Scutellaria baicalensis

Niepozorna roślina o drobnych, fioletowo-niebieskich kwiatach porastająca tereny od Syberii aż po Mongolię kryje w sobie moc uzdrawiania, znaną i cenioną w Medycynie Wschodu od wieków. Dzisiaj poznaj ją i Ty. W ramach naszego cyklu przedstawiamy dziesięć najważniejszych roślin stosowanych w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, których terapeutyczne działanie potwierdzają również współczesne badania kliniczne.

Tarczyca bajkalska nazywana również chińską jarmułką, ang. chinese skullcap, po chińsku huang qin a po japońsku kogane-bana, to roślina z rodziny jasnowatych. W medycynie naturalnej najbardziej cenioną część Scutellaria baicalensis stanowi jej korzeń o gorzkim smaku [1].

Medycyna Wschodu zalicza S. baicalensis do jednej z 50 najważniejszych roślin leczniczych i od wieków ceni ją jako środek do usuwania nadmiaru wilgotnego gorąca, zalecając jego stosowanie zwłaszcza przy biegunkach, żółtaczce, gorączce, mdłościach, kaszlu z żółtą plwociną, bólach głowy oraz problemach z wątrobą. TCM przypisuje tarczycy bajkalskiej również działanie ochronne wobec nienarodzonego dziecka, co wydają się potwierdzać również badania kliniczne medycyny klasycznej (zob. niżej). W literaturze można również znaleźć informacje, iż wyciąg z S. baicalensis skutecznie przeciwdziała uwarunkowanym wiekiem zmianom degeneracyjnym w obrębie centralnego układu nerwowego, a nawet wydłuża życie [2], [17]. Obok chińskiej peonii, lukrecji oraz owocu jujube, chińska jarmułka wchodzi w skład chińskiego preparatu Huang Qin Tang, który od ponad 1800 lat jest stosowany w TCM przeciwko dolegliwościom ze strony układu trawiennego [18].

W badaniach in vitro zawarte S. baicalensis substancje czynne modulowały odpowiedź odpornościową, ograniczając sekrecję tlenku azotu oraz produkcję cytokin i chemokin, jak również czynników wzrostu. Do najważniejszych składników aktywnych tarczycy bajkalskiej należą flawonoidy, a wśród nich bajkalenina, która w badaniach in vitro wykazywała działanie ochronne wobec układu sercowo-naczyniowego. Ponadto zawarte w chińskiej jarmułce flawanony, wogonina i wogonozydy wydają się mieć zdolność hamowania sekrecji histaminy oraz prozapalnych leukotrienów. Wśród innych, cennych komponentów tarczycy bajkalskiej należy wymienić też apigeninę, oroksylinę A, skutellareinę. Ponadto dzięki zawartości sitosteroli roślinie tej przypisuje się zdolność obniżania poziomu cholesterolu [3].

W Japonii S. baicalensis, jest powszechnie stosowana przy leczeniu przewlekłych chorób zapalnych wątroby oraz przy marskości wątroby [5].

Scutellaria baicalensis – naturalna tarcza ochronna dla mitochondriów?

Jak wspomnieliśmy wyżej, tarczyca bajkalska zdaje się wykazywać silne właściwości antyoksydacyjne. W testach klinicznych Scutellaria baicalensis okazywała się skutecznym łowcą wolnych rodników, szczególnie ponadtlenków oraz rodników hydroksylowych [3], co sprawia, iż roślina ta aktywnie przyczynia się do ochrony mitochondriów przed stresem oksydacyjnym.

Wyniki opublikowanego w 2012 roku badania sugerowały, iż tarczyca bajkalska wykazuje działanie ochronne wobec mitochondriów w warunkach leczenia antymycyną A, klasyczną substancją blokującą mitochondrialny łańcuch oddechowy (konkretniej – jego kompleks III). Zawarta w jarmułce chińskiej substancja – bajkalenina zwiększała produkcję mitochondrialnego ATP, przywracała prawidłowy potencjał błony mitochondrialnej oraz poprawiała wydajność pracy mitochondriów [6].

Jednym z czynników, które najsilniej obciążają mitochondria są stany niedokrwienia oraz reperfuzji, które wiążą się ze zmasowaną produkcją wolnych rodników tlenowych. Nasilony stres oksydacyjny stanowi jedną z głównych przyczyn obumierania komórek serca. W pewnym badaniu laboratoryjnym na kardiomiocytach nowonarodzonych szczurów okazało się, iż bajkalenina z tarczycy bajkalskiej skutecznie chroniła ich mitochondria poprzez redukcję lokalnego stresu oksydacyjnego, ograniczenie odpowiedzi zapalnej oraz zahamowanie procesów apoptozy. Bardzo obiecująca wydaje się przy tym zdolność S. baicalensis do ograniczania poziomu TNF-alfa, IL-6 oraz iNO – substancji, które odpowiadają w naszym organizmie za rozwój stanów zapalnych [7].

Autorzy innego badania doszli do podobnych wniosków, stwierdzając, iż fitoskładniki tarczycy bajkalskiej neutralizują stres oksydacyjny oraz chronią komórki przed śmiercionośnymi uszkodzeniami spowodowanymi stanami niedokrwienia i następującej po nich reperfuzji [8].

Z punktu widzenia mitochondriów istotne znaczenie wydaje się mieć również inna, nieco mniej poznana substancja, jaka wchodzi w skład tarczycy bajkalskiej – oroksylina A. Oroksylina A to flawonoid, który w badaniach nad komórkami rakowymi przynosił pozytywne wyniki, aktywując w tych komórkach mitochondrialne ścieżki apoptotyczne i przyczyniając się w ten sposób do zwalczenia nowotworu [9].

Ponadto, w badaniach na szczurach dowiedziono, iż tarczyca bajkalska, a w szczególności jej aktywny składnik – bajkalenina podnosi aktywność naszych najważniejszych endogennych enzymów antyoksydacyjnych, w tym dysmutazy ponadtlenkowej SOD, katalazy (CAT) oraz peroksydazy glutationowej (GPx), a także samego glutationu, zwiększając w ten sposób naszą ochronę antyoksydacyjną, przeciwdziałając procesom zapalnym, jak również działając przeciwstarzeniowo [5].

Scutellaria baicalensis – naturalny środek antyhistaminowy?

W pewnym badaniu klinicznym połączenie ziół Skullcap oraz Phyllostachys edulis (bambus moso, mao zhu) wykazywało silnie działanie przeciwalergiczne, związane z blokadą wydzielania histaminy oraz leukotrienów [10].

Również w ramach innego badania w porównaniu z grupą kontrolną podanie pacjentom tarczycy bajkalskiej blokowało anafilaktyczną reakcję skórną, jak również w istotny sposób obniżała poziom wydzielania histaminy w komórkach tucznych [13]. Podobne wyniki uzyskano także w badaniach in vitro nad ludzkimi komórkami tucznymi [16].

Scutellaria baicalensis – naturalny immunomodulator?

W ramach reakcji odpornościowej niezwykle ważną rolę odgrywa równowaga pomiędzy odpowiedzią immunologiczną z ramienia Th1 oraz Th2, jak również obecność komórek Treg, których zadaniem jest wyciszenie reakcji zapalnych i „uspokojenie sytuacji“.

Szacuje się, iż współcześnie około 8% dzieci oraz 2% osób dorosłych na całym świecie jest dotkniętych różnego rodzaju alergiami pokarmowymi, wywołanymi przenikaniem alergenów do śródbłonka jelitowego, co wywołuje u nich następnie reakcje odpornościowe (głównie z ramienia Th2, z udziałem interleukin IL-4, IL-5 oraz IL-13) [11]. Dla takich pacjentów szansą na skuteczną terapię stanowi przede wszystkim wzmocnienie sekrecji oraz dyferencjacji komórek Treg, których zadaniem jest wyciszanie odpowiedzi odpornościowej oraz zatrzymywanie reakcji zapalnych, jak również wzmocnienie funkcji barierowych jelit.

Reklama

Miedź MSE dr Enzmann Sprawdź

Dyspep – Intercell® Sprawdź

Witamina A + D3 MSE Sprawdź

Mito Taurin Sprawdź

Immun-Intercell® dla dzieci Sprawdź

Mito Stress Balance Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

Methyl B12 – Intercell® Sprawdź

Zdaniem autorów opublikowanego w 2016 roku artykułu podstawę takiej terapii mógłby stanowić wyciąg z jarmułki chińskiej. Na podstawie otrzymanych wyników uczeni doszli do wniosku, iż aktywne składniki tarczycy bajkalskiej pozwalają zarówno na wzmocnienie funkcji barierowej nabłonka jelitowego, jak i pomagają wyciszyć reakcje odpornościowe Th1/Th2 poprzez stymulowanie produkcji oraz dyferencjacji komórek Treg [11].

Podobne właściwości stwierdzono również w odniesieniu do bariery krew-mózg: jak się wydaje, zawarta w S. baicalensis wogonina, bajkaleina oraz baikalina ograniczają przepuszczalność bariery krew mózg i równoważą odpowiedź odpornościową organizmu na alergeny z żywności [12].

Tarczyca bajkalska – naturalne wsparcie dla stawów?

Europejska EFSA oficjalnie uznała jarmułkę chińską za roślinę, która wspiera prawidłowe funkcjonowanie stawów ze względu na [14]:

• Naturalne działanie antyoksydacyjne
• Redukcję stresu oksydacyjnego spowodowanego uszkodzeniami kolagenu
• Utrzymywanie elastyczności oraz mobilności stawów
• Sprzyjanie prawidłowego funkcjonowaniu mięśni szkieletowych w ramach zarówno normalnej aktywności fizycznej, jak również ćwiczeń i zajęć sportowych

Jednym z mechanizmów takiego działania tarczycy bajkalskiej pozostaje przypuszczalnie jej działanie immunomodulacyjne, związane głównie z równoważeniem odpowiedzi odpornościowej Th1/Th2 przy blokowaniu reakcji alergicznych mediowanych poprzez immunoglobuliny IgE [18].

Tarczyca bajkalska – wsparcie dla pacjentów z chorobą Alzheimera?

Bez wątpienia jedną z substancji odpowiedzialnych za patogenezę choroby Alzheimera jest beta-amyloid – peptyd, który inicjuje w komórkach mózgowych kaskadę uszkodzeń o charakterze oksydacyjnym i prowadzi do obumierania neuronów. W ramach pewnego badania okazało się, iż flawony S. baicalensis: bajkaleina, wogonina oraz oroksylina A wywierają działanie ochronne wobec neuronów, przywracając aktywność mitochondriów w komórkach nerwowych, chronią błonę mitochondrialną przed utratą potencjału błonowego, ograniczają w komórkach nerwowych akumulację jonów wapnia Ca₂⁺, a także obniżają poziom substancji prozapalnych takich jak TNF-alfa, NO oraz PGE2, jednocześnie wyciszając ścieżkę sygnałową NF-κB/MAPK, która jest utożsamiana z inicjowaniem procesów apoptotycznych w komórkach [15].

To, czy tarczyca bajkalska faktycznie może znaleźć terapeutyczne zastosowanie przy leczeniu choroby Alzheimera, powinno stać się przedmiotem kolejnych badań klinicznych, w tym momencie nie posiadamy wystarczającej ilości informacji, aby jednoznacznie określić pozytywny wpływ S. baicalensis na stan zdrowia pacjentów z Alzheimerem. Tego samego zdania jest m.in. profesor Wim Wätjen z niemieckiego Uniwersytetu w Halle, który przypuszcza również, iż tarczyca bajkalska może mieć pozytywny wpływ na komórki mózgowe w kontekście rezyliencji wobec czynników stresogennych [2] i zachęca do prowadzenia dalszych badań nad leczniczymi właściwościami tej rośliny.

Tarczyca bajkalska – poprawia tolerancję glukozy?

Zdaniem niektórych uczonych flawonoidy tarczycy bajkalskiej mogą podnosić produkcję adiponektyny w obrębie białej tkanki tłuszczowej i jednocześnie obniżać poziom cholesterolu we krwi, a także usprawniać pracę wątroby. W badaniach na myszach z 2014 roku jedna z bioaktywnych substancji zawartych w S. baicalensis – wogonina pozwalała na obniżenie poziomu insuliny, spadek wagi oraz istotny wzrost poziomu adiponektyny u otyłych zwierząt. Jednocześnie, w porównaniu z grupą kontrolną w wątrobie myszy, które otrzymywały wogoninę, odkładały się mniejsze ilości tłuszczu [5].

Skutki uboczne oraz przeciwwskazania

Ponieważ odnotowano przypadki toksycznego działania S. baicalensis na ludzkie komórki wątroby, przed rozpoczęciem suplementacji tarczycy bajkalskiej skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą [18].

Ponadto tarczyca bajkalska może wywierać efekt hipoglikemizujący u osób cierpiących z powodu cukrzycy oraz spowalniać krzepnięcie krwi i obniżać ciśnienie krwi, również u osób z hipotonią – w przypadku gdy cierpisz z powodu którejkolwiek wspomnianych tutaj dolegliwości, planując suplementację tej rośliny, zasięgnij porady lekarskiej.

Przyjmowanie S. baicalensis nie jest wskazane w okresie ciąży oraz karmienia piersią ze względu na brak dostatecznej ilości badań w tym zakresie.

WAŻNE: jeżeli czeka Cię operacja, przerwij suplementację chińskiej jarmułki przynajmniej na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem, ze względu na przeciwzakrzepowe działanie zawartych w tej roślinie substancji czynnych.

Wiedza na wynos

1. Chińska jarmułka/tarczyca bajkalska to ceniona roślina lecznicza, stosowana w TCM od wieków, głównie przy dolegliwościach trawiennych, gorączce oraz zaburzeniach wątrobowych, a także jako roślina spowalniająca procesy starzenia
2. W świetle obecnego stanu wiedzy naukowej chińska jarmułka może być stosowana pomocniczo przy dolegliwościach stawowych oraz łagodząco przy objawach alergii pokarmowych lub nadwrażliwości na składniki pokarmowe
3. Ze względu na zdolność neutralizacji wolnych rodników tlenowych oraz stymulację endogennych enzymów antyoksydacyjnych (SOD, CAT, GPx), S. baicalensis przyczynia się do wzmocnienia ochrony antyoksydacyjnej mitochondriów
4. Potrzebne są dalsze badania kliniczne nad potencjalnie dobroczynnym wpływem jarmułki chińskiej na procesy związane z chorobą Alzheimera oraz cukrzycą i nietolerancją glukozy
5. Chińska jarmułka może przynosić ulgę osobom, które cierpią z powodu nietolerancji histaminy
6. Przy suplementacji S. baicalensis należy zachować ostrożność, a jej stosowanie skonsultować z lekarzem lub farmaceutą

Autor: Sylwia Grodzicka