Rak trzustki to choroba, której rokowania zależą m.in. od możliwości przeprowadzenia zabiegu operacyjnego. Ważny w ocenie perspektyw leczenia jest także stopień zaawansowania procesu nowotworowego w chwili postawienia diagnozy. Jest to jeden z nowotworów o słabszych rokowaniach. Coraz więcej nadziei pojawia się jednak dzięki nowoczesnym metodom diagnostyki i skojarzonym formom kuracji.
Jak szybko postępuje rak trzustki?
U pacjentów z rakiem trzustki choroba zwykle postępuje bardzo szybko. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy na początkowym etapie nie zostanie wprowadzone prawidłowe leczenie. Z kolei rozpoznawanie nowotworu w późnym stadium jest spowodowane m.in. tym, że złośliwy guz we wstępnej fazie może nie dawać żadnych objawów.
Wraz z postępem choroby zazwyczaj pojawiają się:
- bóle brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- wzdęcia,
- może wystąpić także żółtaczka.
Ważne jest więc szybkie działanie, a przede wszystkim – regularne wykonywanie badań, zanim pojawią się pierwsze objawy. Te zazwyczaj występują dopiero wtedy, gdy guz urośnie już do większych rozmiarów. Jego wzrost natomiast może postępować szybko. Warto wiedzieć, że szczególną czujność powinny zachować osoby, u których w rodzinie występował rak trzustki. Częściej kontrolować się powinni też chorzy na cukrzycę lub otyłość. Czynniki te uważa się za możliwe przyczyny wystąpienia zachorowania na nowotwory trzustki. Ryzyko zwiększa także palenie papierosów i picie alkoholu.¹. Niebezpieczeństwo w kontekście procesu nowotworowego w trzustce może stanowić także długotrwałe utrzymywanie się wysokiego poziomu insuliny we krwi. Ten hormon trzustkowy, produkowany w nadmiarze pobudza komórki nowotworowe do namnażania. Dlatego warto przyjrzeć się temu zjawisku, zwłaszcza w przebiegu cukrzycy.² Chcąc chronić się przed szybko postępującym nowotworem, oprócz regularnej kontroli poziomu enzymów i hormonów trzustkowych we krwi, markerów, a także wykonywania badań obrazowych warto postawić na prawidłowy sposób żywienia. Więcej o tych zależnościach oraz wpływie odżywania i funkcji mitochondriów na przebieg procesu nowotworowego można przeczytać w naszym artykule: Terapia chorób nowotworowych z punktu widzenia medycyny mitochondrialnej.
Rokowania raka trzustki a przerzuty
W ocenie rokowań u pacjentów onkologicznych ważne jest zarówno pierwotne umiejscowienie guza, jak i obecność przerzutów do bliskich lub odległych rejonów organizmu. Rak głowy trzustki to najczęstsza lokalizacja nowotworu w obrębie tego narządu. Właśnie w tym miejscu występuje się on aż dwukrotnie częściej od guzów w trzonie lub ogonie trzustkowym. Biorąc pod uwagę rodzaj komórek budujących zmianę nowotworową, w większości przypadków jest to rak gruczołowy trzustki. Stanowi on więcej niż 90% nowotworów tego organu.¹ Trudniejszym w leczeniu od guza pierwotnego jest rak trzustki z przerzutami. Rokowania w takim przypadku pogarszają się, a leczenie jest trudniejsze. Widoczne jest to m.in. u chorych, u których występuje rak trzustki z przerzutami do wątroby – rokowania w takich przypadkach wskazują na roczne przeżycie ok. 14% pacjentów.³ Najlepsze rokowanie występuje u pacjentów, u których wykonano całkowite usunięcie przerzutu w wątrobie. U tych osób szansa 5-letniego przeżycia (jest to miara, jaką przyjęło się w onkologii) wynosi 25 – 44% po pierwszej operacji w obrębie tego narządu.³
Wczesne wykrycie raka trzustki a szanse na wyleczenie
Jeżeli u pacjenta zostanie wykryta wczesna faza złośliwego raka trzustki, rokowania są lepsze niż w przypadku zaawansowanego stadium, w którym obecne są przerzuty. Gdy rozpozna się chorobę na tyle wcześnie, że możliwe jest zastosowanie leczenia chirurgicznego odsetek pacjentów przeżywających 5 lat, wynosi 25%. Aktualnie tylko 10% chorych z rakiem trzustki jest zdiagnozowanych we wczesnym etapie choroby.⁴ Jeżeli rak zostanie wykryty w I lub II stadium, zwykle możliwe jest wykonanie operacji. Podczas jej trwania usuwa się nie tylko głowę trzustki, ale często również część dwunastnicy, żołądka, przewód żółciowy, pęcherzyk żółciowy i fragment jelita czczego. Mimo takiej rozległości zabiegu nadal może dojść do wznowy nowotworu. W ustaleniu rokowania istotna jest także odpowiedź organizmu na chemioterapię.¹ U pacjentów w dobrym stopniu sprawności można zastosować metody leczenia niedostępne dla osób osłabionych zaawansowanym procesem nowotworowym. Podstawą do lepszych rokowań jest możliwość zoperowania guza, chemioterapia, a także nowoczesne podejście lecznicze. W jego skład wchodzą m.in. programy wielolekowe, immunoterapia oraz środki ukierunkowane molekularnie.⁴˒⁷˒⁸
Rak trzustki – rokowania przy późnym wykryciu nowotworu
Zaawansowane stadium raka trzustki pogarsza rokowania. Jednak zarówno u chorych w leczeniu pooperacyjnym, jak i paliatywnym zauważa się korzyści w stosowaniu chemioterapii. Jej działanie na organizm zależy od tego, w jak bardzo późnej fazie został wykryty rak trzustki. Rokowania po chemioterapii u wielu pacjentów nadal pozostają niekorzystne, jednak istnieje też grupa osób wyjątkowo dobrze odpowiadających na tę formę leczenia.⁵ Jest więc ona środkiem stosowanym także u chorych z późno wykrytym procesem nowotworowym, o ile spełnione są kryteria kliniczne możliwości jej zastosowania. Przy zaawansowanym stadium choroby duże znaczenie ma także możliwość poddania się operacji.
Przeżywalność chorych na raka trzustki w procentach
W Polsce wskaźnik przeżycia chorych z rakiem trzustki sięga 6 – 8%. Roczne przeżycie od zdiagnozowania złośliwego guza dotyczy ¼ pacjentów. 20% chorych przeżywa 5 lat od operacji usunięcia guza. Jest to spowodowane wykrywaniem nowotworów w bardzo zaawansowanym stadium.⁴˒⁶ Dlatego tak bardzo potrzebne jest edukowanie o badaniach przesiewowych. Nie każdy pacjent wie, że według aktualnych zaleceń rekomenduje się wykonywanie profilaktycznego USG u osób zdrowych przynajmniej raz w roku. Skierowanie można otrzymać zarówno od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, jak i od specjalisty. USG jest także badaniem, na które, jeżeli jest wykonywane prywatnie, w przeciwieństwie do badań radiologicznych nie potrzeba skierowania. Warto więc korzystać z badań profilaktycznych, a w przypadku wystąpienia jakichkolwiek dolegliwości – zgłosić się do lekarza. Szczególną czujność powinny zachować osoby, u których w rodzinie występował rak trzustki lub inny nowotwór. Warto skonsultować się w takich przypadkach ze specjalistą. Przydatne może okazać się wykonanie badania markerów nowotworowych lub badań genetycznych w kierunku raka trzustki. Wczesna diagnostyka, prowadzenie zdrowego trybu życia i dbałość o prawidłowy sposób żywienia mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby lub umożliwić postawienie diagnozy na wczesnym etapie procesu nowotworowego. Im wcześniej wykryty rak trzustki, tym lepsze rokowania dotyczące wyleczenia.
Bibliografia:
- Rak trzustki (gruczolak) – TrzustkaOnline.pl
- Terapia chorób nowotworowych – portal Mito-Med.pl
- Przerzuty do wątroby – objawy, rokowania i leczenie – Onkolmed
- Raczyński I., Didkowska J., Radecka B. „Zaawansowany rak trzustki — ewolucja w zakresie rozpoznawania i leczenia systemowego chorych w ostatnich dziesięcioleciach.” Onkologia w Praktyce Klinicznej-Edukacja 8.5 (2022): 344-353.
- Co wiesz o chemioterapii w leczeniu raka trzustki? – Onkolmed
- Rak trzustki: rokowania. Jak długo żyje się z rakiem trzustki? (pulsmedycyny.pl)
- Piątek M., Nawrocki S. „Miejscowo zaawansowany rak trzustki — nowe wyzwania terapeutyczne.” Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego Nowotwory 1.1 (2016): 40-45.
- Kubicka-Wołkowska J., „Rak trzustki — rola leczenia systemowego i skojarzonego.” Onkologia w Praktyce Klinicznej 10.3 (2014): 152-159.