Mitochondria to malutkie organelle komórkowe występujące u wszystkich żywych stworzeń. Ich ilość w poszczególnych komórkach zależy od aktywności metabolicznej danej tkanki, ponieważ ich podstawowym zadaniem jest produkcja energii. I tak komórki aktywne metabolicznie, jak te obecne w mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych czy też w mózgu, zawierają tysiące mitochondriów, natomiast komórki o mniejszy zapotrzebowaniu na energię, jak komórki skóry i erytrocyty, zawierają ich bardzo mało lub też wcale.
Mitochondria pochodzą od bakterii, świadczą o tym m.in. ich wielkość, kształt oraz fakt posiadania własnego materiału genetycznego w formie kulistej, podobnego do DNA bakteryjnego. Na przestrzeni milionów lat mitochondria wyewoluowały i stały się elektrowniami dla naszych organizmów. Zapewniają nam uzyskiwanie olbrzymich ilości energii dzięki wykorzystaniu oddychania tlenowego. Organelle te wytwarzają 15 razy tyle energii (w postaci ATP uznawanego za walutę energetyczną komórek), niż byłoby to możliwe bez tlenu. Komórki nie posiadające mitochondriów pozyskują energię tylko z procesu oddychania beztlenowego, lecz jest to proces o wiele mniej wydajny niż oddychanie tlenowe, które zachodzi właśnie w mitochondriach.
Kiedy mitochondria są zdrowe i w odpowiedniej ilości, ich właściciel też na ogół jest sprawny i zdrowy. Zdrowe dzieci tryskające energią mają dużo jeszcze nieuszkodzonych mitochondriów, jednak z upływem czasu i w zależności od trybu życia, mamy ich coraz mniej, co przekłada się na spadek ilości energii do działania i do samonaprawiania uszkodzeń komórkowych pojawiających się z wiekiem w organizmie.
Paliwo dla mitochondriów
Mitochondria do produkcji energii wykorzystują dwa rodzaje paliwa: glukozę i ketony. Ponieważ w obecnych czasach standardowa dieta zachodnia obfituje w węglowodany, większość osób łatwiej wykorzystuje glukozę. Niestety spalanie glukozy wiąże się z wytwarzaniem większej ilości wolnych rodników tlenowych. Poza tym glukoza uzależnia, wycofanie jej z diety wiąże się z przykrymi objawami jak bóle głowy, złe samopoczucie czy nudności, które na szczęście są przejściowe. Paliwem preferowanym przez mitochondria są ketony – produkty metabolizmu kwasów tłuszczowych, wobec czego zmiana diety opartej na węglowodanach na dietę bogatą w zdrowe tłuszcze, powinna być pierwszym krokiem w celu poprawy jakości naszych mitochondriów.
Poza zmianą diety, dla zdrowia mitochondriów ważne są okresowe głodówki sprzyjające mitogenezie, jak również aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu i w naturalnym świetle.
Założenie, że odpowiednia ilość prawidłowych mitochondriów jest niezbędna dla zachowania zdrowia prowadzi do wniosku, że mała ilość tych organelli lub ich zły stan mogą prowadzić do choroby. Liczne badania sugerują, że deficyt mitochondriów teoretycznie może być przyczyną dowolnego objawu patologicznego w dowolnej tkance, w każdym wieku, niezależnie od stopnia dziedziczenia. Aktualne badania wykazują, że spadek ilości i jakości mitochondriów nie tylko przyczynia się do rozwoju wielu chorób przewlekłych zaliczanych do tzw. wtórnych mitochondriopatii, ale jest też odpowiedzialny za starzenie się naszych organizmów, co potwierdza, że starzenie się i choroby degeneracyjne są ze sobą powiązane.
Przykłady wtórnych mitochondriopatii:
- nadwaga, otyłość
- cukrzyca typu 2
- zespół metaboliczny
- schorzenia degeneracyjne narządu wzroku
- miopatie
- zespół przewlekłego zmęczenia
- fibromialgia
- zespół nadwrażliwości na wielorakie substancje chemiczne
- choroby układu krążenia
- nowotwory
- problemy skórne jak łuszczyca czy AZS
- schorzenia neurodegeneracyjne układu nerwowego
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego jak zapalenia dziąseł, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, nietolerancje pokarmowe.
Dla zdrowia mitochondriów, a co za tym idzie zdrowia całego organizmu, należy spożywać produkty o możliwie najwyższej jakości pozwalając, aby jedzenie było naszym naturalnym lekarstwem. Jednocześnie należy unikać produktów przemysłowych, zwłaszcza wzbogacanych HFCS (high-fructose corn syrup) jak również syntetycznych witamin, które nie sprzyjają naszemu zdrowiu. Najlepszy wybór to organiczna, nie-GMO, żywność tradycyjna, nieprzetworzona ani niekonserwowana, bez dodatków chemicznych niezmiennie degradujących jakość pożywienia.
Należy podkreślić również wielką wrażliwość mitochondriów na niszczące działanie antybiotyków, wobec czego kuracje z ich użyciem powinny być uzasadnione. Inne środki farmakologiczne o szkodliwym wpływie na mitochondria to statyny, ale również leki przeciwbólowe, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne oraz wiele innych, które w mojej opinii także często są nadużywane.
Kolejnym czynnikiem zaburzającym funkcjonowanie mitochondriów jest działanie pola elektromagnetycznego z naszych telefonów komórkowych czy sieci wi-fi, które powoduje zmiany w materiale genetycznym tych organelli.
Poza ograniczeniem czynników uszkadzających nasze mitochondria, istnieje wiele powszechnie dostępnych sposobów na poprawę ich stanu. Nie ma jednej idealnej terapii dla wszystkich, zalecenia są uzależnione od tego, co pragniemy osiągnąć i jakie przebyte lub istniejące choroby należy uwzględnić. Medycyna mitochondrialna to nieustannie rozwijająca się dziedzina nauki, jednak na dzień dzisiejszy wydaje się, że najlepsze rezultaty daje połączenie diety niskowęglowodanowej z przyjmowaniem różnych substancji o właściwościach terapeutycznych (witaminy, mikroelementy, koenzym Q10, PQQ, ALA, L-karnityna, D-ryboza i inne) oraz z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych, zwłaszcza o charakterze intensywnego treningu interwałowego.
Bibliografia
- Lee Know, Mitochondria and the Future of Medicine, 2018
- www.westonaprice.org