Choroba Parkinsona to przewlekła, neurodegeneracyjna choroba układu nerwowego, charakteryzująca się stopniowym spadkiem zdolności kontrolowania ruchów i funkcji poznawczych pacjentów. Choroba jest nieuleczalna, dlatego leczenie jest jedynie objawowe.¹ W poniższym artykule omówimy, jak fizjoterapia może wspomóc pacjentów z chorobą Parkinsona w radzeniu sobie z objawami i utrzymaniem funkcji motorycznych.

Czym charakteryzuje się Choroba Parkinsona?

Naukowcy od lat pracują nad odkryciem etiologii choroby Parkinsona, jednak pomimo licznych koncepcji, nadal nie ustalono przyczyny występowania i postępu choroby.

Jedną z teorii dotyczących powstawania choroby Parkinsona jest fakt, że w przypadku naciągnięcia lub skręcenia stawu szyjnego, dochodzi o uszkodzenia bariery krew – mózg. U pacjentów z uszkodzeniem stawu szyjnego,  dysfunkcja tej struktury staje się stanem permanentnym.  Skutkiem takiego stanu są nieodwracalne uszkodzenia mózgu i zaburzenia jego pracy, takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, demencja, stwardnienie zanikowe boczne. Brak wczesnej diagnostyki wynika z faktu, iż podczas urazów, wypadków, upadków z wysokości leczeniu podlegają wyłącznie widoczne obrażenia, natomiast nie rozpoznaje się narastających uszkodzeń stawu szyjnego.² Doktor Bodo Kuliński w swojej książce „Niestabilność stawu szyjnego” tłumaczy: 

„Podrażnienie szyjnego odcinka układu współczulnego wywołuje spadek ukrwienia mózgu nawet o 80%, co wymusza wystąpienie zaburzeń funkcjonowania układu neuroendokrynologicznego. Aktywacja układu współczulnego prowadzi też do uszkodzeń bariery krew-mózg⁹⁶. Defekt tej bariery otwiera zaś drzwi prawdziwym uszkodzeniom mózgu. Niedotlenienie aktywuje mitochondrialną syntezę tlenku azotu, zaś każde ponowne przywrócenie ukrwienia wywołuje uwolnienie rodników tlenowych, co nasila w organizmie stres oksydacyjny. Ten z kolei odpowiada za uszkodzenie komórek mózgowych oraz komórek bariery krew-mózg, a ponadto za wywoływanie schorzeń mózgu i układu nerwowego o charakterze degeneracyjnym lub zapalnym (stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, udary mózgu, paraliż, schorzenia obwodowego układu nerwowego – na przykład choroba Raynauda, zaburzenia wzrostu paznokci czy infekcje grzybicze).^”2

Uznaje się, że za wywoływanie schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona, demencja i podobne, odpowiadają metabolity tryptofanu. Zaburzenia typu depresyjnego,  zespól wypalenia i przewlekłe zmęczenie  powstają natomiast przez niedobory energii, stres nitrozacyjny oraz dysfunkcje mitochodriów.³ 

Rehabilitacja w chorobie Parkinsona

W chorobie Parkinsona stosowane jest leczenie objawowe (farmakoterapia i rehabilitacja), dzięki któremu możliwe jest spowolnienie postępu choroby. Inną formą terapii jest postępowanie operacyjne (neurochirurgiczne) z wykorzystaniem głębokiej stymulacji struktur mózgu oraz ablacji struktur jąder podstawy i wzgórza.

Pacjenci z powodu postępujących ograniczeń ruchowych, intelektualnych oraz emocjonalnych, jak również starzenia się organizmu, unikają aktywności fizycznej, wycofują się z relacji międzyludzkich oraz z życia zawodowego. Celem terapii jest przede wszystkim poprawa jakości życia chorego i spowolnienie postępu choroby. Jest to istotne ze względu na progresywny charakter choroby, który w późniejszych stadiach prowadzi do pełnego inwalidztwa. Należy pamiętać, że pacjent w zaawansowanym etapie choroby, cierpiący na nasilone objawy, powinien nadal być stymulowany do aktywności.⁴

Kluczowym elementem zarządzania chorobą Parkinsona jest rehabilitacja ruchowa, pomagająca pacjentom w utrzymaniu sprawności lub poprawie jakości życia. Pacjenci uczą się technik samopomocy, które pozwalają im na samodzielne wykonywanie ćwiczeń i utrzymanie zdrowego stylu życia. Obiecujące elementy terapii, które wykorzystują neuropatyczność mózgu oferuje również psychiatria, neurologia oraz psychologia.  

Należy pamiętać, że ćwiczenia które opierają się na zadaniach koordynacyjnych, równoważnych i siłowych pobudzają mitochondria do regeneracji oraz namnażania. Ruch na świeżym powietrzu, pozwala na lepsze dotlenienie organizmu, co uniemożliwia przyłączanie się tlenku azotu do mitochonrdiów i zapobiega utrudnianiu pozyskiwania energii.⁵

Liczne badania z udziałem osób starszych z otępieniem i bez zaburzeń poznawczych wykazały związek między regularnym wysiłkiem fizycznym a zwiększoną objętością istoty szarej. Powyższe odkrycia mają istotne implikacje dla codziennej praktyki klinicznej lekarzy zajmujących się osobami z chorobą Parkinsona.⁸

Reklama

Glutathion MSE Sprawdź

L-karnityna MSE Sprawdź

B-Komplex MSE Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Fizjoterapia – jakie ćwiczenia stosuje się u pacjentów z chorobą Parkinsona?

Poprawa równowagi i koordynacji

Pacjenci z chorobą Parkinsona doświadczają spowolnienia ruchowego, sztywności mięśni oraz drżenia spoczynkowego. Objawy te powodują trudności z utrzymaniem równowagi i koordynacją ruchów, co prowadzi do zwiększonego ryzyka upadków.

W początkowym stadium choroby pacjent może sobie wybrać ulubioną formę aktywności fizycznej sprzyjającej utrzymaniu równowagi np.: Tai Chi, specjalny kickboxing, tango, nordic walking, ale także spacery z wykorzystaniem krokomierza.^6,7,9 Pomocne są ćwiczenia koordynacji, ruchów naprzemiennych w dużych stawach oraz utrzymania długości kroku.

Przykładowy zestaw zadań, które można wykonywać w domu:

• leżenie na brzuchu przed ścianą – ruch naprzemiennego dotykania ściany rękami,
• pompki na stojąco przy ścianie,
• marsz w miejscu z wysokim unoszeniem kolan,
• przekraczanie taśmy lub sznurka w przód i tył z naprzemienną pracą kończyn górnych,
• siedzenie na krześle – ruch boksowania naprzemiennego, można wykorzystać ciężarki,
• wykroki raz na prawą, raz na lewą nogę.

Poprawa siły mięśniowej

Osłabienie mięśni jest powszechnym objawem choroby Parkinsona. Polecaną formą treningu siłowego jest trening obwodowy. Istotną kwestią jest, aby ćwiczenia ukierunkowane na wzmacnianie kończyn górnych i dolnych, układać na zmianę i przeplatać ćwiczeniami wzmacniającymi mięśnie grzbietu i brzucha. Zachęca się pacjentów do korzystania z siłowni i dostępnych tam sprzętów do ćwiczeń.

W zaciszu domowym do ćwiczeń poprawiających siłę mięśniową można wykorzystać ciężarki, taśmy oporowe, piłki rehabilitacyjne, ekspandery, butelki z wodą, a także ciężar własnego ciała.

Zakres ruchu

W chorobie Parkinsona może wystąpić ograniczenie zakresu ruchu w stawach. Ćwiczenia rozciągające i rozluźniające powinny być wykonywane w wolnym tempie, do granicy bólu. Nie należy rozciągać się na siłę i pogłębiać pulsacyjnie.

Terapia ręki

Trudności w precyzyjnych ruchach rąk i palców mogą wpłynąć na zdolność pacjentów do wykonywania codziennych czynności, takich jak pisanie czy przyciskanie guzików. Fizjoterapeuci prowadzą ćwiczenia motoryki małej z wykorzystaniem drobnych przyborów lub przez pracę manualną.

W łatwy sposób można prowadzić terapię ręki w domu, przykładowe zadania to:

• przekładanie guzików do pojemniczków,
• polerowanie sztućców,
• pranie ręczne drobnej bielizny w ciepłej wodzie,
• zagniatanie ciasta,
• obieranie warzyw (dla bezpieczeństwa należy używać obieraczki zamiast noża),
• zwijanie bandaży jedną ręką,
• kompletowanie skarpetek i zwijanie ich w pary,
• dekorowanie ciast,
• wiązanie sznurówek.

Ćwiczenia oddechowe

Niektórzy pacjenci z chorobą Parkinsona doświadczają trudności z kontrolą oddychania. Ćwiczenia oddechowe koncentrują się na reedukacji torów oddechowych, monitorowaniu oddechu oraz na zadaniach logopedycznych.

Oddychanie do brzucha: To proste ćwiczenie oddechowe, które pomaga w poprawie kontroli oddechu. Wykonuj je w następujący sposób:

1. Usiądź lub leż na wygodnym miejscu z prostym kręgosłupem.
2. Połóż ręce na brzuchu.
3. Zrób kilka głębokich wdechów przez nos, wypełniając górną część brzucha powietrzem. Postaraj się unosić dłonie na brzuchu w górę.
4. Następnie wydychaj przez usta, opuszczając ręce na brzuchu. Wydech powinien być dłuższy od wdechu.
5. Powtórz to ćwiczenie przez kilka minut, skupiając się na spokojnym i kontrolowanym oddechu.

Oddech przez nos i wargi: To ćwiczenie pomaga w poprawie kontroli nad oddechem i oczyszczeniu płuc. Oto jak je wykonać:

1. Usiądź z prostym kręgosłupem.
2. Wdech przez nos przez około 2 sekundy.
3. Wydech przez usta przez około 8 sekund.
4. Wyobraź sobie, że usuwasz z ciała wszelkie napięcie i stres podczas wydechu.
5. Powtarzaj to ćwiczenie przez kilka minut.

Oddech z dźwiękiem „sss”: To ćwiczenie pomaga w rozluźnieniu mięśni klatki piersiowej i ramion.

1. Usiądź wygodnie z prostym kręgosłupem.
2. Wdech przez nos przez 3 sekundy.
3. Wydychaj powoli przez usta, wypowiadając dźwięk „sss” (jak w trakcie wydobywania spółgłoski „s”).
4. Powtarzaj to ćwiczenie przez kilka minut, skupiając się na spokojnym oddechu i dźwięku „sss”.

Dmuchanie w piórko:

1. Usiądź wygodnie z prostym kręgosłupem.
2. Ułóż na dłoni piórko.
3. Ustaw dłoń z piórkiem w odległości ok 20 cm od ust.
4. Wykonaj wdech nosem ok. 3 sekund.
5. Wykonaj długi wydech ustami układając wargi jak do gwizdania.
6. Postaraj się, aby wydech był na tyle silny, by piórko poruszało się, ale na tyle delikatny, aby nie odfrunęło z dłoni.

Pomiędzy ćwiczeniami oddechowymi należy zrobić przerwy, aby nie dopuścić do hiperwentylacji i zawrotów głowy.

Terapia sensoryczna

Terapia sensoryczna może pomóc w poprawie czucia ciała, co może przyczynić się do poprawy równowagi i sprawności fizycznej. Ćwiczenia sensoryczne i stymulacyjne mogą być skierowane na poprawę zmysłów, w tym propriocepcji (zdolności rozpoznawania pozycji ciała) i równowagi.

• Ćwiczenia równowagi na jednej nodze. Stój na jednej nodze przez określoną ilość czasu, a następnie przejdź na drugą nogę. Ćwiczenie to może pomóc w poprawie równowagi i propriocepcji. Początkowo można się oprzeć o ścianę lub krzesło, aby uniknąć upadków.
• Poruszanie się po labiryncie. Możesz stworzyć prosty labirynt na podłodze za pomocą taśmy lub innych oznaczników. Chory może chodzić po labiryncie, co pomaga w poprawie kontroli kroków i równowagi.
• Gimnastyka na piłce sensorycznej. Siedzenie na dużej piłce sensorycznej i utrzymanie równowagi może pomóc w poprawie kontroli ciała. Początkowo można oprzeć piłkę o ścianę i przytrzymać się krzesła, aby uniknąć upadku.
• Masowanie powierzchni stóp. Korzystanie z różnych tekstur, takich jak dywan, trawa lub kamienie, do masowania stóp może pomóc w zwiększeniu wrażliwości i propriocepcji w stopach. Dobrym pomysłem jest ułożenie ścieżki sensorycznej z materiałów o różnej teksturze. Chory spaceruje po zmiennej powierzchni boso.
• Masaż kątów ust. Delikatny masaż wokół ust może pomóc w poprawie kontroli i czucia twarzy, co może pomóc w lepszym zarządzaniu jedzeniem i mówieniem.
• Zabawy sensoryczne z wodą. Dotyk i ruch w wodzie mogą być korzystne. Pacjent może wykonywać ruchy w wodzie lub korzystać z basenu z ciepłą wodą, co może pomóc w rozluźnieniu mięśni i poprawie koordynacji ruchów.

Trening postawy i chodu

• Ćwiczenia chodu na linii prostej. Wybierz sobie linię na podłodze, np. sznurek lub taśmę, następnie chodź po niej, starając się utrzymać równowagę. To ćwiczenie może pomóc w poprawie chodu i zmniejszeniu ryzyka upadku.
• Chód do tyłu. Może pomóc w rozwoju nowych wzorców ruchowych i poprawie równowagi. Pamiętaj, aby to ćwiczenie wykonywać w bezpiecznym otoczeniu.
• Spacer po zmiennym podłożu. Wybierz różne rodzaje podłoża, takie jak trawa, piasek lub kamienie, i chodź po nich. To ćwiczenie poprawia równowagę i kontrolę nad stopami.
• Zastosowanie różnych temp chodu. Zmień tempo poruszania się, przechodząc od wolnego do szybkiego. To pomaga w poprawie kontroli nad ruchami i adaptacji do różnych warunków.
• Ćwiczenia na podnoszenie nóg. Podczas chodzenia podnoś nogi wyżej, jakbyś chciał uniknąć potknięcia się.
• Chód z wizualizacją. Wyobraź sobie, że chodzisz po linii lub na wąskim moście. To ćwiczenie może pomóc w poprawie równowagi i kontroli.
• Spacer z aktywacją rąk. Użyj kijków do chodzenia, które pomagają w poprawie równowagi i koordynacji ruchowej.

Wsparcie dietetyczne i suplementacja w chorobie Parkinsona

Pacjenci i ich rodziny uczą się zasad komponowania odpowiedniej diety, która ma istotne znaczenie w hamowaniu postępów choroby: posiłki bogate w przeciwutleniacze, zdrowe tłuszcze i białka. Specjaliści instruują również pacjentów w zakresie suplementacji substancji, które wspierają funkcjonowanie mitochondriów, takich jak: koenzym Q10, glutation, witaminy z grupy B czy karnityna. Ich stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.³ Odpowiednia suplementacja mikroskładników odżywczych powinna być wspomagana fizjoterapią, treningiem autogennym i osteopatią, co pomoże zredukować istniejące neurogenne stany zapalne  oraz zmniejszyć hiperaktywność układu współczulnego.

Choroba Parkinsona stanowi poważne wyzwanie zarówno dla pacjentów, jak i opiekunów. Medycyna mitochondrialna, jako rozwijający się obszar badań naukowych, oferuje nadzieję na nowe podejście do leczenia tego schorzenia. W połączeniu z tradycyjnymi metodami rehabilitacji, farmakologii i psychiatrii może przyczynić się do poprawy jakości życia chorych.