. Ponieważ „aktywatorem” układu odpornościowego jest gluten, warto z niego zrezygnować przynajmniej w okresie ostrego rzutu choroby, u niektórych osób widoczne korzyści przyniesie też ograniczenie spożycia lektyn (substancji antyodżywczych, aktywujących tzw. receptory Toll podobne i uruchamiających tym samym odpowiedź odpornościową), ich źródłem są m.in. zboża zawierające gluten, amarant/szarłat, kasza gryczana oraz warzywa strączkowe i orzechy ziemne.

Osoby cierpiące na RZS powinny zrezygnować z:

• dań typu Fast food oraz dań gotowych
• białego cukru, oraz produktów, które zawierają ukryty cukier
• glutenu (dieta bezglutenowa pomaga odciążyć układ odpornościowy, a jednocześnie wywiera pozytywny wpływ na jelita i ich funkcje immunologiczne)
• źródeł tłuszczów trans, takich jak: produkty smażone w głębokim tłuszczu, margaryna, rafinowane oleje roślinne
• tłuszczów zwierzęcych, które stanowią źródło prozapalnego kwasu arachidonowego, w tym przede wszystkim tłustego mięsa, smalcu, masła, śmietany, tłustych serów; wyjątek – ekologiczne ryby jako źródło kwasów tłuszczowych omega-3
• spożywczych źródeł dużych ilości prozapalnych kwasów tłuszczowych omega-6, a wśród nich: orzechy ziemne oraz olej z orzechów ziemnych, olej sojowy, olej słonecznikowy, olej dyniowy, olej krokoszowy; dozwolone jest spożywanie niewielkich ilości (mała garść pestek dyni oraz słonecznika, ze względu na zawartość cennej witaminy E)

**

Artykuł ten dedykuję mojej ukochanej Babci, która przez ponad 20 lat potwornie cierpiała z powodu RZS i daremnie szukała pomocy u lekarzy medycyny klasycznej. Dwie dekady ogromnego i zupełnie niepotrzebnego bólu, którego mogłaby uniknąć, gdyby tylko wiedza dotycząca koncepcji Mito-Med była dostępna dla wszystkich.

Autor: Sylwia Grodzicka