Gotu kola (Centella asiatica)

W ramach naszego cyklu przedstawiamy dziesięć najważniejszych roślin stosowanych w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, których terapeutyczne działanie potwierdzają również współczesne badania kliniczne. Dzisiaj prezentujemy Gotu kola, roślinę, która wbrew nazwie nie ma nic wspólnego z Coca-Colą, a o której mówi się, iż to właśnie dzięki niej słonie nie zapominają niczego.

Gotu kola (łac. Centella asiatica) z rodziny selerowatych, w Indiach jest nazywana Brahmi, a w Polsce – wąkrotką azjatycką, jednak wbrew nazwie roślina ta nie jest w żaden sposób spokrewniona z orzechem kola i nie zawiera kofeiny.

W największych ilościach występuje w Indiach, Chinach, Indonezji, Sri Lance, Malezji oraz Ameryce Południowej. Preferuje stanowiska od półcienistych do zacienionych, gdzie dorasta do około 20 cm wysokości. Do roślin spokrewnionych z Gotu kola zaliczają się dobrze nam znane: koper, kolendra oraz anyżek.

Liście Gotu kola są jadalne i stanowią smaczny dodatek do kremów twarożkowych, smoothies oraz sałatek, w których wyróżniają się charakterystycznym lekko gorzkim i delikatnie aromatycznym smakiem. Podczas gdy Gotu kola w średniowiecznej Europie pozostawała zupełnie nieznana, w Azji, szczególnie w Indiach oraz Chinach stosowano ją jako roślinę leczniczą, która oczyszcza krew, wzmacnia pamięć, a ponadto przyspiesza prawidłowe gojenie ran. W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej Centellę zaliczano do grupy tak zwanych „cudownych eliksirów życia“.

Gotu kola – działanie i właściwości

Do najważniejszych składników aktywnych ukrytych w Gotu kola należą przede wszystkim triperpeny, a wśród nich kwas azjatynowy oraz kwas madekasynowy, jak również saponiny, olejki eteryczne, flawonoidy (głównie kwercetyna i kemferol), fitosterole (kampesterol), a także alkaloidy [1] i kwas chlorogenowy [17]. Łącznie w C. asiatica do dzisiaj zidentyfikowano około 124 różnych substancji czynnych [18].

Komisja Europejska uznała Gotu kola za tzw. novel food [2]. Zgodnie z badaniami klinicznymi (czytaj niżej), zawarte w wąkrotce azjatyckiej fitoskładniki [3]:

• sprzyjają gojeniu ran
• hamują rozwój stanów zapalnych
• działają przeciwbakteryjnie oraz przeciwgrzybiczo
• wspierają pracę układu nerwowego.

W tradycyjnym ziołolecznictwie Gotu kola stosuje się przy:

• gojeniu ran
• łuszczycy
• zapobiegawczo przeciwko bliznom, w tym głównie pooparzeniowym
• owrzodzeniu skóry
• podrażnieniu żołądka i jelit
• cellulitowi
• trądzikowi
• zaburzeniom koncentracji
• problemom z pamięcią,
• a ponadto toczniowi układowemu, wrzodom, egzemie, biegunce, problemach menstruacyjnych, chorobach kobiecego układu moczowo-płciowego, a także w stanach lękowych [3].

W TCM Gotu kola szczególnie ceniona jest za pozytywny wpływ na gojenie ran oraz poprawianie nastroju i pracy układu nerwowego (działanie tonizujące, czyli wzmacniające). W Indiach liście Gotu kola dodaje się do kąpieli, a w przypadku bólu głowy, sokiem z liści tej rośliny naciera się czoło. Rozdrobnione na pastę liście C. asiatica nakłada się na twarz jak maseczkę [6].

Ze względu na rosnące zainteresowanie dobroczynnym działaniem centelli również w świecie zachodnim, nad jej prozdrowotnymi właściwościami przeprowadzono w ciągu ostatnich dekad badania kliniczne. Przedmiotem zainteresowania uczonych były przede wszystkim właściwości antyoksydacyjne tej rośliny, a także mechanizmy jej pozytywnego wpływu na skórę oraz psychikę.

Gotu kola i działanie na układ nerwowy

W ajurwedzie oraz medycynie Wschodu Gotu kola jest od wieków stosowana w celu łagodzenia objawów depresji, jak również wewnętrznego lęku. W ramach przeprowadzonego w 2000 roku niewielkiego badania wykazano, iż w porównaniu z grupą placebo, pojedyncza dawka Gotu kola pozwalała na znaczące ograniczenie reakcji lękowej związanej z nagłym, nieoczekiwanym bodźcem akustycznym [7]. Z kolei zrealizowany w 2015 roku projekt badawczy sugerował, iż takie przeciwlękowe działanie Gotu kola wiąże się z jego zdolnością stymulowania receptorów kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) [8].

W 2012 roku naukowcy donosili, iż standaryzowany wyciąg z gotu kola chroni neurony przed apoptozą oraz zapobiega utracie potencjału błonowego mitochondriów komórek mózgowych [9]. Już w 2005 roku uczeni informowali o neuroregeneracyjnych właściwościach C. asiatica, co potwierdza wielowiekową tradycję jej stosowania jako rośliny tonizującej układ nerwowy [10]. Z kolei autorzy artykułu naukowego z 2016 roku skupili się przede wszystkim na antyoksydacyjnym działaniu ekstraktu z Gotu kola, który wykazywał skuteczne działanie antyoksydacyjne, które zostało udowodnione zarówno na modelach zwierzęcych, jak również w badaniach na ludziach [11]. Również starsze badania, jak np. to z 2003 roku sugerowały, iż wyciąg z Gotu kola pozwala na zmniejszenie poziomu tak istotnego markera stresu oksydacyjnego, jakim jest aldehyd malonowy (MDA) przy jednoczesnym wzroście aktywności mających działanie antyoksydacyjne katalazy i glutationu [14].

Jednocześnie zgromadzone dotychczas dane wskazują, iż Gotu kola nie tylko poprawia funkcje pamięciowe, a także nastrój, lecz jednocześnie pozytywnie wpływa na takie dolegliwości jak bezsenność, zaparcia czy nadciśnienie tętnicze [11].

Reklama

Witamina B12 MSE MAX Sprawdź

Neuro-Intercell® Sprawdź

Żel do skóry w ampułkach mythoSKIN ® Sprawdź

Krem liposomowy mythoSKIN &reg Sprawdź

Krem pielęgnacyjny mythoSKIN ® Sprawdź

Na zakończenie warto też dodać, iż w ramach zrealizowanego w 2005 roku badania, wyciąg z Gotu kola pozwalał na wyraźne zmniejszenie skutecznej dawki leków przeciwpadaczkowych (m.in. kwasu walproinowego oraz gabapentyny), prawdopodobnie poprzez jego wpływ na mózgowy system cholinergiczny [15], [16]. Jednocześnie okazało się, iż Gotu kola wykazuje zbliżoną zdolność stymulowania enzymu kluczowego do syntezy GABA, co waleriana [17], przyczyniając się w ten sposób do osłabienia pobudzenia neuronów.

Gotu kola a nasza skóra

Zgodnie z wynikami badań klinicznych, bogata w triterpeny oraz inne fitoskładniki Centella asiatica aktywnie przyczynia się do gojenia niewielkich ran, oparzeń skóry, łuszczycy i atopowego zapalenia skóry. Mechanizm działania aktywnych składników Gotu kola obejmuje pobudzanie namnażania fibroblastów, jak również syntezy kolagenu, który jest niezbędny dla zachowania elastycznej i jędrnej skóry. Jednocześnie Gotu kola hamuje procesy zapalne w miejscach zranień, a także zapobiega powstawaniu blizn. Niektórzy upatrują w niej również skutecznego środka przeciwko fotostarzeniu skóry czy cellulitowi [13]. Pozytywne wyniki przynosiła przy tym zarówno aplikacja zewnętrzna oraz przyjmowanie preparatów doustnych.

Współcześnie preparaty z Gotu kola zaleca się również przy niewydolności żylnej i skłonności do żylaków [18]. Takie zalecenia wiążą się w szczególności ze zdolnością C. asiatica do pobudzania produkcji i dojrzewania kolagenu oraz elastyny – dwóch substancji, które są niezbędne dla silnej, elastycznej oraz jędrnej skóry [20].

Przeciwwskazania oraz skutki uboczne Gotu kola

Najważniejszym przeciwwskazaniem do spożywania lub suplementacji Gotu kola jest okres ciąży oraz karmienie piersią, ponieważ C. asiatica wykazuje działanie poronne, a także modyfikuje cykl menstruacyjny u kobiet [1]. Ostrożność należy zachować również w przypadku nadwrażliwości na rośliny z rodziny selerowatych [5]. Gotu kola może też wzmacniać działanie leków przeciwzakrzepowych.

Uwaga: centella hamuje działanie niektórych enzymów cytochromu P450, przede wszystkim CYP3A4 oraz CYP2C19. Ponieważ enzym CYP3A4 rozkłada m.in. takie leki jak: erytromycyna, kodeina, diazepam, lowastatyna, karmabazepina i prednisolon, niewskazane jest jednoczesne przyjmowanie tych leków oraz Gotu kola. W przypadku wątpliwości bezwzględnie skonsultuj się z lekarzem lub terapeutą.

Dotychczas nie odnotowano żadnych poważnych skutków ubocznych stosowania centelli, która jak dotąd okazywała się dobrze tolerowanym preparatem roślinnym. Przy aplikacji zewnętrznej (w formie okładów lub plastrów) bardzo rzadko obserwuje się pieczenie. W przypadku stosowania wewnętrznego u niektórych osób pojawiały się mdłości i inne lekkie dolegliwości gastryczne [1].

Wiedza na wynos

• Wyciąg z Gotu kola może wykazywać funkcje ochronne wobec komórek mózgowych, usprawniać funkcje pamięciowe i łagodzić stany lękowe
• Stosowana zewnętrznie, C. asiatica może pozytywnie wpływać na gojenie ran, zapobiegając powstawaniu blizn oraz stanów zapalnych, przyspieszając też sam proces zabliźniania rany, m.in. poprzez pobudzanie syntezy kolagenu
• Dzięki pobudzaniu syntezy kolagenu i elastyny, Gotu kola może przyczyniać się do profilaktyki oraz zwalczania przewlekłej niewydolności żylnej i żylaków
• Ważnym przeciwwskazaniem do przyjmowania Gotu kola i innych preparatów ziołowych z jego dodatkiem jest okres ciąży i karmienia piersią.

Autor: Sylwia Grodzicka