Aminotransferaza alaninowa (ALAT, AlAT) jest wewnątrzkomórkowym enzymem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania komórek. Chociaż badanie tego wskaźnika może kojarzyć się przede wszystkim z diagnostyką chorób wątroby, ma on istotne znaczenie także w rozwoju innych schorzeń. Co może oznaczać wysoki ALAT i jaki jest jego związek ze stresem?
Podwyższony ALAT — o czym świadczy?
Prawidłowa norma dla poziomu aminotransferazy alaninowej (ALAT) we krwi jest zazwyczaj określana jako 5-40 U/I (85-680 nmol/l). W ostatnich latach naukowcy wskazują jednak na duże znaczenie zmienności osobniczej i okoliczności badania. Ewaluując obowiązujące normy, notowano występowanie różnic w średnim poziomie ALAT u zdrowych osób w zależności od ich wieku, pochodzenia i płci. W opublikowanych badaniach można zauważyć, że średnia wartość ALAT u mężczyzn często jest nieznacznie podwyższona w porównaniu do wartości notowanych u kobiet. Utrzymujący się przez kilka godzin, lekko podwyższony ALAT można zaobserwować także po intensywnym wysiłku oraz u osób zmagających się z chorobami tarczycy 1.
Pomijając jednak przypadki „naturalnie” odstępujące od normy, przekroczony ALAT może wskazywać na:
- Wirusowe zapalenie wątroby (WZW),
- Toksyczne uszkodzenie wątroby (np. na skutek nadużywania leków, alkoholu),
- Marskość wątroby,
- Hemochromatozę (nadmierne odkładanie żelaza w tkankach),
- Zapalenie dróg żółciowych,
- Inne problemy z funkcjonowaniem wątroby,
- Niewydolność krążenia,
- Hipoksję (niedobory tlenu w tkankach).
Przyczyną wysokiego ALAT mogą być także zatrucia pokarmowe, uszkodzenia i stany zapalne mięśni, celiakia czy przewlekłe stosowanie leków obciążających wątrobę 1.
Badania ALAT — w jaki sposób się je wykonuje?
Badanie ALAT jest prostym badaniem z krwi, często zlecanym przy rutynowych kontrolach stanu zdrowia. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania – wystarczy przyjść w godzinach porannych na czczo na pobranie krwi. Oprócz wskaźnika ALAT zazwyczaj bada się także drugi ważny enzym wątrobowy – aminotransferazę asparaginową (AspAT). Wyznaczenie poziomu obydwu enzymów we krwi pozwala na wyliczenie tzw. wskaźnika Ritisa (stosunek aktywności ALAT do AspAT), który pozwala na dokładniejszą diagnostykę schorzeń wątroby. W przypadku stwierdzenia przekroczonego poziomu ALAT lekarz może także zlecić badania dodatkowe – m.in. USG lub w cięższych przypadkach biopsję wątroby.
Czy stres wpływa na ALAT i odwrotnie — czy istnieje między nimi związek?
Publikacje naukowe z ostatnich lat wskazują także na inne oblicze podwyższonego ALAT i problemów związanych z funkcjonowaniem wątroby. Coraz częściej dostrzegana jest rola stresu oksydacyjnego w powstawaniu uszkodzeń wątroby i rozwoju alkoholowego i niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby oraz powikłań sercowo-naczyniowych 2,3. W schorzeniach tych obserwuje się wzmożoną produkcję reaktywnych form tlenu (ROS) przez nieprawidłowo funkcjonujące mitochondria. Powoduje ona błędne koło, nie tylko uszkadzając komórki wątroby, ale także dodatkowo pobudzając produkcję innych reaktywnych związków (aniony nadtlenkowe, nadtlenoazotyn) 2. Nowe podejście sugeruje możliwość obniżenia przekroczonego ALAT z wykorzystaniem nie tylko diety, ale także suplementów o działaniu antyoksydacyjnym – takich jak witaminy E, C, selen. Ich skuteczność w leczeniu schorzeń wątroby wciąż jednak wymaga potwierdzenia 2,3.
Bibliografia:
- Liu Z, Que S, Xu J i Peng T. Alanine Aminotransferase-Old Biomarker and New Concept: A Review. International Journal of Medical Sciences 2014; 11: 925-935.
- Garcia-Ruiz C, Fernandez-Checa JC. Mitochondrial Oxidative Stress and Antioxidants Balance in Fatty Liver Disease. Hepatology Communications 2018; 2(12): 1425-1439.
- Ferro D, Baratta F, Pastori D i wsp. New Insights into the Pathogenesis of Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: Gut-Derived Lipopolysaccharides and Oxidative Stress. Nutrients 2020; 12(9): 2762.