Stres oddziałuje zarówno na nasz umysł, jak i na ciało. Silna lub przewlekła reakcja stresowa przyczynia się do powstawania szeregu dolegliwości, a nawet wiąże się z większym ryzykiem depresji, chorób serca i chorób zakaźnych. Jednak do tej pory nie było jasne, w jaki sposób stres wywołuje wspomniane choroby. Obecnie wiemy, że przyczyną chorób powstających w wyniku stresu jest nadmierny stan zapalny.
Zespół badawczy z Carnegie Mellon University – amerykańskiego uniwersytetu w Pittsburghu, odkrył, że przewlekły stres psychiczny wiąże się z utratą zdolności organizmu do regulowania reakcji zapalnej, co może sprzyjać rozwojowi chorób.
Przyczyna chorób wywoływanych przez stres
Kierownik badania – profesor psychologii Sheldon Cohen tłumaczy: „zapalenie jest częściowo regulowane przez hormon kortyzol, a gdy kortyzol nie może pełnić tej funkcji, stan zapalny może wymknąć się spod kontroli”. Cohen wykazał, że przewlekły stres, powoduje nadmierny wzrost kortyzolu, a jego podwyższony poziom przez dłuższy czas, zmniejsza wrażliwość tkanek na hormon. W szczególności komórki odpornościowe stają się niewrażliwe na działanie regulacyjne kortyzolu, co obniża naszą odporność. Ponadto niekontrolowany wzrost nasilenia reakcji zapalnych, sprzyja rozwojowi i progresji wielu innych chorób. Dowiedz się jakie choroby powoduje stres.
Wcześniejsze badania profesora Cohena wykazały, że osoby cierpiące na stres psychiczny są bardziej podatne na przeziębienie. Dane te wykorzystał jako model do sprawdzenia teorii, że przyczyną jest powstający podczas stresu stan zapalny. W przypadku przeziębienia objawy nie są bezpośrednio wywoływane przez wirusy – są raczej „efektem ubocznym” reakcji zapalnej, która jest wyzwalana w ramach wysiłku organizmu w walce z infekcją. Im większa reakcja zapalna organizmu na wirusa, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów przeziębienia.
W pierwszym badaniu Cohena, 276 zdrowych dorosłych wystawiono na czynnik stresogenny, a następnie na działanie wirusa wywołującego przeziębienie. Osoby te pozostawiono na kwarantannie i monitorowano przez pięć dni pod kątem oznak infekcji i choroby. Profesor Cohen odkrył, że w wyniku stresującego wydarzenia komórki odpornościowe traciły zdolność do reagowania na sygnały hormonalne, które w normalnej sytuacji regulują stan zapalny. Osoby z nieprawidłową regulacją odpowiedzi zapalnej były bardziej narażone na przeziębienie po ekspozycji na wirusa.
W kolejnym badaniu uczestniczyło 79 zdrowych uczestników, którzy zostali poddani ocenie pod kątem ich zdolności do regulowania odpowiedzi zapalnej, a następnie wystawieni na działanie wirusa wywołującego przeziębienie. Monitorowano poziom produkcji cytokin prozapalnych i przekaźników chemicznych wywołujących stan zapalny. Cohen odkrył, że osoby z zaburzoną regulacją reakcji zapalnej, (co oceniano przed ekspozycją na wirusa), wytwarzały więcej przekaźników wywołujących stany zapalne podczas zakażenia. Rozwijający się u nich stan zapalny był znacznie silniejszy i trudniejszy do opanowania.
Oto w jaki sposób profesor podsumowuje swoje badania: „Zdolność układu odpornościowego do regulowania stanu zapalnego przewiduje, u kogo rozwinie się przeziębienie, ale co ważniejsze, wyjaśnia, w jaki sposób stres może sprzyjać chorobom.”
„Pod wpływem stresu komórki układu odpornościowego nie są w stanie zareagować na kontrolę hormonalną, a w konsekwencji wytwarzają stany zapalne, które promują chorobę. Ponieważ stan zapalny odgrywa rolę w wielu chorobach, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, astma i choroby autoimmunologiczne, model ten sugeruje, dlaczego stres wpływa również na ich powstawanie.”
Jak stres wpływa na organizm?
Krótkotrwały stres jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie. Towarzyszy mu chwilowy wzrost kortyzolu, aby poradzić sobie z niebezpieczną sytuacją. Niewielkie fluktuacje poziomu kortyzolu są normalnym procesem w organizmie. Lekki wzrost kortyzolu ma miejsce, chociażby rano, aby pomóc się nam obudzić, a następnie spada. Kortyzol wpływa również na utrzymanie prawidłowej glikemii, dzięki czemu ma działanie przeciwzapalne. Wspomaga transport kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej do komórek w celu wykorzystania ich jako źródła energii. Jednak przewlekły stres, powoduje stałe podwyższenie poziomu kortyzolu, które staje się niebezpieczne dla zdrowia. Nadmiar kortyzolu zmniejsza stężenie innych ważnych neuroprzekaźników, w tym dopaminy i serotoniny odpowiedzialnych m.in. za nasz dobry nastrój. Dopamina i serotonina pobudzają ośrodek nagrody w mózgu, dzięki czemu mamy chęć do działania. Ich niski poziom spowodowany stresem i podwyższonym kortyzolem przyczynia się do spadku motywacji, obniżonego samopoczucia, co ma wpływ chociażby na nasze relacje i pracę.
Skutki stresu i podwyższonego kortyzolu
Skutki przewlekłego stresu mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Przyczyniają się m.in. do wzrostu ciśnienia krwi, przyspieszonego bicia serca, stałego napięcia mięśni. Odczuwane mogą być również bóle głowy, drżenie rąk, niepokój. Jak wiemy z przytoczonego wcześniej badania towarzyszy mu również nadmierny stan zapalny. Rośnie ryzyko infekcji i chorób autoimmunologicznych. W dłuższej perspektywie, reakcje zapalne mogą prowadzić do rozwoju chorób takich jak nadciśnienie, cukrzyca, zespół jelita drażliwego, a nawet zawału.
Dlatego ważne jest, aby w porę regulować nadmierny stres poprzez techniki relaksacji, czy inne sposoby radzenia sobie ze stresem. Dowiedz się więcej z artykułu jak pokonać stres dzięki terapii medycyny mitochondrialnej.
Na podstawie: https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1118355109