W dzisiejszym świecie, choroby neurodegeneracyjne stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych. Te często wyniszczające układ nerwowy schorzenia, takie jak Alzheimer, Parkinson, czy stwardnienie zanikowe boczne wpływają nie tylko na osoby na nie cierpiące, ale także na ich rodziny i społeczeństwo jako całość.

Choroby te związane są  z postępującym procesem zwyrodnieniowym komórek nerwowych, czyli neurodegeneracją neuronów. W większości przypadków proces ten trwa latami, ale istnieją czynniki, które mogą go przyspieszać. Pierwsze objawy pojawiają się, kiedy znaczna część neuronów ulegnie uszkodzeniu.

Na pojawienie się choroby mają wpływ różne czynniki: genetyczne, środowiskowe, żywieniowe, biologiczne, a także związane ze stylem życia. Choroba Parkinsona jest również związana z zaburzeniem pracy mitochondriów.

Występowanie choroby Parkinsona w populacji ogólnej stanowi około 0,15 procenta. W Polsce choruje na nią około 100 tyś osób. Na świecie około 8 milionów i ta liczba obecnie wzrasta i dotyka coraz młodszych osób. Najczęściej jednak zapadalność na nią wzrasta wraz z wiekiem. Częściej chorują na nią mężczyźni niż kobiety.

Do tego schorzenia, związanego z procesem zanikania komórek nerwowych, należy podejść holistycznie i połączyć farmakoterapię z rehabilitacją, odpowiednio dobraną dietą, suplementacją, a także technikami relaksacyjnymi. Leczenie powinno być wprowadzone jak najwcześniej, niestety pierwsze objawy choroby mogą być nieoczywiste.

Przyczyny choroby Parkinsona

To przewlekła choroba dotyczącą ośrodkowego układu nerwowego. Jej nazwa pochodzi od nazwiska londyńskiego lekarza Jamesa Parkinsona, który w 1817 roku rozpoznał i opisał wszystkie objawy.

W jej przebiegu dochodzi do nieodwracalnego niszczenia perikarionów neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej śródmózgowia. Degeneracja tych komórek prowadzi do niedoboru dopaminy w mózgu, co z kolei objawia się zaburzeniami ruchowymi charakterystycznymi dla tej choroby. Dotyczy zaburzenia pracy układu pozapiramidowego, który odpowiada za kontrolę czynności ruchowych. Przyczyny tego procesu nie są w pełni zrozumiane, ale wiąże się z nim wiele czynników, w tym genetycznych, środowiskowych i biochemicznych.

Czynniki zewnętrzne, które mogą wpływać na powstawanie tego schorzenia to m.in.: substancje toksyczne znajdujące się w żywności, powietrzu, szczepionkach, lekach, pestycydach, a także infekcje wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze, nieleczone przewlekłe stany zapalne w organizmie, urazy głowy czy stres oksydacyjny i nitrozacyjny.

Jeśli chodzi o czynniki genetyczne, to choroba może być dziedziczona po ojcu i związana z mutacjami genetycznymi. Opisano już kilkadziesiąt genów związanych z tą chorobą. Najczęstsze mutacje znajdują się w genach SNCA, LRRK2 i PRKN.

Parkinsonizm może występować w postaci pourazowej, poinfekcyjnej czy polekowej (leki przeciwspsychotyczne, czy przeciwwymiotne). Badania nad mechanizmami tej choroby trwają nadal, a naukowcy starają się lepiej zrozumieć jej przyczyny, co może przyczynić się do lepszych strategii leczenia w przyszłości.

Ryzyko zapadania na to schorzenie zwiększają m.in.: wiek, płeć (częściej chorują mężczyźni), problemy z fazą REM snu, tendencja do zaparć, przewlekły stres, substancje psychoaktywne, otyłość. Chociaż obecnie nie ma lekarstwa na chorobę Parkinsona, istnieją sposoby na łagodzenie jej objawów i poprawę jakości życia pacjentów.

Objawy choroby Parkinsona

Parkinsonizm może wywoływać różnorodne objawy, zarówno swoiste, charakterystyczne dla tej choroby, jak i nieswoiste, które mogą występować również w innych schorzeniach.

Objawy swoiste

• Drżenie spoczynkowe jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów tej choroby. Polega na rytmicznym drżeniu rąk, nóg lub innych części ciała w spoczynku.
• Sztywność mięśni, która utrudnia swobodne poruszanie się.
• Bradykinezja, czyli spowolnienie ruchów, które sprawia, że pacjenci poruszają się wolniej i mają trudności z rozpoczęciem ruchu. Niepewny chód.
• Trudności w utrzymaniu równowagi, a tym samym zwiększenie ryzyka upadków i złamań kości.
• Trudności i zmiany w mowie, takie jak: mowa niewyraźna, cicha, monotonna lub przerywana.
• Zmiany w mimice twarzy.
• Zmniejszenie wielkości liter podczas pisania.
• Zaburzenie i osłabienie węchu.
• Ślinotok.

Objawy nieswoiste

• Depresja, lęki, obniżenie nastroju, problemy emocjonalne, apatia, rozdrażnienie.
• Problemy ze snem. Pacjenci mogą mieć trudności z zasypianiem, utrzymywaniem snu i doświadczać zaburzeń snu, takich jak nocne koszmary.
• Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: chroniczne zaparcia, nietrzymanie stolca.
• Problemy z pamięcią i koncentracją.
• Chroniczne zmęczenie.
• Łojotok skóry twarzy.
• Nietrzymanie moczu, częstomocz.
• Niedociśnienie ortostatyczne – zawroty głowy, omdlenia.

Diagnostyka choroby Parkinsona

Diagnoza zwykle rozpoczyna się od dokładnego badania neurologicznego. Specjalista ocenia objawy pacjenta, w tym obecność drżenia spoczynkowego, sztywność mięśni, bradykinezję (spowolnienie ruchów),  problemy z równowagą czy badanie węchu (hiposomia dotyczy większości pacjentów również na wczesnym stadium choroby). Lekarz powinien przeprowadzić wywiad medyczny, aby dowiedzieć się więcej o historii pacjenta, objawach oraz ewentualnych czynnikach ryzyka choroby Parkinsona, a także innych chorobach współistniejących.

Zalecane są również badania neuropsychiatryczne oraz psychologiczne w celu sprawdzenia stanu emocjonalnego pacjenta, otępienia, zaburzeń poznawczych, zaburzeń psychotycznych, lęków, depresji. Dodatkowo test  z preparatem zawierającym lewodopę. Jeśli po zażyciu leku następuje poprawa, bardzo prawdopodobne, że pacjent cierpi na chorobę Parkinsona, jeśli nie, zaleca się pogłębienie diagnostyki.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić inne testy, takie jak badania neuroobrazowe (np. tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny mózgu) w celu wykluczenia innych schorzeń neurologicznych, które mogą wywoływać podobne objawy. Jeśli Parkinson występował w rodzinie, można wykonać badania genetyczne, gdyż odkryto już 12 mutacji genów odpowiedzialnych za powstawanie choroby.

Leczenie choroby Parkinsona

Farmakoterapia

Leczenie farmakologiczne jest często stosowane w celu łagodzenia objawów. Leki przeciwparkinsonowskie, takie jak lewodopa, karbidopa, agoniści dopaminowe i inhibitory MAO-B, mogą pomóc w zwiększeniu poziomu dopaminy w mózgu i poprawić kontrolę ruchów.

Lewodopa w mózgu przekształcana jest do dopaminy. Obecnie podaje się ją wraz z karbidopą lub benserazydem – to pozwala zmniejszyć skutki uboczne przyjmowania lewodopy (niekontrolowane ruchy, zablokowanie – nagła niemożność wykonywania ruchów).  U pacjentów, którzy długo leczą się tym lekiem, może dojść do osłabienia działania substancji czynnej, czasami stosuje się żel z duodopą, bezpośrednio do dwunastnicy przez zgłębnik. Lewodopę powinno podawać się około godziny od zjedzenia posiłku lub godzinę przed posiłkiem (podaż białka osłabia wchłanianie lewodopy). Może ona wchodzić w interakcje z różnymi lekami (m.in. leki na nadciśnienie, opioidy, neuroleptyki, preparaty żelaza, inhibitory Mao). Podaje się, że witamina B6 osłabia działanie lewodopy, ale tylko jeśli jest podawana bez obecności benserazydu lub karbidopy. W obecności tych leków nie wchodzi w interakcje z lewodopą.

Fizjoterapia

Fizjoterapia może pomóc w poprawie siły mięśniowej, równowagi, elastyczności i koordynacji ruchowej. Ćwiczenia fizyczne mają na celu utrzymanie sprawności ruchowej.

Terapie zajęciowe i logopedyczne

Terapie zajęciowe pomagają chorym w radzeniu sobie z codziennymi czynnościami, takimi jak jedzenie, ubieranie się i higiena osobista, które mogą być utrudnione przez chorobę. Terapia logopedyczna może pomóc pacjentom w poprawie mowy i komunikacji.

Leczenie chirurgiczne

W niektórych przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne, można rozważyć podejście chirurgiczne. Głęboka stymulacja mózgu (DBS) polega na wszczepieniu elektrod do określonych obszarów mózgu w celu poprawy kontroli ruchów.

Opieka psychologiczna

Pacjenci często doświadczają zmian nastroju, depresji i innych problemów emocjonalnych. Opieka psychologiczna lub terapia behawioralna mogą być pomocne. Najlepiej połączyć kilka metod wraz z dietą i suplementacją obserwując, które działają najkorzystniej.

Edukacja i wsparcie

Osoby z chorobą Parkinsona i ich rodziny mogą skorzystać z programów edukacyjnych i grup wsparcia, które pomagają zrozumieć tę chorobę i radzić sobie z jej konsekwencjami. Leczenie jest często wieloaspektowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb. Regularna współpraca z zespołem medycznym, składającym się z lekarza neurologa, fizjoterapeuty, terapeuty zajęciowego i innych specjalistów, jest kluczowa dla efektywnego zarządzania tą chorobą neurodegeneracyjną.

Terapia zajęciowa muzyczna lub taneczna

Muzyka może mieć pozytywny wpływ na pacjentów. Terapia zajęciowa muzyczna pomaga w poprawie koordynacji ruchowej, równowagi i emocjonalnego samopoczucia. Taniec może pomóc w poprawie kontroli ruchów, równowagi i elastyczności.

Terapia behawioralna

Osoby cierpiące na chorobę Parkinsona często doświadczają depresji, lęku i innych problemów emocjonalnych. Terapeuci behawioralni pomogą w radzeniu sobie z tymi problemami i nauczą technik relaksacyjnych. Niektórzy wspierają się akupunkturą, jogą, medytacją czy tai chi.

Choroba Parkinsona ma ogromny wpływ na życie pacjentów i ich rodzin. Pacjenci mogą czuć się sfrustrowani, bezradni wobec utrudnień związanych z ruchem, a rodziny często muszą dostosować się do zmian. Warto zrozumieć, że wsparcie rodzinne i społeczne jest niezwykle ważne dla osób chorych. Bliscy pacjentów z chorobą Parkinsona często stają się opiekunami i muszą sprostać dodatkowym obowiązkom związanym z codzienną opieką nad chorym. To może być bardzo trudne zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Grupy wsparcia, terapie rodzinne i pomoc specjalistów pokazują, jak radzić sobie z wyzwaniami związanymi z chorobą.

Choroba Parkinsona w ujęciu mitochondrialnym

W przypadku choroby Parkinsona, której główną cechą jest degeneracja neuronów dopaminergicznych w mózgu, mitochondria odgrywają ogromną rolę, ponieważ są ważne dla dostarczania energii do komórek nerwowych w postaci ATP.

Nieprawidłowe formy i funkcje mitochondriów stanowią jeden z mechanizmów powstawania tego schorzenia. Dysfunkcja mitochondriów charakteryzuje się  głównie wytwarzaniem reaktywnych form tlenu (ROS), spadkiem aktywności enzymatycznej kompleksu mitochondrialnego 1 i uwalnianiem cytochromu c, wyczerpaniem ATP i aktywacją kaspazy 3. Zaburzenia mitochondrialne mogą prowadzić do nadmiernego stresu oksydacyjnego oraz stanów zapalnych, co może wpływać na rozwój tej choroby.

Suplementacja w chorobie Parkinsona

Chorzy często cierpią na niedożywienie, również na poziomie komórkowym. W celu sprawdzenia niedoborów warto wykonać odpowiednią diagnostykę. Choroba zazwyczaj rozpoczyna się na poziomie dysfunkcji mitochondriów, więc należy w szczególny sposób o nie zadbać –  jest mitochondriopatią. Podstawą, by chronić mitochondria i spowolnić procesy neurodegeneracyjne jest wprowadzenie odpowiedniej diety, ale także podstawowej suplementacji antyoksydacyjnej i uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów. 

Koenzym Q10

W tkankach poziom koenzymu Q10 maleje wraz z wiekiem, a jego synteza wymaga dostarczenia wielu witamin i minerałów. Mitochondria, aby wytworzyć energię potrzebują koenzymu Q10 w aktywnej formie, czyli w formie ubichinolu. Podaż koenzymu Q10 spowalnia rozwój choroby i jest bezpieczny dla zdrowia.

Kwasy Omega 3 EPA i DHA

Kwasy tłuszczowe są budulcem błon mózgowych i komórek nerwowych. DHA jest głównym składnikiem strukturalnym kory mózgowej. Wpływa pozytywnie na pamięć, koncentrację i funkcje poznawcze. Odgrywa dużą rolę w komunikacji pomiędzy komórkami nerwowymi. Wspiera działanie neuroprzekaźników oraz wpływa na ich poziom. Zwiększa zdolność do neuroplastyczności mózgu. Białko BDNF to neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego, który jest wydzielany przez komórki nerwowe i stymuluje wzrost neuronów, a także ich regenerację. Jego stężenie rośnie pod wpływem aktywności fizycznej, ale także pod wpływem kwasów Omega 3 EPA i DHA.

Witaminy z grupy B metylowane

Chronią przed wzrostem homocysteiny we krwi, aminokwasu, który działa neurotoksycznie i może prowadzić do uszkodzenia neuronów. Witaminy z grupy B działają neuroprotekcyjnie i łagodzą objawy choroby Parkinsona.

W badaniach naukowych wykazano, że witamina B12 hamuje aktywność kinazy LRRK2, która odpowiedzialna jest za mutację genu kodującego ten enzym i odpowiada za dziedziczenie choroby Parkinsona.

Kurkumina

Jest substancją działającą antyoksydacyjnie, przeciwwirusowo, przeciwzapalnie i neuroprotekcyjnie. Zapobiega łączeniu się w agregaty białka alfa – synukleiny, zmniejsza ryzyko uszkodzenia neuronów. Substancja ta wspiera również mitochondria i spowalnia procesy starzenia się. Ma zdolność do regulowania ekspresji białek w niedokrwieniu mózgu, a tym samym może zapobiegać udarowi mózgu.

Kwas alfa liponowy (ALA)

Działa przeciwzapalnie i zapobiega stresowi oksydacyjnemu. Zwiększa poziom glutationu w organizmie. W chorobie Parkinsona poprawia koordynację ruchową. Zapobiega obumieraniu komórek nerwowych i nasila syntezę neuroprzekaźników. Chroni tkanki mózgu przed reaktywnymi cząsteczkami, które powstają podczas glikacji białek.

Melatonina

Wytwarzana w organizmie ludzkim przez szyszynkę. Podawana jako suplement w większych dawkach działa silnie antyzapalnie i wspiera regenerację mitochondriów, a także może wpłynąć na ekspresję genów, których mutacje wpływają na rozwój choroby. Hamuje rozwój choroby Parkinsona, zwiększa mobilność u chorych.

Witamina D3

Wyższy poziom witaminy D w organizmie sprawia, że objawy Parkinsona są łagodniejsze. Witamina D3 zapobiega lub zmniejsza symptomy depresji i zaburzenia nastroju. Wpływa na poprawę funkcji poznawczych. Działa neuroprotekcyjnie. Suplementowana w dawce powyżej 4000 jednostek, powinna być podawana w towarzystwie witaminy K2MK7.

Witamina C i E

Jako silne antyoksydanty wspierają mitochondria i zapobiegają stresowi antyoksydacyjnemu, poprzez usuwanie wolnych rodników. Ich niedobór przyspiesza pojawienie się objawów choroby. Witamina C pośrednio i bezpośrednio wpływa na produkcję katecholamin, które uczestniczą w komunikacji neuronów. Działa na reaktywne formy tlenu i azotu.

Bardzo istotne jest również  uzupełnienie magnezu, selenu i cynku. Od kilku lat stosuje się również nukleotydy dietetyczne.

Reklama

Omegan 750® Sprawdź

Witamina C MSE matrix Sprawdź

B-Kompleks Intercell® Sprawdź

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Dieta w chorobie Parkinsona

Zalecenia żywieniowe wskazują na dietę różnorodną i przeciwzapalną o dużej gęstości odżywczej. Ma ona być bogata w antyoksydanty, minerały i witaminy oraz o niższym indeksie glikemicznym. Modelem diety, który sprawdza się w chorobie Parkinsona jest dieta śródziemnomorska lub MIND (Mediterranean – DASH Intervention for Neurogenerative Delay) z wykluczeniem żywności przetworzonej i zmniejszeniu podaży węglowodanów prostych.

Dieta MIND zakłada spożywanie: oliwy z oliwek, chudego mięsa, głównie drobiu, orzechów, oliwek, ryb z połowów, fasoli, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz dużej ilości warzyw i ciemnofioletowych owoców.

Ważne jest również zadbanie o prawidłowe trawienie i wchłanianie substancji odżywczych. Niestety wielu pacjentów cierpi na niedożywienie z powodu depresji czy dysfunkcji ruchowych, które utrudniają spożywanie posiłków, a czasami nawet połykanie. Dlatego ważne jest aby dieta była indywidualnie skomponowana i zawierała odpowiednią ilość dobrej jakości białka.

Warto włączyć błonnik pokarmowy do diety w postaci warzyw i owoców, orzechów, pełnoziarnistych produktów zbożowych (pełnoziarniste pieczywo), gdyż pacjenci często cierpią na zaparcia. Błonnik może pomóc w regulacji przewodu pokarmowego i zapobieganiu problemom z zaparciami.

Zaleca się ograniczenie tłuszczów nasyconych i soli.  Odpowiednia kontrola podaży soli może pomóc w utrzymaniu zdrowego ciśnienia krwi.

Ryby bogate w kwasy omega-3, takie jak łosoś, makrela czy sardynki, mają korzystny wpływ na zdrowie mózgu i układu nerwowego. Zaleca się spożywanie ryb minimum dwa razy w tygodniu. Należy pamiętać, że ryby powinny pochodzić z dobrego źródła, z połowów, aby nie dostarczać przy okazji metali ciężkich.

Przeciwutleniacze, które znajdują się w warzywach i owocach, mogą pomóc w ochronie komórek mózgowych przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Antyoksydanty można znaleźć m.in. w owocach jagodowych, produktach zbożowych, w kolorowych warzywach, orzechach, gorzkiej czekoladzie, zielonej herbacie.

Warto wprowadzić produkty bogate w magnez, który wspiera dobry sen i będzie zapobiegał skurczom kończyn (kakao, orzechy, kasza gryczana niepalona, jaglana, niesiarkowane suszone owoce).

Osoby cierpiące na Parkinsona mogą mieć, na pewnym etapie choroby, problem z połykaniem. Dlatego warto rozważyć blendowanie, kruszenie, rozdrabnianie czy przecieranie pokarmów. Sprawdzą się bogato odżywcze zupy i zupy kremy. Utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia jest istotne, zwłaszcza jeśli choroba Parkinsona prowadzi do problemów z połykaniem czy zaparć.

Pamiętaj, że dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb chorego, a każde zalecenia dietetyczne powinny być omówione z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia. Zawsze warto podejść do diety jako do części ogólnego planu leczenia i zarządzania chorobą.

Ważnym aspektem diety jest wykluczenie produktów przetworzonych, alkoholu oraz cukrów prostych. Należy wprowadzić mięso, jaja, produkty mleczne tylko z dobrego źródła bez antybiotyków czy hormonów. Warzywa, zboża i owoce powinny być ekologiczne.

Pacjent powinien zadbać o dobry sen, odpowiednio dobraną aktywność fizyczną, regenerację, relaks i relacje z bliskimi oraz kontakt z przyrodą.

Można również pomyśleć o praktycznych aspektach spożywania posiłków: zapewnienie mat antypoślizgowych pod talerz, sztućce z gumowymi uchwytami, aby nie wypadały z dłoni, głębokie talerze, aby jedzenie nie zsuwało się z płaskiego talerza. Pacjent powinien dokładnie przeżuwać każdy kęs i jeść w spokoju, celebrować jedzenie z bliskimi. Dozwolone jest popijanie małymi łykami wody. Pacjenci szybko osiągają sytość poposiłkową, należy więc wprowadzić kilka posiłków dziennie o mniejszej objętości.

Unikanie potencjalnych interakcji z lekami

Niektóre produkty spożywcze, takie jak mleko, grejpfruty czy sok z granatu, mogą wpływać na działanie części leków stosowanych w chorobie Parkinsona. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu omówienia potencjalnych interakcji. Leki takie jak lewodopa nie mogą być podawane razem z białkowym posiłkiem, ponieważ zaburza się wchłanianie substancji czynnej z leku.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie:

Jajecznica z 2 jaj ekologicznych z dodatkiem pomidora bez skórki i kilku plasterków awokado. Do tego kawałek owczego sera twarogowego, polanego kilkoma kroplami oliwy z oliwek, kromka chleba razowego z masłem i pieczoną piersią indyka.

2 śniadanie:

Miseczka płatków owsianych na mleku kokosowym, zblendowane z masłem orzechowym (orzechy włoskie) i 2 łyżkami jogurtu naturalnego bio. Do tego kilka kropli oliwy z oliwek, pół łyżeczki siemienia lnianego oraz garść borówek.

Może być również miseczka krupniku z pulpecikami z indyka z dodatkiem gotowanej marchewki i natki pietruszki.

Obiad:

Pieczony dziki łosoś w papilotach warzywnych z dodatkiem czarnej soczewicy (lub kaszy jaglanej bio) i warzyw gotowanych na parze. Soczewicę (lub kaszę) i warzywa skrop sokiem z cytryny oraz olejem lnianym tłoczonym na zimno. Posyp świeżą kolendrą, dopraw do smaku ziołami, szczyptą soli himalajskiej.

Kolacja:

Zupa krem z dyni na gęstym mleczku kokosowym z cynamonem cejlońskim i gałką muszkatołową.

Lub jeśli na obiad podawana była soczewica, to na kolację można przygotować kaszę (amarantus, jaglana, gryczana niepalona, quinoa) z pieczonymi warzywami i ziołami.

Zrozumienie mechanizmów rozwoju choroby Parkinsona, objawów oraz dostępnych form leczenia jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjentów. Współczesna medycyna i badania naukowe pozwalają na coraz lepsze jej zrozumienie i dają nadzieję na rozwijanie skuteczniejszych terapii w przyszłości. Zadbanie o mitochondria oraz holistyczne podejście wpływają na poprawę samopoczucia chorych, a także na opóźnienie skutków choroby i rozwinięcia pełnych objawów.