Rośnie liczba osób ze schorzeniami układu pokarmowego. Wśród najczęstszych problemów znajdują się: choroby zapalne żołądka i jelit, nietolerancje pokarmowe, czy zespół jelita drażliwego. Dla medycyny klasycznej schorzenia układu pokarmowego są niejednoznaczne w diagnozie, a przyczyna bardzo często jest wręcz niemożliwa do znalezienia. W takiej sytuacji pacjent pozostaje z uczuciem niepewności, czy dolegliwości rzeczywiście można wyleczyć. Okazuje się, że wiele z tych zaburzeń powstaje na skutek ukrytych stanów zapalnych, które występują w każdym odcinku przewodu pokarmowego – od jamy ustnej aż po jelita. Co gorsza, stany zapalne szczególnie dotkliwie szkodzą mitochondriom, przyczyniając się do rozwoju wielu chorób.
Odpowiednia diagnostyka mitochondrialna daje ogromne możliwości pacjentom i lekarzom. Celowane i prawidłowo dobrane badania umożliwiają znalezienie zaburzenia w komórkach, które mogą skutkować problemami trawiennymi czy niespecyficznymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.
Problemy trawienne a mitochondriopatia
Jeżeli dojdzie do uszkodzenia mitochondriów, możemy mówić o rozwoju wtórnej mitochondriopatii. Jest to cenna wskazówka, ponieważ patrząc na schorzenia jelit czy innych narządów pod kątem mitochondriów, mamy większą możliwość poprawnie zdiagnozować przyczynę ich dysfunkcji oraz podjąć skuteczną terapię. Miejscowe ogniska zapalne mogą mieć wpływ na zdrowie całego organizmu. Prześledźmy zatem, gdzie mogą czyhać stany zapalne i w jakich schorzeniach warto je diagnozować? Jakie dodatkowe czynniki warto zbadać w przypadku problemów pokarmowych pod kątem mitochondriopatii?
Diagnostyka jelit jest zagadnieniem bardzo obszernym, a liczba zależności między jelitami i innymi organami dodatkowo wydłuża listę badań – jak się często okazuje zleconych niepotrzebnie.
Problemy jelitowe mogą wynikać z:
- zaburzeń mitochondrialnych,
- stanów zapalnych,
- stresu nitrozacyjnego i oksydacyjnego,
- uszkodzeń odcinka szyjnego kręgosłupa,
- zakażeń bakteryjnych i pasożytniczych,
- niedoborów składników odżywczych i ochronnych,
- błędów dietetycznych,
- alergii i nietolerancji.
Dlatego medycyna mitochondrialna rozpoczyna od diagnozy podstawowych przyczyn – dysfunkcji mitochondriów i ukrytych stanów zapalnych.
Od jelit do mitochondriów
Podstawą sprawdzenia, czy mamy problem na poziomie mitochondrialnym, jest zbadanie działania enzymów odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów, mierząc poziom mleczanu i pirogronianu. Biorą one udział w reakcjach cyklu Krebsa, w których wytwarzana jest energia ATP niezbędna dla zachowania zdrowia wszystkich komórek, w tym również komórek nabłonka jelit, żołądka, narządów wydzielających hormony trawienne – w skrócie całego układu pokarmowego. Zaleca się zbadanie podstawowych parametrów mitochondrialnych.
W przypadku problemów z mitochondriami bardzo częstym zjawiskiem jest stres nitrozacyjny. W wyniku stresu nitrozacyjnego produkowany jest nadmiar tlenku azotu, który drażniąc nerw błędny, zaburza motorykę jelit. Nadmiar tlenku azotu powoduje spowolnienie ruchów robaczkowych jelit oraz zespół jelita drażliwego1. W tej sytuacji opóźnieniu ulega trawienie i usuwanie treści jelitowej, co sprzyja rozwojowi niekorzystnych bakterii, a także procesom gnilnym i zapalnym. Mogą pojawić się dyspepsje, wzdęcia, odbijania, dysbioza, zaparcia i biegunki, które po dłuższym czasie niosą konsekwencje np. w postaci zaburzonej flory jelitowej.
Ponadto tlenek azotu wpływa na kolejny czynnik – odpowiednie środowisko jelit. Rozpatrujemy tutaj właściwe pH w danym odcinku oraz ilość pożytecznych kultur bakterii. W wyniku zaburzeń środowiska jelit, pokarm nie jest właściwie wchłaniany. Ponadto tlenek azotu uszkadza błonę śluzową i zawarte w niej lecytynę i chondroitynę. Uszkodzony nabłonek jelit nie może prawidłowo przekształcać aminokwasów i pozyskiwać z nich energii. Śluzówka traci swoją strukturę i dochodzi do syndromu nieszczelnego jelita. Zaburzona zostaje nasza naturalna bariera przed mikroorganizmami i toksynami, które mogą dostać się do krwi. Kiedy niestrawione resztki pokarmu, a przede wszystkim białka, dostają się do krwiobiegu, uruchamiają szereg reakcji immunologicznych, prowadząc do zaburzeń w układzie odpornościowym. Postuluje się, że może być to potencjalna przyczyna rozwoju chorób autoimmunologicznych. Stan ten może pogarszać nieodpowiednia dieta bogata w węglowodany, zawierająca cukier, co skutkuje dodatkowym wzrostem poziomu NO•. Idąc dalej, zaczynamy zauważać nadwrażliwość na pogodę, pojawiają się alergie i nietolerancje. Dochodzą kolejne objawy składające się na całościowy obraz wtórnej mitochondriopatii.
W przypadku problemów trawiennych warto dodatkowo wykonać badania pod kątem:
- Zawartości bakterii jelitowych i pH kału – zbyt mała ilość bakterii jelitowych może osłabiać układ immunologiczny oraz pracę jelit.
- Obecności pasożytów – zakażenia pasożytnicze często dają niespecyficzne objawy trudne w diagnozie.
- Elastazę trzustkową – ocena wydzielnicza trzustki łączy się z ewentualnym zaburzeniem gospodarki glukozą.
- β-defensynę, kalprotektynę i laktoferrynę – stanowią biomarkery zapalne jelit.
- Przeciwciała IgA – w przypadku podejrzenia procesów autoimmunologicznych.
- Histaminę wolną z krwi z heparyną <1 µg/l.
- Nietolerancję glutenu (przeciwciała przeciw gliadynie, zonulina, przeciwciała ATA).
Przedstawiona propozycja postępowania diagnostycznego stanowi jedynie wskazówki, którymi posługuje się medycyna mitochondrialna. W dokładnej diagnostyce należy zawsze podchodzić indywidualnie do każdego organizmu z pomocą doświadczonych terapeutów czy lekarzy.
Bibliografia
- B. Kukliński.: Mitochondria. Diagnostyka uszkodzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii. Mito-pharma, Gorzów Wielkopolski, 2017.