Spermidyna – wsparcie w demencji i chorobie Alzheimera

W jaki sposób spermidyna może chronić komórki mózgu przed starzeniem i neurodegeneracją?

Spermidyna –  wsparcie w demencji i w chorobie Alzheimera

Im jesteśmy starsi, tym bardziej stajemy się podatni na choroby związane z wiekiem. Do jednych z najczęstszych schorzeń pojawiających się wraz z upływem lat należą procesy neurodegeneracyjne, które osłabiają pracę mózgu, funkcje poznawcze i utrudniają codzienne czynności. Przykładem jest demencja oraz jej odmiana – choroba Alzheimera. Odpowiednio wczesne rozpoznanie objawów tych schorzeń u siebie, jak i najbliższych pomaga w porę podjąć odpowiednie działania ochronne.

Z biegiem czasu, dbanie o pracę mózgu staje się szczególnie ważne z uwagi na fakt, że sprawność umysłowa ulega osłabieniu i pojawiają się zaniki pamięci, które znacząco obniżają jakość życia. Do pewnego stopnia takie zmiany są naturalnym elementem starzenia, jednak pewne zaburzenia mogą wskazywać na procesy patologiczne. Istnieją sposoby, aby spowolnić zmiany postępujące z wiekiem i uniknąć potencjalnych chorób.

Jak starzeje się mózg?

To, w jaki sposób zmienia się nasz mózg z upływem lat, jest kontrowersyjnym tematem w społeczności naukowej. Istnieje kilka różnych podejść. Wiemy, że starzenie się wpływa na komórki, układ naczyniowy, ogólną morfologię i funkcje poznawcze powodując kilka rodzajów zmian:

  • zmiany poznawcze – normalny proces starzenia przynosi subtelne zmiany w zdolnościach poznawczych. Im jesteśmy starsi, tym trudniej jest przypomnieć sobie nazwiska i numery. Nasza pamięć robocza, czyli zdolność do przechowywania informacji, również spada wraz z wiekiem.
  • zmiany strukturalne – gdy osiągniemy wiek 30 lub 40 lat, nasz mózg zaczyna się kurczyć, a tempo kurczenia wzrasta najsilniej około 60 roku życia. Niektóre obszary mózgu kurczą się intensywniej np. kora przedczołowa, móżdżek i hipokamp wykazują największe ubytki.
  • zmiany neuronalne – zmiany w neuronach przyczyniają się do pogorszenia komunikacji między komórkami, słabszego przekazywania sygnałów.
  • zmiany chemiczne – im jesteśmy starsi, tym mniej neuroprzekaźników generuje nasz mózg.

O ile utrata pewnych funkcji poznawczych, czy częściowo pamięci jest raczej powiązana z wiekiem, tak demencja, nie jest już uważana za część naturalnego procesu starzenia. Jest to stosunkowo nowe odkrycie, ponieważ demencja była kiedyś postrzegana w społeczności naukowej jako normalny element procesu starzenia. Istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju demencji, ale dokładna przyczyna choroby nadal pozostaje niepewna.  

Nieprawidłowe starzenie się mózgu – jak je rozpoznać?

Nie można przecenić znaczenia zdrowia mózgu, dlatego tak ważna jest profilaktyka oraz obserwowanie zmian, jakie pojawiają się wraz z wiekiem. Jeżeli utrata funkcji poznawczych, czy pamięci, zachodzi zbyt szybko i intensywnie należy bacznie się im przyjrzeć lub skonsultować się z lekarzem w celu diagnostyki. Nieprawidłowe, nasilone objawy mogą wskazywać na początki zmian neurodegeneracyjnych, których przyczyna może być inna niż starzenie. Przykładowe objawy nieprawidłowych zmian podczas starzenia to:

  • utrata pamięci,
  • drętwienie i mrowienie stóp i dłoni,
  • depresja,
  • apatia,
  • niepokój,
  • wahania nastroju.

Należy pamiętać, że te objawy są również powszechne w innych chorobach. Ich doświadczanie, nie oznacza jednoznacznie, że ​​cierpimy na choroby neurodegeneracyjne, ale stanowi „znak ostrzegawczy”, który powinien skłonić nas do skonsultowania objawów z lekarzem.

Choroby neurodegeneracyjne

Choroby neurodegeneracyjne to szeroka grupa chorób układu nerwowego, które dotyczą głównie utraty komórek nerwowych i ich funkcji. Postępują wraz z wiekiem, a ich objawy mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Prowadzą do szeregu uszkodzeń neurologicznych, które można podzielić ze względu na objawy:

  • związane z funkcjami motorycznymi
  • związane z demencją i utratą pamięci

Dotychczas powszechnie uważano, że te choroby są jedynie efektem ubocznym starzenia się. Jednak zdecydowana większość naukowców i lekarzy uważa obecnie, że ich powodem są również inne mechanizmy.

Demencja i jej rodzaje

Demencja nie jest pojedynczą chorobą, a raczej terminem ogólnym, podobnym do zespołu objawów. Niektóre z zaburzeń, które mieszczą się w definicji demencji, obejmują chorobę Alzheimera i chorobę Parkinsona, demencję naczyniową i różne rodzaje otępienia. Uwzględniono również demencję mieszaną, obejmującą więcej niż jedną odmianę demencji. Do rodzajów demencji zaliczamy: 

  • Chorobę Alzheimera – jest to najczęstszy rodzaj demencji. W konsekwencji tej choroby dochodzi do otępienia i zmniejszania objętości mózgu.
  • Otępienie z ciałami Lewy’ego – ta choroba ma objawy podobne do objawów choroby Parkinsona, takie jak drżenie i sztywność. Wiąże się również z zaburzeniami snu i halucynacjami.
  • Demencja naczyniowa – udar lub zator naczyniowy mogą powodować objawy podobne do choroby Alzheimera, takie jak zaburzenia pamięci.
  • Otępienie czołowo-skroniowe – ta choroba atakuje płaty czołowe i skroniowe mózgu, co może powodować utratę ich funkcjonalności i zmiany zachowania.
  • Demencja mieszana – osoba z tym zaburzeniem cierpi na dwa różne rodzaje demencji.

Czy istnieje główna przyczyna demencji?

Demencja jest spowodowana głównie uszkodzeniem lub utratą komórek nerwowych i ich połączeń w mózgu. Każda osoba dotknięta demencją będzie przechodziła chorobę nieco inaczej, zależnie od tego, które obszary mózgu zostały uszkodzone i z jaką intensywnością.  

Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia demencji należą:

  • Wiek – wraz z upływem lat stajemy się bardziej podatni na demencję
  • Historia rodziny – przypadki demencji w rodzinie są uznawane za czynnik podwyższonego ryzyka zachorowania 
  • Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego – wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu mogą zwiększać ryzyko demencji
  • Depresja – nie do końca wiadomo, jaką dokładnie rolę odgrywa depresja w rozwoju demencji, ale może nasilać chorobę
  • Styl życia – nieprawidłowa dieta i brak ruchu zwiększają ryzyko
  • Częste spożywanie alkoholu – naukowcy uważają, że intensywne picie alkoholu znacznie zwiększa szanse zachorowania na demencję
  • Palenie – palenie tytoniu może zwiększać ryzyko rozwoju demencji i chorób naczyniowych

Choroba Alzheimera – jedno oblicze demencji

Choroba Alzheimera jest chorobą neurologiczną, która stanowi 60-80% przypadków demencji. Wpływa na pamięć, funkcje poznawcze i zachowanie. Objawy narastają stopniowo, a z czasem mogą stać się na tyle poważne, że nawet wykonywanie codzienne czynności może wymagać pomocy. Do niedawna specjaliści uważali, że choroba Alzheimera jest jedynie niepożądanym efektem ubocznym normalnego starzenia się. Jednak obecnie wiemy, że prawidłowe starzenie organizmu nie wiąże się z chorobą. Mimo że wiek jest największym czynnikiem ryzyka, to choroba Alzheimera wynika z nieprawidłowych procesów, które postępują wraz z wiekiem. 

Jednym z nich jest gromadzenie się nieprawidłowych białek. W mózgu osoby, u której zdiagnozowano chorobę Alzheimera, zachodzi wiele zmian w komórkowych mózgu, a do najczęstszych należą:

  • Tworzenie blaszki amyloidowej – amyloid to nieprawidłowe, toksyczne białko, które gromadzi się w mózgu podczas choroby Alzheimera, utrudniając wymianę substancji między krwią i komórkami. Amyloid zlepia się, tworząc blaszki, które zakłócają funkcje komórek.
  • Sploty neurofibrylarne – to agregaty białek tau, choroba Alzheimera powoduje, że białko tau, które normalnie związane jest z mikrotubulami i odpowiada za ich stabilizację, odłącza się mikrotubul i przykleja do innych cząsteczek tau. Powoduje to zaburzenie pracy neuronów i blokuje przekaz sygnałów.
  • Stany zapalne – naukowcy uważają, że stan zapalny może być spowodowany nagromadzeniem komórek glejowych. Mikroglej to komórki układu nerwowego inne niż neurony. W zdrowym mózgu mikroglej odpowiada za usuwanie uszkodzonych neuronów. Jednak w chorobie Alzheimera mikroglej traci te funkcje, co prowadzi do nagromadzenia białek.
  • Połączenia neuronowe – połączenia między sieciami neuronów zaczynają się rozpadać, co powoduje kurczenie się niektórych obszarów mózgu.

Jaka jest różnica między chorobą Alzheimera a demencją?

Demencja to ogólny termin używany do opisania objawów wpływających na pamięć, podczas gdy choroba Alzheimera jest rodzajem demencji. Oba stany mogą powodować spadek funkcji poznawczych, zdolności myślenia, zaburzenia pamięci i problemy w komunikacji. W chorobie Alzheimera występuje kilka objawów, które odróżniają ją od innych rodzajów demencji:

  • apatia 
  • depresja
  • dezorientacja
  • zmiany behawioralne

Niestety obecnie nie ma jednego sprawdzonego sposobu leczenia choroby Alzheimera, większość rozwiązań opiera się na spowolnieniu postępu choroby. Poza farmakologią duże znaczenie mają czynniki takie jak dieta, aktywność fizyczna i ćwiczenie umysłu. Wszystkie te zabiegi pozwalają spowolnić niekorzystne procesy chorobowe postępujące wraz z wiekiem. Zatem utrzymanie komórek mózgu jak najdłużej młodych i zdrowych jest szansą spowolnienia rozwoju tej choroby.

Sposoby na zachowanie zdrowia mózgu

Jedną z substancji, która może pomóc spowolnić negatywne skutki starzenia, jest spermidyna. To naturalny związek wytwarzany w naszym organizmie, który pomaga wywołać proces nazywany autofagią. Polega na wymianie starych i potencjalnie uszkodzonych części komórek na nowsze, zdrowsze. Głównym celem tego procesu jest usunięcie uszkodzonych i toksycznych elementów z komórek i przywrócenie ich optymalnego działania. Uważa się, że proces ten zachodzi przy braku zewnętrznych źródeł pożywienia, np. podczas postu. Wtedy komórki muszą sięgać po inne źródła energii i rozpoczynają „samooczyszczanie”. Dowiedziono, że niektóre związki, w tym spermidyna, mogą przyspieszyć ten proces [1, 2].

Spermidyna w ochronie przed chorobą Alzheimera

Początkowe badania spermidyny na modelach zwierzęcych wykazały [3,4], że spożywanie większych ilości spermidyny może chronić przed utratą pamięci. Dzięki temu, że spermidyna aktywuje autofagię, toksyczne białka gromadzące się w mózgu podczas choroby Alzheimera takiej jak beta-amyloid czy białko tau, potencjalnie mogą być usuwane, zanim ich nagromadzenie doprowadzi do ciężkiego stanu chorobowego. Postuluje się, że w ten sposób spermidyna może hamować rozwój i zmniejszać ryzyko tej choroby. Suplementacja spermidyny okazała się bezpieczna i dobrze tolerowana również u starszych osób z osłabieniem funkcji poznawczych [5].

Spermidyna jako nowa nadzieja w walce z utratą pamięci

Zespół czołowych neurologów i naukowców zajmujących się procesem starzenia, na podstawie obiecujących danych z badań przedklinicznych, postanowił sprawdzić wpływ spermidyny na spadek funkcji poznawczych postępujący wraz z wiekiem wśród ludzi. Wykazano, że suplementacja spermidyny może spowolnić lub nawet zatrzymać postęp tych zmian. W tym celu przeprowadzono pierwsze badanie spermidyny wśród osób z neurodegeracją [6]. Oceniano wpływ suplementacji spermidyny na wydajność pamięci u osób starszych z ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera. To pionierskie badanie rozpoczęło się w 2018 roku, kiedy dostępny stał się pierwszy wyciąg roślinny bogaty w spermidynę, uznany za bezpieczny do spożycia przez Unię Europejską. Jego działanie oceniono w randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu z kontrolą placebo, przeprowadzonym na prestiżowym Uniwersytecie Charitè w Berlinie.

Przez trzy miesiące grupa starszych osób z osłabieniem funkcji poznawczych przyjmowała bogaty w spermidynę ekstrakt roślinny albo otrzymywała placebo. Na początku i ponownie pod koniec trzymiesięcznej fazy próbnej, wśród obu grup przeprowadzono obszerny test pamięci. W celu oceny sprawności pamięci przeprowadzono „behawioralne zadanie podobieństwa mnemonicznego”, w ramach których badano zdolność uczestników do rozpoznawania podobnych lub różnych obrazów.

W 2019 roku opublikowano wstępne wyniki potwierdzające to, co wykazały już przedkliniczne badania na zwierzętach. Podczas badania poprawiła się pamięć uczestników przyjmujących bogaty w spermidynę ekstrakt roślinny. Dla porównania grupa kontrolna placebo nie wykazała zmian w wydajności pamięci. Jak na ten krótki okres zaledwie trzech miesięcy jest to imponujący wynik. Dlatego oczekiwania wobec badania głównego, które obejmuje znacznie większą grupę obserwowaną przez dłuższy okres, dają duże nadzieje. Główna próba tego badania zakończyła się latem 2020 roku, a ostateczna publikacja planowana jest na początku 2021 roku.

Spermidyna może chronić mózg po urazach

Ostatnie badania wykazały również, że spermidyna może wspomagać powrót do zdrowia po urazowym uszkodzeniu mózgu (TBI traumatic brain injury) [7]. Badanie z zakresu neurobiologii molekularnej i komórkowej na Uniwersytecie Medycznym w Fujian wykazało, że spermidyna ma ochronny, regeneracyjny wpływ na mózg. Badanie to dotyczyło obserwowanych uczestników, którzy cierpieli na uszkodzenia mózgu. Podawano im spermidynę i obserwowano jej wpływ. Oto niektóre z istotnych wniosków z badania:

  • Zawartość spermidyny w grupie badanej z ciężkimi uszkodzeniami mózgu była znacznie obniżona
  • Badanie wykazało zmniejszenie obrzęku mózgu i poprawę funkcjonowania bariery krew-mózg w grupie stosującej spermidynę
  • W wyniku podania spermidyny mniejsza ilość neuronów uległa uszkodzeniu
  • Wykazano wzrost funkcji poznawczych u badanych
  • Mózg osób stosujących spermidynę był w stanie rozwiązać więcej zadań w krótszym czasie

Pamiętajmy jednak, że badania nad tą substancją trwają stosunkowo krótko i należy dokładniej sprawdzić jej działanie. Natomiast spermidyna może stanowić dodatkowe wsparcie naszych działań mających na celu zachowania wysokiej sprawności i zdrowia mózgu.

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia:

0:00
0:00