Zespół chronicznego zmęczenia nie jest diagnozą, a jedynie zespołem objawów, które mogą mieć wiele przyczyn. Kiedy chorujemy przez dłuższy czas, często istnieje kilka przyczyn jednocześnie. Dlatego najlepsze rezultaty leczenia uzyskuje się, identyfikując jak największą ich ilość i uwzględniając wszystkie w terapii.
Najpierw należy wziąć pod uwagę znane już procesy chorobowe lub te zdiagnozowane. Zanim pacjenci do mnie trafią, mają już wykonaną serię badań krwi. Jeśli nie wykonywałeś ostatnio badań, zalecam przeprowadzenie grupy badań kontrolnych m.in.: morfologii krwi, próby wątrobowe (bilirubina, poziom enzymów, poziom białka), badania nerek (mocznik i kreatynina), badania biochemiczne (poziom glukozy, cholesterol – całkowity, HDL i LDL, trójglicerydy, sód i wapń), badanie funkcji tarczycy, czyli wolne T4, TSH, krew utajona w kale. Ta grupa testów wykrywa większość powszechnych chorób i jest dobrym punktem wyjścia do każdego badania problemów zdrowotnych.
Wcześnie wprowadzałam zmiany pojedynczo, aby sprawdzić, które z nich działają. Teraz postępuję odwrotnie – zalecam wszystko, co uważam, że poprawi stan pacjenta, a następnie zmniejszam restrykcje, aby osiągnąć równowagę między dobrym samopoczuciem pacjenta i wyzwaniami, jakie stawia leczenie. Obecnie istnieje wiele silnych dowodów, że niewydolność mitochondriów jest nie tylko częścią zespołu chronicznego zmęczenia, ale również częścią normalnego procesu starzenia. W praktyce oznacza to, że wraz z wiekiem możemy pozostać tak samo sprawni i tak samo zdrowi, ale musimy nad tym ciężej pracować i stać się bardziej zdyscyplinowanymi w odniesieniu do diety, snu, suplementacji, właściwej równowagi między pracą a odpoczynkiem, detoksykacją i tak dalej… Poniżej przedstawiam program leczenia, który przechodzę z każdym pacjentem. Jeśli próbuję iść na skróty, zdarza się, że pomijam ważne problemy. Jednak największe szanse na wyzdrowienie ma pacjent, który w dużym stopniu sam dba o swój powrót do zdrowia. Mogę wskazać ci właściwy kierunek, ale to Ty musisz włożyć zaangażowanie i wykonać pracę.
Lista kontrolna zawiera wszystkie niezbędne rzeczy, o których musimy pomyśleć w zarządzaniu zespołem przewlekłego zmęczenia. Sugeruję wydrukowanie tej listy kontrolnej i korzystanie z niej podczas swojego leczenia. Ważne! Nie przechodź do następnego etapu, dopóki wcześniejsze nie zostaną w pełni zbadane.
Etap 1: Upewnij się, że to CFS
- Sprawdź, czy diagnoza jest słuszna i czy wykluczono inne choroby, które mogą przypominać lub być pomylone z CFS albo współwystępować np. rak, stwardnienie rozsiane, zaburzenia autoimmunologiczne.
- Dwa objawy, które są wspólne dla każdego przypadku zespołu chronicznego zmęczenia/ME, to obniżona wytrzymałość i opóźnione pojawienie się zmęczenia. Co wyjaśnia niewydolność mitochondriów w CFS. Występowanie opóźnionego zmęczenia powinno decydować o tym, ile aktywności możesz podjąć w ciągu dnia, aby sobie bardziej nie zaszkodzić. Jeśli kolejnego dnia poczujesz zmęczenie, oznacza to, że przesadziłeś i musisz ostrożniej wydatkować swoją energię. Tak naprawdę dotyczy to każdego – sportowcy, którzy nie przestrzegają tej zasady, nabawiają się syndromu przetrenowania i osiągają gorsze wyniki.
- Zastanów się dokładnie, co spowodowało pojawienie się u Ciebie CFS, ponieważ będzie to ważna wskazówka dotycząca leczenia. Przeanalizuj czas przed pojawieniem się choroby, co mogło ją wywołać? Jakie choroby występują w twojej rodzinie?
- Diagnoza CFS opiera się na wykluczeniu innych chorób. Pomocne mogą być testy wykluczające poważne schorzenia, ale nawet jeśli wszystkie badania są w zakresie normy, nadal możesz mieć inną współistniejąca chorobę, która nie została prawidłowo zdiagnozowana. W celu postawienia diagnozy zawsze należy kierować się opinią dobrego lekarza.
Etap 2: Przestrzegaj sześciu podstawowych zasad
Dotyczy to wszystkich osób cierpiących na CFS:
- Wydatkowanie energii: zastosuj zasadę 80/20. W tym celu przyjrzyj się swoim codziennym aktywnościom i wykonuj tylko 80% z nich, pozostałe 20% poświęć na regenerowanie energii. Zapewnij sobie wystarczającą ilość odpoczynku psychicznego i fizycznego. Zorganizuj swoją terapię, zaakceptuj pomoc, ułatwiaj sobie codzienne działania, ustal priorytety. Wypisz 10 najważniejszych rzeczy w swoim życiu, a następnie odrzuć pięć z nich. W zespole chronicznego zmęczenia nie powinieneś robić wszystkich zbyt dużo i nadmiernie wydatkować energię.
- Sen: Odpowiednia jakość snu jest niezbędna do życia. Nie bój się stosować suplementów i tabletek, aby zwalczyć zaburzenia snu i przywrócić prawidłowy rytm dobowy. Zadbaj o higienę snu np. unikaj kofeiny po godzinie 16:00.
- Suplementy: Uzupełnienie niedoborów zajmuje co najmniej 6 miesięcy, a suplementacja jest na całe życie. Uważam, że każdy, niezależnie od tego, czy cierpi na zespół chronicznego zmęczenia, czy też nie, powinien zaopatrzyć się w podstawowy pakiet suplementów diety. Dzieje się tak dlatego, że rozwój zachodniego modelu rolnictwa zaowocował żywnością pozbawioną niezbędnych mikroelementów. Mamy wtedy do czynienia ze zjawiskiem, które określam jako „dodatkowe problemy” do konkretnych schorzeń. Dla osób z zespołem przewlekłego zmęczenia dostępny jest pakiet suplementów wspierających mitochondria, które można przyjmować od razu po zdiagnozowaniu, jednak najlepiej, najpierw wykonać test funkcji mitochondriów, aby dokładniej dobrać suplementację.
- Dieta: dwa problemy dietetyczne najczęściej związane ze zmęczeniem to skłonność do hipoglikemii i alergii. Punktem wyjścia jest zawsze dieta paleo-ketogeniczna, czyli niski indeks glikemiczny i unikanie głównych alergenów.
- Unikaj infekcji. Przy pierwszych objawach kaszlu, przeziębienia lub bólu gardła zastosuj witaminę A (jeśli nie jesteś w ciąży), witaminę C, cynk, selen i propolis. Jeśli nie wierzysz, że możesz mieć jakiekolwiek niedobory, wykonaj badania przesiewowe w kierunku zapobiegania chorobom, albo odpowiednie pomiary witamin, minerałów i innych mikroskładników.
- Zrób chemiczne porządki: wyrzuć wszystkie środki chemiczne ze swojego domu, utrzymuj dobrą wentylację, unikaj sprayów, środków do polerowania, aerozoli, nowych farb, nowych dywanów, kuchenek gazowych i grzejników itp.
Mimo że są to podstawowe działania zarówno profilaktyczne, jak i w celu przywracania zdrowia dla wielu osób, są najtrudniejszą częścią leczenia. Kuszące jest pominięcie niektórych etapów np. zmiany diety, ponieważ pociągają za sobą poważne zmiany w stylu życia, i wybranie łatwiejszych rozwiązań. Niestety na dłuższą metę nie uda się oszukać naszego organizmu i problem nie zostanie rozwiązany..
Etap 3: Walka i pielęgnowanie
Poniższe interwencje należy wykonać dopiero po zastosowaniu wszystkich interwencji wymienionych powyżej w Etapie 2. Na tym etapie powinieneś rozważyć podejście żywieniowe opracowane specjalnie w celu wsparcia twoich mitochondriów. Niektóre z tych sposobów terapeutycznych są bardzo skuteczne dla większości chorych (zastrzyki z witaminy B12, zastrzyki z magnezu, D-ryboza, koenzym Q10 itp.). Wprowadź jak najwięcej z tych zaleceń, oczywiście w miarę twoich możliwości. Jeśli chorujesz od dłuższego czasu, z pewnością będziesz musiał wprowadzić wszystkie te działania w tym samym momencie, aby zobaczyć poprawę. Priorytetem jest wyzdrowienie. Gdy poczujesz się lepiej, niektóre z tych działań będziesz mógł stopniowo odstawić, aby sprawdzić, które z nich są dalej niezbędne.
Działanie terapeutyczne, które należy wypróbować, w podanej kolejności, to:
- Odżywienie mitochondriów – więcej w artykule: CFS – przyczyny, objawy, diagnostyka
- Sprawdź poziom magnezu.
- Ból – poszerz diagnostykę, aby ustalić jego przyczynę.
- Zastrzyki z witaminy B12. Należy spróbować na pewnym etapie, zwłaszcza jeżeli występują niedobory. Upewnij się, że przyjmujesz multiwitaminę zawierającą kwas foliowy, kiedy przyjmujesz zastrzyki. Nie marnuj pieniędzy na mierzenie poziomu witaminy B12, są one mało miarodajne. Ważne jest również to, w jaki sposób reagujemy na zastrzyki.
- Korygowanie zaburzeń hormonalnych: warto sprawdzić, czy nie występuje dysfunkcja nadnerczy, niedoczynność tarczycy.
- Objawy jelitowe: objawy jelitowe mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego leczenia CFS. Sprawdź, czy nie występuje u Ciebie proces fermentacji w górnym odcinku jelita oraz wykonaj kompleksową analizę stolca z parazytologią.
- Zadbaj o gospodarkę hormonalną. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej predysponuje do zachorowania na CFS oraz nasila już istniejące objawy, ponieważ tłumią układ odpornościowy i wywołują niedobory.
- Niskie dawki leków przeciwdepresyjnych: wiele osób z CFS dobrze radzi sobie z małymi dawkami trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, takich jak amitryptylina 10 mg, dotiepina 10 mg, trimipramina 10 mg na noc. W tych dawkach nie spodziewałabym się dużego wpływu na depresję.
- Przewlekła, niezdiagnozowana infekcja niskiego stopnia. Warto sprawdzić, czy nie występują infekcje wirusowe i bakteryjne, czy ukryte stany zapalne.
- Hiperwentylacja może powodować zmęczenie. Często spowodowane nietolerancją pokarmową i niskim poziomem magnezu. Tutaj mogą pomóc techniki relaksacyjne.
- Zatrucie chemiczne: np. narażenie w pracy na związki fosforoorganiczne (rolnicy), środki przeciw pchłom psów i kotów, środki przeciw wszom, spraye na owady. Skażona woda. Silikonowe implanty. Syndrom wojny w Zatoce Perskiej.
- MCS (nadwrażliwość chemiczna) charakteryzuje się licznymi nawracającymi i nieswoistymi objawami, których nasilenie zmniejsza się gdy przebywamy więcej na zewnątrz. Warto wyeliminować wszystkie chemiczne czynniki i zacząć jeść żywność organiczną.
- Narażenie na rtęć. Skonsultuj usuwanie amalgamatów z dentystą.
Etap 4: Alergie
Jeśli pomimo podjęcia wszystkich powyższych metod nadal masz problemy, to prawdopodobnie twoje problemy są spowodowane wielokrotną alergią na pokarmy, chemikalia lub pleśnie.
- Wykonaj test na alergię na pleśń: za pomocą testów skórnych. Wskazówką może być chwilowa zmiana miejsca zamieszkania np. wyjeżdżając za granicę do ciepłego, suchego klimatu, najlepiej na miesiąc, czy dwa tygodnie. Jeśli objawy ustąpią możesz podejrzewać alergie.
- Rozważ odczulanie, takie jak neutralizacja lub moja preferowana technika odczulania wzmocnionego enzymami (EPD) w przypadku żywności i prawdopodobnie chemikaliów. EPD nie działa tak dobrze w przypadku alergii na pleśń.
Etap 5: Nowe pomysły
- Rozważ działanie wspierające poprawę mechanizmów dostarczania energii do komórek mózgu.
- Rozważ wsparcie działania układu odpornościowego.
- Rozważ diagnostykę i przeciwdziałanie retrowirusom.
W podejściu do CFS ważne jest, aby przyjrzeć się nowym pomysłom i metodom leczenia, ale dopiero wtedy, gdy wszystkie znane i przetestowane metody leczenia nie powiodły się. Zwłaszcza leczenia psychiatrycznego i psychologicznego nie należy brać pod uwagę, dopóki problemy fizyczne nie zostaną rozwiązane. Są osoby, który wyniosły korzyści z dodatkowych działaj takich jak:
- Uzdrowienie duchowe: możesz spróbować usług uzdrowicieli Krajowej Federacji Uzdrowicieli Duchowych (obecnie znaną jako „The Healing Trust”) lub rozważ leczenie za pomocą bioenergoterapii.
- Stres geopatyczny i jego redukcja.
- Terapia przeciwwirusowa – ponownie niektórzy pacjenci zgłaszali poprawę, ale wciąż brakuje danych, aby ocenić czy takie działanie jest skuteczne.
- Zastrzyki z gammaglobulin – nie jestem co do nich pewna – pomagają niektórym pacjentom, ale pochodzą z produktów krwiopochodnych i teoretycznie mogą przenosić wirusy i priony (BSE).
- Rozważ tlenoterapię hiperbaryczną (HBOT)