Bruksizm – czym jest? Przyczyny i objawy

Bruksizm to rozpoznanie, o którym wiele osób dowiaduje się w czasie rutynowych przeglądów stomatologicznych. Z kolei część pacjentów ma postawioną taką diagnozę dopiero po odbyciu licznych wizyt u różnych specjalistów, np. w poszukiwaniu wyjaśnienia przyczyn bólu głowy, szyi i innych objawów. Ważne jest wczesne zauważenie tego problemu, gdyż nieleczony wiąże się z uszkodzeniami zębów i z innymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jak rozpoznać bruksizm i jak wygląda jego leczenie?

Czym jest bruksizm?

Jest to przypadłość, która charakteryzuje się niekontrolowanym, nawykowym zgrzytaniem zębami i ich zaciskaniem. Problem ten pojawia się zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Wymienia się 2 rodzaje tego zaburzenia:

• bruksizm nocny (podczas snu),
• zgrzytanie zębami w czasie czuwania.^1,2

Objawy te są często spotykane – warto więc wiedzieć, co może wpływać na ich pojawienie się i jak zapobiegać utrwaleniu się tych nieprawidłowości.

Przyczyny nadmiernego zgrzytania zębami

Do najczęściej wymienianych przyczyn bruksizmu należą:

1. stres,
2. nieprawidłowe napięcia w obrębie układu stomatognatycznego,
3. braki zębowe,
4. zbyt wysokie wypełnienia ubytków,
5. niedopasowane protezy zębowe,
6. wady zgryzu,
7. nieprawidłowy sposób odżywiania. Dotyczy to m.in. spożywania pokarmów o zbyt dużej ilości węglowodanów i picia słodkich napojów. Produkty te powodują wystąpienie kwasicy mleczanowej i wpływają na pogorszenie funkcji mitochondriów. U dzieci z mitochondriopatią, jeżeli ich codzienna dieta obfituje w przetworzoną, bogatą w cukry żywność, pojawia się tendencja do zgrzytania zębami w drugiej połowie nocy, gdy wyczerpuje się energia dla mózgu.⁷
8. przerost migdałków,
9. zaburzenia endokrynologiczne,
10. nieprawidłowe wydzielanie neuroprzekaźników i inne zaburzenia czynnościowe układu nerwowego,
11. choroby układu oddechowego,
12. zażywanie niektórych leków,
13. nieprawidłowe nawyki, takie jak np. częste żucie gumy.^1,3,6

Objawy bruksizmu

Symptomy, które mogą sygnalizować występowanie bruksizmu, bywają zróżnicowane. Jedne bardziej charakterystyczne, wręcz od razu wskazujące na tę dolegliwość. Inne – mniej typowe, nie zawsze kojarzone bezpośrednio z bruksizmem. Najczęściej jednak pojawiają się:

1. zgrzytanie zębami, 
2. nawykowe usztywnianie żuchwy z tendencją do jej wysuwania,
3. bóle różnych okolic: zębów, głowy, szyi, pleców,
4. szumy uszne,
5. ból mięśni podczas żucia,
6. zwiększone napięcie mięśni twarzy, karku oraz tułowia (odczuwane przez pacjenta jako sztywność mięśniowa, a stwierdzane przez lekarzy i fizjoterapeutów m.in. za pomocą badania palpacyjnego wg F. Festy),
7. mikro-wybudzenia ze snu.^1,3,5

Konsekwencje nieleczonego bruksizmu

Zgrzytanie zębami z ich zaciskaniem to zaburzenia, które da się skutecznie leczyć. Najważniejsze jest jednak, aby zacząć to robić, zanim pojawią się konsekwencje bruksizmu. Należą do nich:

1. Osłabienie stanu zębów, w tym:
   • złamania,
   • ścieranie szkliwa i pojawienie się nierówności na jego powierzchni oraz tzw. pól abrazyjnych (dokładnie ograniczonych miejsc, w których widoczne jest starcie),
   • obniżona wysokość koron zębowych,
   • ból i rozchwiania zębów,
   • uszkadzanie wypełnień protetycznych.
2. Choroby przyzębia i śluzówki jamy ustnej oraz recesja dziąseł.⁴
3. Bóle głowy (przypominające dolegliwości typu napięciowego lub migrenowego).
4. Przerost mięśni aparatu żucia (mogący doprowadzić do zmiany kształtu twarzy na kwadratową).
5. Dolegliwości w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych (trzeszczenie, ból, zmiany zwyrodnieniowe).
6. Nawracające bóle szyi, karku, ramion i pleców.
7. Przewlekłe zmęczenie.^1,5,6

Reklama

Dentomit spray Sprawdź

Cynkomit MSE Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

Witamina B12 MSE MAX Sprawdź

Leczenie chronicznego zgrzytania zębami

Przy powszechnym występowaniu powyższego problemu zasadniczą kwestią jest pytanie: Jak leczyć bruksizm? Najważniejsze jest znalezienie przyczyny problemu, a zależnie od niej proponowane są takie metody terapii, jak:

1. Leczenie nakierowane na schorzenie podstawowe, jeżeli bruksizm pojawia się w przebiegu chorób przewlekłych lub współwystępuje z objawami bezdechu sennego.
   
2. Specjalne szyny relaksacyjne (zgryzowe). W literaturze naukowej można spotkać różne zdania na temat skuteczności takiej formy terapii. W jej powodzeniu wydaje się mieć duże znaczenie indywidualna tolerancja neuromięśniowa takiego rodzaju zaopatrzenia przez danego pacjenta.⁵
   
3. Fizjoterapia obejmująca indywidualnie dostosowane techniki.
   Aktualnie coraz łatwiej znaleźć fizjoterapeutę, który ma kwalifikacje w zakresie leczenia bruksizmu. Wielu specjalistów z tej dziedziny ukończyło kursy z fizjoterapii w stomatologii lub szkolenia typowo celowane na kompleksową terapię osób z problemem zgrzytania zębami. Obecnie ortodonci i stomatolodzy kierują często swoich pacjentów do fizjoterapeuty, obserwując, jak ważne jest współdziałanie tych dziedzin medycznych. Ma to odzwierciedlenie nie tylko w leczeniu bruksizmu, ale też współwystępujących dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych, dolegliwości odcinka szyjnego i bólu głowy. Z metod stosowanych w fizjoterapii bruksizmu wymienia się:

• terapię tkanek miękkich,
• techniki mięśniowo-powięziowe,
• rozluźnianie punktów spustowych, czyli miejscowych stref wzmożonego napięcia (m.in. w obrębie mięśnia żwacza, skrzydłowego bocznego i przyśrodkowego, skroniowego oraz czworobocznego grzbietu),
• metodę nerwowo-mięśniową PNF (z jej zakresu wykonuje się m.in. rozluźnianie mięśnia żwacza i mięśni skrzydłowych, np. techniką „trzymaj-rozluźnij” z użyciem szpatułki; PNF pozwala także na pracę ze stawem skroniowo-żuchwowym),
• masaż (w tym głęboki masaż poprzeczny),
• kinezyterapię (ćwiczenia na bruksizm, zwłaszcza relaksacyjne i rozciągające),
• kinesiotaping (oklejanie taśmami kinezjologicznymi),
• laseroterapię (stosowaną także u dzieci ze względu na bezbolesność),
• ciepłolecznictwo (np. z zastosowaniem lamp na podczerwień),
• pracę nad przywróceniem prawidłowej postawy ciała, ze szczególnym uwzględnieniem ustawienia odcinka szyjnego kręgosłupa.^1,8

4. Zbilansowana dieta (jeżeli jest taka konieczność, wprowadzana jest także suplementacja).
   Doktor B. Kuklinski opisał przypadek chłopca z autyzmem i innymi problemami, u którego stwierdzono także bruksizm dziecięcy. U małego pacjenta zastosowano z powodzeniem suplementację:

• metylokobalaminy,
• kwasów tłuszczowych omega-3,
• magnezu,
• biotyny,
• cynku,
• witaminy B6,
• benfotiaminy.⁷

5. Psychoterapia (oparta m.in. na zastosowaniu terapii poznawczo-behawioralnej, a także na treningu autogennym i innych technikach zmniejszania stresu).
   
6. Domowe sposoby na bruksizm, do których należą:
   • praca nad eliminacją nawyku żucia gumy oraz przygryzania warg,
   • przestrzeganie zasad higieny snu (można o nich przeczytać w naszym artykule: Bezsenność – objawy, przyczyny i leczenie insomnii),
   • unikanie picia kawy i alkoholu oraz palenia papierosów,
   • techniki relaksacyjne.⁶

7. Toksyna botulinowa (w zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody są nieskuteczne)
   Botoks na bruksizm stosuje się w celu zmniejszenia napięcia mięśnia żwacza oraz mięśnia skroniowego.⁹

8. Zastosowanie środków farmakologicznych.
   Jeżeli tkanki są bardzo spięte, lekarze decydują o przepisaniu leków. Na bruksizm stosuje się m.in. miorelaksanty, czyli substancje zmniejszające napięcie mięśni. Ważne jest, aby takie leczenie odbywało się pod ścisłą kontrolą neurologa.⁶ 

Analizując przyczyny powstania bruksizmu, można zauważyć, jak złożony jest jego mechanizm. Dlatego leczenie powinno być prowadzone interdyscyplinarnie. Połączenie sił fizjoterapii, stomatologii, ortodoncji i psychologii jest w przypadku takich pacjentów szczególnie ważne.^1,3,6,8,9 Duże znaczenie ma włączenie do terapii prawidłowego sposobu żywienia, a w razie potrzeby także suplementacji. W ten sposób zespół specjalistów traktuje całościowo ten problem i będzie pracować nad przywróceniem równowagi w funkcjonowaniu organizmu pacjenta.