Koenzym Q10 – poznaj korzyści jego aktywnej postaci – ubichinolu

Ubichinol – to aktywna postać koenzymu Q10 o wielu korzystnych dla zdrowia właściwościach. Dowiedz się, kiedy i jak stosować koenzym Q10.

Korzyści aktywnego koenzymu Q10 – ubichinolu

Ubichinol jest aktywną (zredukowaną) formą koenzymu Q10 i służy jako silny przeciwutleniacz w organizmie. W tej postaci wykazuje wyjątkowe korzyści dla zdrowia i jest wchłaniany znacznie lepiej niż utleniona forma –  ubichinon.

Czym jest koenzym Q10?

Koenzym Q10 (CoQ10) jest niezbędnym elementem wielu codziennie zachodzących procesów przebiegających w praktycznie każdej komórce organizmu. Jest ważny dla prawidłowego funkcjonowania mitochondriów i jest silnym przeciwutleniaczem, który chroni komórki przed wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym1.

Występuje w dwóch formach: ubichinonu i ubichinolu (forma aktywna). W najwyższym stężeniu obecny jest w sercu, wątrobie, nerkach i trzustce. Jest przechowywany także w mitochondriach – „elektrowniach komórkowych”, w których bierze udział w wytwarzaniu energii2. Znajduje się również w błonach komórkowych i lipoproteinach – takich jak LDL i HDL, gdzie działa jako silny przeciwutleniacz. Koenzym Q10 stabilizuje błony komórkowe, pomagając komórkom prawidłowo działać3.

Koenzym Q10 jest niezbędny nie tylko do wytwarzania energii komórkowej, ale także do obrony komórek przed uszkodzeniami powodowanymi przez szkodliwe wolne rodniki. Jako silny przeciwutleniacz koenzym Q10 może zwiększać wchłanianie innych niezbędnych składników odżywczych. Wykazano, że pomaga w odzyskiwaniu witaminy C i witaminy E, dodatkowo maksymalizując działanie witamin i przeciwutleniaczy w organizmie.

Koenzym Q10 a mitochondria

Koenzym Q10 pomaga wykorzystać składniki odżywcze i przekształcić je w niezbędną dla komórek energię ATP w mitochondriach.4 Proces wytwarzania energii ATP wymaga obecności koenzymu Q10 w wewnętrznej błonie mitochondrialnej. Jedną z jego ról jest transport elektronów podczas metabolizmu kwasów tłuszczowych i glukozy.5

Koenzym Q10 pomaga zmniejszać stres oksydacyjny w komórkach, poprawiając funkcje mitochondriów.6

Aktywna postać – ubichinol

Koenzym Q10 występuje w organizmie głównie w dwóch postaciach: ubichinonu i ubichinolu. Ubichinon jest utlenioną formą, która jest przekształcana (redukowana) z powrotem do ubichinolu i odwrotnie.

Ubichinol jest przede wszystkim odpowiedzialny za przeciwutleniające korzyści koenzymu Q10, chociaż ubichinon może mieć pewien potencjał antyoksydacyjny8,9. Chroni błony komórkowe i utrzymuje je stabilne, jednocześnie pomagając zapobiegać utlenianiu cholesterolu LDL7. Ubichinol odpowiada za wytwarzanie większości (około 90% – 98%) koenzymu Q10 we krwi, podczas gdy ubichinon stanowi tylko niewielki procent. Obie formy są przenoszone wraz z lipidami przez frakcje LDL i HDL.

Stosunek ubichinolu do ubichinonu zmniejsza się z wiekiem ze względu na słabą konwersję między tymi dwiema formami i zwiększony stres oksydacyjny10,11,12,13. Narządy o najwyższym zapotrzebowaniu na energię mają zarazem najwyższy poziom koenzymu Q10. Należą do nich serce, mózg, nerki, mięśnie i wątroba – wszystkie z nich zawierają wiele mitochondriów i zużywają ogromną ilość energii14.

Korzyści zdrowotne

Ochrona antyoksydacyjna

Wiele korzyści ubichinolu prawdopodobnie wynika z jego silnego działania przeciwutleniającego i jego zdolności do zmniejszania stresu oksydacyjnego, leżącego u podstaw wielu różnych chorób.

Ubichinol jest głównie odpowiedzialny za silne działanie przeciwutleniające. Skutecznie chroni błony komórkowe i mitochondrialne przed wolnymi rodnikami15,16,17.

Co więcej, zwiększa aktywność ważnych enzymów przeciwutleniających, w tym18,19:

Pomaga odzyskiwać witaminy E i C oraz przywrócić ich potencjał antyoksydacyjny20,21.

Błony otaczające komórki i mitochondria zawierają tłuszcze, które zapewniają im stabilność. Tłuszcze te pod wpływem wolnych rodników mogą ulec utlenieniu, co powoduje uszkodzenia komórek i mitochondriów. Koenzym Q10 znajdujący się w błonach zapobiega uszkodzeniom oksydacyjnym22.

Ubichinol jest przenoszony w krwiobiegu przez lipoproteiny, takie jak LDL i HDL. LDL jest szczególnie podatny na utlenianie. Utleniony LDL staje się szkodliwy i przyczynia się do tworzenia płytki miażdżycowej w tętnicach. Koenzym Q10 pomaga zapobiegać utlenianiu LDL skuteczniej niż inne przeciwutleniacze (beta-karoten i witamina E)23,24,25,26.

Ubichinol działa również antyoksydacyjnie u sportowców. Intensywne ćwiczenia zwiększają stres oksydacyjny, który wyczerpuje koenzym Q10. Ubichinol zapobiegał spadkowi poziomu koenzymu Q10, zwiększał poziom przeciwutleniaczy we krwi i obniżał stres oksydacyjny27.

Możliwy korzystny wpływ na zdrowie serca

Serce jest narządem o najwyższym poziomie ubichinolu w organizmie. Ubichinol chronił serca szczurów przed uszkodzeniami spowodowanymi niskim dopływem krwi (czyli w sytuacji podobnej jak podczas zawału serca).28

Poziomy markera NT-proBNP (N-końcowy peptyd natriuretyczny) jest wskaźnikiem wczesnego ryzyka zawału serca. Dowiedziono, że u osób z wyższym poziomem ubichinolu poziomy NT-proBNP są niższe, a zatem występuje u tych osób mniejsze ryzyko zawału serca.29

Jednak aby osoby z zaawansowaną niewydolnością serca były w stanie osiągnąć wystarczająco wysoki poziom koenzymu Q10 i korzyści z suplementacji, powinny stosować aktywną formę ubichinolu, ponieważ lepiej wchłania się niż ubichinon. Badanie 7 pacjentów z zaawansowaną niewydolnością serca wykazało, że ubichinol (450–900 mg / dzień) znacznie poprawia czynność serca.30 Ponadto poprawiał czynność serca u dzieci z kardiomiopatią31 oraz zmniejszał zmęczenie i trudności w oddychaniu podczas aktywności fizycznej.

Możliwy korzystny wpływ na poziom ciśnienia krwi

Ubichinol przyjmowany w dawce 600 mg na dobę, obniżał ciśnienie krwi u 32 młodych sportowców.32

Możliwy korzystny wpływ na poziom cholesterolu

W badaniu przeprowadzonym na 53 osobach, codzienna suplementacja ubichinolu (150 mg / dobę) obniżyła poziom cholesterolu LDL o 5%. Natomiast poziom VLDL, (najniebezpieczniejszy podtyp LDL) w odniesieniu do chorób serca, zmniejszył się o 33%.33

W innym badaniu wykazano, że u 10 pacjentów z fibromialgią ubichinol obniżał wysoki poziom cholesterolu całkowitego.34

Możliwy korzystny wpływ na wydolność fizyczną

U sportowców olimpijskich ubichinol (300 mg / dzień) poprawił wydolność fizyczną po 6 tygodniach.35

Badanie z udziałem 15 zdrowych osób aktywnych fizycznie wykazało, że ubichinol nie poprawiał wyników sportowych u wybranych osób.36

Możliwy korzystny wpływ na zdrowie pacjentów z cukrzycą typu 2

Ubichinol jest skuteczny w obniżaniu poziomu glukozy u diabetyków. Dowiedziono, że podawanie ubichinolu u 50 osób chorych na cukrzycę typu 2 pozwoliło obniżyć poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c wskaźnika poziomu cukru we krwi) oraz stres oksydacyjny.37 W innym badaniu z udziałem 9 chorych na cukrzycę typu 2 stwierdzono, że ubichinol obniża poziom HbA1c o 5%, a także poprawia oporność na insulinę38.

Możliwy korzystny wpływ przy syndromie przewlekłego zmęczenia

Osoby z zespołem przewlekłego zmęczenia (CFS) często mają zbyt niski poziom koenzymu Q10, co nasila braki energii i złe samopoczucie. W dwóch badaniach z udziałem 63 osób z CFS przyjmowanie ubichinolu przez 8 tygodni poprawiało funkcje umysłowe, nastrój, poziom energii i jakość snu39.

Możliwy korzystny wpływ na objawy choroby Parkinsona

U osób z chorobą Parkinsona występuje obniżony poziom koenzymu Q10 w mitochondriach40.

W badaniu trwającym 14 tygodni z udziałem 64 osób wykazano, że przyjmowanie 300 mg dziennie ubichinolu zmniejsza objawy choroby Parkinsona również w zaawansowanych stadiach choroby41.

Możliwy korzystny wpływ na objawy fibromialgii

Również u osób chorujących na fibromialgię poziomy ubichinolu są obniżone. Suplementacja ubichinolem u chorych na fibromialgię zmniejszała zmęczenie i pozwoliła obniżyć wysoki poziom cholesterolu42.

Możliwy korzystny wpływ na płodność

Płodność mężczyzn zależy w dużym stopniu od liczby i jakości (ruchliwości i morfologii) plemników. Aby zachować prawidłowe działanie, plemniki potrzebują koenzymu Q10 do wytwarzania energii niezbędnej do poruszania się i ochrony antyoksydacyjnej43.

W badaniu 228 mężczyzn z niepłodnością ubichinol w dawce 200 mg na dobę poprawił liczbę i jakość nasienia po 26 tygodniach suplementacji. W innym badaniu u 60 niepłodnych mężczyzn stwierdzono, że 150 mg/dobę zwiększa ruchliwość i liczbę plemników (wzrost o 55%)44,45.

Ze względu na kluczową rolę w utrzymaniu zdrowych komórek plemników ubichinol może poprawić płodność u mężczyzn.

Możliwy korzystny wpływ na zaburzenia miesiączkowania

Jednym z częstych zaburzeń w cyklu menstruacyjnym kobiet jest brak miesiączki. Wskazuje się, że może to być spowodowane niskim poziomem hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH). Podawanie ubichinolu kobietom z brakiem miesiączki w dawce 150 mg/dobę regulowało poziom hormonów FSH i LH46.

Może chronić komórki wątroby przed uszkodzeniami

Leki takie jak statyny zmniejszają produkcję koenzymu Q10, prowadząc do obniżenia jego poziomu we krwi.

W badaniu na modelu komórkowym, statyny zmniejszały poziomy koenzymu Q10 w komórkach wątroby i powodowały uszkodzenia hepatocytów. W badaniu trwającym 12 tygodni z udziałem 20 osób przyjmujących statyny, ubichinol w dawce 150 mg/dobę obniżał poziom markerów uszkodzenia wątroby47,48,49.

Niedobór koenzymu Q10

Uważa się, że niektóre czynniki przyczyniają się do niedoboru lub wpływają na obniżenie poziomu koenzymu Q10. Należą do nich50,51:

  • wiek powyżej 40 roku życia i procesy starzenia się,
  • wady genetyczne,
  • choroby przewlekłe,
  • wysoki poziom stresu oksydacyjnego,
  • niedobory żywieniowe witamin z grupy B,
  • choroby mitochondrialne,
  • przyjmowanie statyn.

Wraz z wiekiem naturalna zdolność do przekształcania koenzymu Q10 w aktywną formę, zwaną ubichinolem, maleje. Ten spadek jest najbardziej widoczny u osób powyżej 40. roku życia. Stwierdzono również, że osoby z cukrzycą, rakiem i zastoinową niewydolnością serca mają zwykle obniżone poziomy koenzymu Q10 w osoczu.

Zdarzają się także defekty genetyczne, które prowadzą do tzw. pierwotnego niedoboru koenzymu Q10, który uniemożliwia organizmowi prawidłową syntezę tego związku. W przypadku tych osób zazwyczaj wymagane jest uzupełnienie koenzymu Q10 przez całe życie.

Źródła w żywności

Organizm wytwarza około połowy zapotrzebowania na koenzym Q10, natomiast resztę pozyskujemy z jedzenia lub suplementacji. Żywność, która jest doskonałym źródłem koenzymu Q10, obejmuje52,53,54:

  • mięso: kurczak, wołowina i wieprzowina (najwięcej w podrobach: sercu i wątrobie),
  • ryby (śledzie i sardynki) i owoce morza (krewetki i przegrzebki).

Żywność zawierająca mniejszą ilość koenzymu Q1055,56:

  • produkty mleczne,
  • jajka,
  • orzechy (zwłaszcza nasiona sezamu),
  • rośliny strączkowe,
  • warzywa (pietruszka i soja).

Badanie poziomu koenzymu Q10

Popularne badania zwykle mierzą poziomy koenzymu Q10 we krwi. Jednak bardziej wiarygodne są pomiary w komórkach. Poziomy we krwi nie zawsze dokładnie odzwierciedlają ilość koenzymu Q10 w tkankach i komórkach. Można mieć prawidłowy poziom we krwi, ale niedobór w komórkach np. mięśni i w komórkach odpornościowych57,58.

Normalny zakres poziomu koenzymu Q10 we krwi jest różny w różnych laboratoriach, ale zwykle wynosi od 0,4 do 1,9 mg / l (lub μg / ml)59.

Stosunek ubichinolu do ubichinonu we krwi stosuje się jako marker stresu oksydacyjnego. Wyższe poziomy koenzymu wskazują na niższe nasilenie stresu oksydacyjnego60.

Dawkowanie

Dawkowanie koenzymu Q10 powinno być dobierane indywidualnie do naszego stanu zdrowia. O przyjmowanej dawce decydują także cechy samego preparatu:

  • poziom wchłaniania,
  • czas rozpadu substancji aktywnej,
  • tolerancja.

Spektrum dawkowania obejmuje od 1 do 12 mg/kg masy ciała.

Prewencyjna dawka to 1-2 mg/kg masy ciała.

Terapeutyczne oddziaływanie mają dawki, po których stężenie koenzymu Q10 we krwi (pobranej na czczo) osiąga wartości minimum 2,5 µg/ml. Powinno się zaczynać suplementację od większej dawki, aby błony komórek i mitochondriów mogły zostać nasycone Q10.

Skutki uboczne

Ubichinol jest ogólnie bardzo dobrze tolerowany. Działania niepożądane są łagodne i mogą obejmować61:

  • ból brzucha,
  • biegunkę,
  • nudności,
  • ból głowy,
  • wysypkę.

Ubichinol jest przetwarzany przez wątrobę i wydalany z żółcią. Oznacza to, że osoby ze słabą czynnością wątroby lub niedrożnymi przewodami żółciowymi, które uzupełniają ubichinol, mogą gromadzić jego wysoki poziom w organizmie, zwiększając ryzyko wystąpienia działań niepożądanych62.

Interakcje z lekami

Leki obniżające ciśnienie krwi

Koenzym Q10 może obniżać ciśnienie krwi. Dlatego w połączeniu z lekami obniżającymi ciśnienie krwi może prowadzić do zbyt niskiego ciśnienia krwi63,64,65,66.

Leki zmniejszające krzepliwość krwi

Ubichinol jest strukturalnie podobny do witaminy K, która ma działanie zmniejszające krzepnięcie krwi, przez co może zakłócać skuteczność warfaryny67,68.

Koenzym Q10 zwiększa szybkość usuwania warfaryny z organizmu69, przez co może zmniejszać jej skuteczność70,71.

Przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować stosowanie koenzymu Q10 z lekarzem lub terapeutą.

Bibliografia:

0:00
0:00