Kontynuując temat pasożytów warto zaznaczyć, że nauka wyróżnia parę tysięcy odmian pasożytów wewnętrznych, czyli przebywających wewnątrz ciała człowieka. Pierwotniaki tj. lamblie, obleńce m.in. owsiki i glisty, a także płazińce np. przywry i tasiemce, stanowią trzy podstawowe grupy pasożytów. Niniejszy artykuł zostanie poświęcony dwóm przedstawicielom obleńców (robaków obłych) obejmujących bezkręgowce posiadające obły, symetryczny i wydłużony kształt, a także zazwyczaj kulisty przekrój ciała. Utrzymują się one w jelicie żywiciela wykonując ruchy całym ciałem. Niektóre z nich posiadają haczyki dzięki, którym mogą przytwierdzić się do ścian jelita. Większość obleńców to dawna podgromada nicieni. Owsik ludzki i glista ludzka będące przedstawicielami obleńców to jedne z najczęściej występujących pasożytów wewnętrznych człowieka.

Owsica – charakterystyka pasożyta

Enterobius vermcularis, powszechnie zwany jako owsik ludzki, jest przyczyną jednej z najpowszechniejszych infekcji pasożytniczych na świecie, przy czym większość przypadków występuje u dzieci. Uważa się, że ponad miliard osób na świecie jest zakażonych owsikiem. Szacunki dotyczące częstości występowania tej choroby wśród uczniów przedszkoli i szkół podstawowych w Europie wynoszą około 20%, natomiast dzieci poniżej 2 roku życia, młodzież powyżej 14 lat oraz dorośli chorują znacznie rzadziej.

Owsiki to pasożyty końcowego odcinka jelita cienkiego oraz jelita grubego żywiące się strawioną i sfermentowaną zawartością jelit. W przeciwieństwie do zoonotycznych lamblii występują wyłącznie u człowieka. Enterobius vermcularis to maleńki robak o białawym zabarwieniu. Samice tego gatunku osiągają rozmiary około 9-12 mm długości i 3-5 mm grubości, a samce około 3-5 mm przy 0,1 – 0,2 mm grubości.

Owsik ludzki – jak dochodzi do zakażenia?

Po spożyciu jaj E. vermcularis  w czasie od 1 do 2 miesięcy w jelicie cienkim rozwijają się  dorosłe osobniki. Zwykle nie powodują one żadnych objawów, jeśli ograniczają się do obszaru zastawki krętniczo-kątniczej. Dorosłe samice robaków przemieszczają się w okolice odbytu głównie nocą, gdzie składają tysiące jaj. Wykluwające się jaja powodują świąd okołoodbytowy. Drapanie się prowadzi do zanieczyszczenia palców i połknięcia jaj powodując autoinfekcję, a tym samym wznowienia cyklu życiowego robaka. Zdarza się też, że larwy migrują z powrotem do odbytnicy i jelita cienkiego, następuje wówczas retroinfekcja, rozpoczynająca kolejny cykl życiowy pasożytów.

Zakażenie owsikami występuje najczęściej u dzieci, ale każda osoba jest na nie podatna. Najbardziej narażone są osoby zamieszkujące kraje o klimacie tropikalnym oraz dzieci w wieku szkolnym. Do zakażenia może dojść poprzez kontakt ze skażoną odzieżą, pościelą, środkami higieny osobistej i meblami, najczęściej drogą fekalno-ustną. Czynnikiem ryzyka jest niewłaściwa higiena, jedzenie rękoma po dotknięciu skażonych przedmiotów i mieszkanie z osobą, u której stwierdzono obecność jaj pasożytów. W rzadkich przypadkach do zakażenia może dojść drogą wziewną, gdy jaja są wdychane, a następnie połykane.

Objawy owsicy

Około jedna trzecia pacjentów zainfekowana owsikiem nie zgłasza żadnych objawów. Natomiast jednym z najczęściej występujących jest swędzenie okolic odbytu. W wyniku swędzenia i drapania może wystąpić zakażenie bakteryjne, powodujące rumień i uczucie ciepła. Utrzymujący się świąd może powodować zaburzenia snu i prowadzić do bezsenności. W literaturze opisano także zakażenia układu moczowo-płciowego u kobiet. U niektórych pacjentów zgłaszano wodnistą biegunkę, ból brzucha lub inne poważne powikłania, takie jak zapalenie wyrostka robaczkowego. Znany jest również przypadek osoby, która cierpiała na wymioty poposiłkowe oraz znaczną utratę wagi w krótkim okresie czasu. Przyczyną okazały się być owsiki bytujące w jelicie cienkim wykryte dopiero podczas kolonoskopii¹⁰. W badaniu z 2019 roku przeprowadzonym przez tajwańskich naukowców wykazano, że pacjenci, którzy cierpieli na infekcję owsikami, byli obarczeni większym ryzykiem rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe, depresja i problemy ze snem¹¹.

Rozpoznanie i leczenie zakażenia owsikiem

Rozpoznanie owsicy zazwyczaj nie nastręcza trudności. Może opierać się na zauważeniu dojrzałych osobników na skórze w okolicy odbytu. Skutecznym rozwiązaniem jest również włożenie wczesnym rankiem celofanu w szparę pośladkową lub wykonanie wymazu z okolicy odbytu. Badanie kału zazwyczaj nie jest badaniem wiarygodnym w rozpoznaniu E. vermcularis, ponieważ jaja, jak i robaki są wydalane z kałem tylko sporadycznie. Metody serologiczne nie mają znaczenia diagnostycznego. Podobnie ze względu na niską inwazyjność robaków, na ogół nie odnotowuje się podwyższonych eozynofilii we krwi ani podwyższonego poziomu immunoglobuliny E uwalnianej w reakcjach alergicznych, ale również w przebiegu chorób pasożytniczych. 

Leczenie owsicy jest wysoce skuteczne, jednak z uwagi na łatwość zarażenia się jajami pasożytów, prawdopodobieństwo ponownej infekcji jest bardzo duże i właściwie prawdziwym wyzwaniem jest zapobieganie ponownej infekcji. Leczenie polega zazwyczaj na podaniu pojedynczej dawki mebendazolu, albendazolu lub pyrantelum, którą należy powtórzyć po  2 tygodniach. W sytuacji bardziej opornych infekcji leczenie może wymagać podania kolejnych dawek leku w dwutygodniowych odstępach. Co ważne, leczeniem powinni zostać objęci wszyscy domownicy. Idealną byłaby również sytuacja powiadomienia o zakażeniu owsikiem placówki, do której uczęszcza dziecko, tak aby personel oraz inni rodzice mogli podjąć działania minimalizujące rozprzestrzenianie się pasożytów.

Reklama

Immun-Intercell® dla dzieci Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

BactoFlor ® dla dzieci Sprawdź

Oregano-Intercell® Sprawdź

Czym jest glista ludzka?

Najczęstszą infekcją robakami pasożytniczymi jest Ascaris lumbricoides. Szacuje się, że na całym świecie na glistnicę (askariozę) choruje ponad 1,2 miliarda ludzi i jest to znacznie trudniejszy przeciwnik niż owsik ludzki. 

Glista jest dużym robakiem obłym bytującym w świetle jelita cienkiego, którego jedynym żywicielem jest człowiek. Samiec osiąga długość około 15-25 cm, samica 40-42 cm. Dorosłe samice żyją w jelicie cienkim, żywiąc się strawionym i przygotowanym do wchłaniania pokarmem. Składają dziennie do 200 tys. jaj wydalanych na zewnątrz wraz z kałem żywiciela. Aby przejść kolejny etap cyklu rozwojowego wymagają około 6 tygodni w wodzie lub wilgotnej glebie. W takich warunkach następuje przejście do stadium inwazyjnego. Jaja glist znajdujące się w glebie, wodzie, na świeżych warzywach i owocach zostają przeniesione do ust za pośrednictwem brudnych rąk. W reakcji na soki trawienne z osłon jajowych wydostają się larwy, które przez ścianki jelita przedostają się do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do płuc. Po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela, do tchawicy, a następnie do krtani, skąd połknięte dostają się do żołądka, a następnie do jelita. Po około 2 miesiącach od zakażenia nabywają zdolności do rozmnażania się. Dojrzały robak żyje od roku do dwóch lat.

Do czynników ryzyka zalicza się ubóstwo, złe warunki sanitarne, nieodpowiednie odprowadzanie ścieków i niewłaściwą higienę osobistą. Najczęściej glistnica występuje u dzieci w wieku poniżej 5 lat.

Objawy glistnicy

Większość osób zainfekowanych glistnicą nie zgłasza niepokojących objawów. Jednak utrata wagi, nudności, dyskomfort w jamie brzusznej, nawracający ból brzucha, wzdęcia i biegunka nie są rzadkością. Inne objawy kliniczne są bardzo zróżnicowane i należą do nich:

• krwawienie z odbytnicy,
• zespół Löefflera – eozynofilowe zapalenie płuc,
• kolka żółciowa,
• nawracające ropne zapalenie dróg żółciowych,
• zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• bezkamicze zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• żółtaczka obturacyjna,
• kamica żółciowa,
• zapalenie trzustki,
• torbiel rzekoma trzustki,
• niedożywienie.

Jednym z bardzo poważnych powikłań glistnicy jest niedrożność jelit, która występuje u 2 na 1000 zakażonych osób i statystycznie kończy się śmiercią u 6 na 100 000 dzieci. Szacuje się, że rocznie z powodu tej infekcji umiera 20 000 osób mimo, iż skuteczne leczenie farmakologiczne jest powszechnie dostępne. Długoterminowe wyleczenie i ostateczne wyeliminowanie tego pasożyta wymaga jednak poprawy warunków sanitarnych i zmiany niektórych nawyków kulturowych. Glistnica stanowi też ryzyko zachorowania na astmę oraz atopię¹⁵. 

Glista ludzka – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie glistnicy często jest przypadkowe np. poprzez zauważenie glisty w kale lub w zwymiotowanej treści pokarmowej.  Badanie mikroskopowe rozmazów kału lub wykazanie obecności swoistych immunoglobulin skierowanych przeciwko Ascaris lumbricoides w surowicy krwi za pomocą odczynów serologicznych potwierdza ich obecność. Infekcji może towarzyszyć eozynofilia. Eozynofile to komórki fagocytujące antygen – przeciwciało. Niszczą również larwy niektórych pasożytów, stąd też ich podniesiony poziom może sugerować infekcję pasożytniczą, ale również alergię czy choroby autoimmunologiczne.

Pacjenci zakażeni A. lumbricoides wymagają, nawet jeśli nie mają objawów, aby zapobiec powikłaniom wynikającym z migracji pasożyta. Albendazol i mebendazol są lekami stosowanymi u dzieci i osób niebędących w ciąży. Kobiety spodziewające się dziecka, a chore na glistnicę, mogą być leczone pyrantelum.

Czego nie lubi glista ludzka? Możliwości terapeutyczne zakażeń pasożytami

Powyżej przedstawione przykłady substancji leczniczych to typowe leki stosowane przez lekarzy. Do wyboru mamy jednak dwa sposoby leczenia pasożytów. Oprócz farmakologii możemy skutecznie posiłkować się naturalnymi preparatami, najczęściej wytworzonymi na bazie ziół. Wybór nie jest prosty, a ostateczna decyzja powinna zostać podjęta rozważnie po wzięciu pod uwagę wszystkich za i przeciw. 

Leczenie chemiczne jest kuracją bardzo intensywną, przebiega w krótkim okresie czasu i ma niekorzystny wpływ na wątrobę oraz mikrobiotę. Leczenie ziołowe natomiast będzie mniej obciążające dla organizmu. Z drugiej jednak strony naturalne specyfiki wymagają wielotygodniowego i konsekwentnego przyjmowania, co ze względu na smak, np. czarnego orzecha czy piołunu, może być dość problematyczne szczególnie u dzieci. W trakcie kuracji może się też okazać, że na pewne zioła organizm źle reaguje. Na pewno należy też wziąć pod uwagę, z jakim pasożytem mamy się zmierzyć i jak intensywna jest infekcja pasożytnicza. W przypadku, gdy organizm jest bardzo mocno obciążony, a przyczyn upatrujemy w pasożytach, leczenie środkami farmakologicznymi może okazać się jedynym słusznym rozwiązaniem.

Niezależnie od tego czy zdecydujemy się na odrobaczanie za pomocą farmaceutyków czy kuracji naturalnych, warto pamiętać o kilku kwestiach, które ostatecznie mogą zdecydować o skuteczności leczenia. Pisząc o skuteczności mam na myśli pozbycie się pasożytów oraz skuteczne zapobieganie nawrotom infekcji pasożytniczych. Ważne jest by podczas przeprowadzania kuracji przeciwpasożytniczej i po leczeniu bardzo rygorystycznie przestrzegać higieny. W tym celu powinno się codziennie zmieniać ręczniki, bieliznę pościelową oraz osobistą, a także prać je z dodatkiem octu oraz olejku herbacianego w temperaturze  60 – 90 stopni. Stoły, blaty, klamki, a także wyposażenie łazienki również należy regularnie czyścić środkiem czystości w połączeniu z octem. Zabawki, których nie da się wyprać w wysokiej temperaturze tj. pluszaki czy zabawki drewniane można po umieszczeniu w szczelnym worku ozonować. Czyszczenie kanap oraz dywanów można raz na jakiś czas powierzyć firmom zajmującym się tym profesjonalnie. Nie zastąpi to jednak regularnego czyszczenia i odświeżania za pomocą np. mopa parowego czy spryskania tych powierzchni roztworem wody z octem i dodatkiem olejku z drzewa herbacianego.

Owsiki i glista ludzka – profilaktyka

Picie przegotowanej wody, staranne mycie owoców i warzyw oraz regularne mycie rąk przed posiłkami i po każdym skorzystaniu z toalety powinno stanowić podstawę zachowania higieny osobistej i żywności. Znaczenie tego czynnika nabiera jeszcze większej wagi, gdy jesteśmy posiadaczami zwierząt domowych. Warto pamiętać o ich regularnym odrobaczaniu, nawet jeżeli są to koty niewychodzące. Istotna jest również informacja, że w przypadku zoonotycznych lamblii nasz pupil może zarazić się tym pierwotniakiem od nas, ale również my od niego. Typowa kuracja przeciwpasożytnicza zwierząt nie eliminuje lamblii, dlatego należy zgłosić się do weterynarza po specjalną kurację dedykowaną tym pasożytom.

Odrobaczać czy nie?

U ludzi większość z infekcji pasożytniczych ma przebieg podostry, subkliniczny, czemu towarzyszą objawy brzuszne oraz mało charakterystyczne objawy ogólne. Z tego też względu wśród przyczyn różnych dolegliwości zdrowotnych często w pierwszej kolejności poszukuje się chorób organicznych i dopiero po ich wykluczeniu prowadzona jest diagnostyka parazytologiczna. Jednak jak pokazuje wieloletnie doświadczenie dr Ireny Wartołowskiej głównym czynnikiem w powstawaniu chorób takich, jak astma czy łuszczyca są metabolity pasożytów. Metabolity pasożytów, czyli produkty przemiany materii, blokują ciała odpornościowe ułatwiając wirusom i bakteriom wniknięcie do organizmu, dają stany spastyczne dróg oddechowych, powodują zwiększoną przepuszczalność naczyń. Są mocnym alergenem, dającym ekspozycję do wszelkich uczuleń, często mylonych z atopowym zapaleniem skóry czy łuszczycą. Rutynowe odrobaczanie sprawiało, że leczone przez Dr Wartołowską dzieci były wolne od chorób takich jak astma, ale mijały również inne objawy np. obgryzanie paznokci, zgrzytanie zębami, lęki i krzyki noce, mówienie przez sen, a także nienaturalnie rozszerzone źrenice, ślinotok czy potliwość.

Powtarzalność pewnych dolegliwości też powinna dać nam do myślenia. Nieżyt dróg oddechowych, napady duszności można bowiem często powiązać z cyklicznością jajeczkowania i cystowania pasożytów. Lamblie cystują co 26 dni, owsiki jajeczkują co 28 dni, natomiast glista co 2,5 miesiąca. Natomiast trudne do wytłumaczenia samoistne ustępowanie astmy i nagłe jej nawroty mogą być zbieżne z wiekiem przeżycia robaków i powtórną ich inwazją. Dla przykładu glista żyje 2 lata, a włosogłówka 5 lat.

Jak wynika z powyższego, temat pasożytów jest dość szeroki i wielopłaszczyznowy. Już sama diagnostyka sprawia, że mamy wątpliwości czy faktycznie infekcja pasożytnicza jest, czy jej nie ma. Są też różne szkoły. Dr Irena Wartołowska rutynowo wprowadzała swoim małym pacjentom leczenie przeciwpasożytnicze i okazywało się, że dolegliwości trwające kilka lat ustępowały po pierwszej kuracji. Inni uważają, że tylko pozytywny wynik badań w kierunku pasożytów jest wskazaniem do podjęcia działań leczniczych. Z pewnością trzeba rozważyć wszystkie za i przeciw, skonsultować się ze specjalistą i wybrać najlepszy możliwy sposób na przeprowadzenie kuracji. Wsparcie wątroby, przeciwdziałanie zaparciom podczas procesu odrobaczania i zbieranie toksyn uwalnianych przez obumierające pasożyty to równie istotne aspekty, jak samo odrobaczanie.