Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) określany również jako encefalopatia mialgiczna (ME) jest złożoną, wieloukładową chorobą charakteryzującą się długotrwałym zmęczeniem, wyczerpaniem, niepełnosprawnością, bólem mięśni, zaburzeniami neuropoznawczymi, objawami żołądkowo-jelitowymi, co wpływa również na znaczne ograniczenie możliwości zawodowych, edukacyjnych i społecznych pacjentów.
Diagnoza tego zaburzenia jest trudna z powodu złożonego charakteru choroby. Ponadto wciąż niewiele mówi się na temat celowanej diagnostyki zaburzeń funkcji mitochondriów w CFS. Dokonano przeglądu wielu czynników predysponujących do CFS w tym czynników immunologicznych i środowiskowych.
Najczęstsze zmiany immunologiczne występujące u osób z CFS to nieprawidłowe ilości immunoglobulin, zmiany fenotypów komórek odpornościowych typu B i T oraz profil cytokin, a także zmniejszona cytotoksyczność komórek NK. Dodatkowo ważnym czynnikiem jest nasilony stres nitrozacyjny i oksydacyjny, które wpływają na osłabienie funkcji mitochondriów. Analizy wykazały również wpływ infekcji wirusowych i bakteryjnych, a także niedoborów żywieniowych na nasilenie CFS.
Czynniki w zespole przewlekłego zmęczenia
Uważa się, że na CFS może wpływać wiele czynników m.in.: upośledzona odpowiedź immunologiczna (w tym infekcje wirusowe), czynniki środowiskowe, stres oksydacyjny i nitrozacyjny, niedobory przeciwutleniaczy, czy zaburzenia równowagi hormonalnej w przysadce mózgowej, nadnerczach lub podwzgórzu.
Przewlekłe zmęczenie a wirusy
Jedna z teorii mówi, że CFS jest związany z infekcjami wirusem Epsteina-Barra, ludzki wirus herpes typu 6 (HHV-6) i różnymi enterowirusami, jak również bakteriami wewnątrzkomórkowymi, takimi jak Brucella spp. oraz Borrelia spp.
Przewlekłe zmęczenie i metale ciężkie
Badania wskazują również, że niektóre metale w organizmie przyczyniają się do tej choroby. Wykazano, że nikiel i rtęć mogą wywoływać nadwrażliwość i alergie, które występują częściej u pacjentów z CFS w porównaniu z osobami zdrowymi. Najczęstsze uczulenie wywoływał nikiel, a następnie rtęć, srebro, kadm i pallad.
Amalgamat stosowany w stomatologii zawiera m.in. rtęć i srebro. Dowiedziono, że po usunięciu amalgamatów objawy CFS u pacjentów ulegały poprawie.Zmniejszyła się reaktywność limfocytów na metale, a 76% pacjentów wykazało długotrwałą poprawę stanu zdrowia.
Niedobór selenu w przewlekłym zmęczeniu
Z powodu zmniejszonej aktywności selenu u osób z CFS występuje spowolnione dojrzewanie limfocytów odpornościowych i zmniejszenie ekspresji receptorów na leukocytach. Na obniżenie aktywności selenu może wpływać antagonistyczne oddziaływanie metali ciężkich, zwiększone zapotrzebowanie na selen z powodu wysokiej aktywności komórek odpornościowych lub niewystarczające spożycie.
Koinfekcje i niedobory żywieniowe mogą nasilać CFS
Niedożywienie, które może rozwinąć się w wyniku przewlekłych infekcji, powoduje dalsze upośledzenie przeciwbakteryjnej i przeciwwirusowej obrony immunologicznej w CFS. Braki ważnych składników odżywczych mogą nasilać szlaki stresu nitrozacyjnego i oksydacyjnego. To z kolei prowadzi do znacznego obniżenie jakości życia pacjentów.
Ten wniosek doskonale łączy się z podejściem medycyny mitochondrialnej, zarówno pod względem stresu nitrozacyjnego i oksydacyjnego jak i niedoborów odżywczych, które mają znaczący wpływ osłabienie funkcji mitochondriów, a w konsekwencji na nasilenie zespołu przewlekłego zmęczenia.
Wpływ promieniowania jonizującego w CFS
W skutek promieniowania jonizującego szczególnie łatwo dochodzi do uszkodzenie mitochondrialnego DNA (mDNA), które jest uważane za jeden ze znaczących mechanizmów zaangażowanych w powstawanie CFS. DNA mitochondrialne jest szczególnie wrażliwe na utlenianie i dlatego jest łatwym celem promieniowania jonizującego. U osób z CFS stwierdza się uszkodzenia mDNA w mięśniach szkieletowych, którym towarzyszy spadek aktywności enzymów mitochondrialnych. Dysfunkcja mitochondriów wiąże się z silnym osłabieniem produkcji energii oraz nasileniem objawów CFS.
Zespół przewlekłego zmęczenia i stres oksydacyjny
Wielu pacjentów z CSF doświadcza nasilonego stresu nitrozacyjnegi i oksydacyjnego. Badania wykazały, że nadmierne wytwarzanie wolnych rodników może przyczynić się do powstawania CFS. W takich przypadkach objawy zmęczenia wynikają z osłabienia funkcji mitochondriów i zmniejszonej wydajności łańcucha transportu elektronów (wytwarzania energii). Nasilona produkcja reaktywnych form tlenu (ROS) może prowadzić do zaburzenia funkcji lipidów w błonach mitochondrialnych, a następnie zmniejszenia aktywności białek i DNA mitochondriów.
Co więcej, stres oksydacyjny i nitrozacyjny u pacjentów z CFS może powodować reakcje autoimmunologiczne skierowane przeciwko uszkodzonym składnikom błony lipidowej mitochondriów i białek, zakłócenia wewnątrzkomórkowych szlaków sygnałowych, czy niedoczynność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.
Zespół przewlekłego zmęczenia, a odżywianie
Zakłócenia funkcji mitochondriów obniżają zdolność do wytwarzania energii. Niektóre badania donoszą, że niedobory żywieniowe mogą odgrywać znaczącą rolę w CFS, w tym głównie niedobory witaminy C i witamin z grupy B, sodu, magnezu, cynku, kwasu foliowego, L-karnityny, L-tryptofanu, niezbędnych kwasów tłuszczowych i koenzym Q10.
Badania potwierdzają, że długotrwałe przyjmowanie witaminy B12 i kwasu foliowego w odpowiedniej dawce wykazuje skuteczność kliniczną w terapii CFS. Sugeruje się również, że suplementacja przeciwutleniaczami może łagodzić dolegliwości bólowe mięśni.
Podsumowanie
Wnioskuje się, że złożone interakcje między szlakami immunologicznymi i nitrooksydacyjnymi, czynnikami zakaźnymi, czynnikami środowiskowymi i niedoborami żywieniowymi odgrywają rolę w patofizjologii CFS.
Ukierunkowane, indywidualne leczenie przeciwutleniaczami oraz uzupełnianie niezbędnych mikroskładników odżywczych i lipidów może okazać się skuteczne w terapii CFS.
Na podstawie: https://link.springer.com/article/10.1007/s12035-020-01939-w
Autor: Paulina Żurek