W przypadku syndromu wypalenia zawodowego mamy do czynienia z kompleksowym obrazem klinicznym. Jego objawem jest nie tylko „wypalenie” (zawodowe), ale też psychiczne i emocjonalne wycieńczenie.
Osoby, które doznają syndromu wypalenia zawodowego, czują się ograniczone w swoich zawodowych kompetencjach i odczuwają intelektualną ociężałość. Przez współpracowników postrzegane są jako osoby cyniczne z negatywnym nastawieniem do życia. Dodatkowymi objawami tego syndromu są zaburzenia postrzegania świata, bezsenność, oraz dolegliwości fizyczne, takie jak szumy uszne (tinnitus auris), zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, bóle głowy, mięśni i stawów, dezorientacja, obniżenie koncentracji, pamięci krótkotrwałej oraz osłabienie systemu immunologicznego.
Burnout objawy i przyczyny
Przyczyny syndromu wypalenia zawodowego są różnorodne i zależą od czynników osobistych, socjalnych, społecznych; jak np.: przepracowanie, presja otoczenia, perfekcjonizm, depresje, ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi), problemy z partnerem i rodziną, bezrobocie, stres, przewlekłe stany zapalne, deficyt bioenergetyczny, sport wyczynowy czy choroby.
Wiele osób zapadających na ten syndrom obsesyjnie dąży do osiągnięcia sukcesu zawodowego, nawet kosztem zdrowia (również w czasie wolnym od pracy). U osób tych prawie w ogóle nie następuje faza wypoczynku i relaksu.
Następstwa
W początkowej fazie mogą wystąpić takie objawy jak ciągłe zmęczenie (odpoczynkiem nie jest nawet sen), bezsenność i brak apetytu, bóle głowy, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, czy zaburzenia gospodarki lipidowej (podwyższony poziom cholesterolu). W efekcie obniża się zaangażowanie w pracy, pojawia się obarczanie winą (reakcja emocjonalna), frustracja oraz dolegliwości fizyczne organizmu, takie jak nadwrażliwość na dźwięki, (przejściowy) zanik słuchu i szumy uszne. Często też wycofanie, izolowanie.
Z czasem objawy te pogłębiają się, co może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia całego organizmu. Organizm poddany długotrwałemu stresowi jest narażony na wzmożone wydzielanie hormonów, co powoduje, że jest w stanie ciągłej gotowości, bez fazy odpoczynku.
Następstwem tego mogą być:
- zaburzenia snu, brak apetytu i zaburzenia seksualne,
- zaburzenia przewodu pokarmowego,
- migrena,
- zaburzenia układu krążenia,
- podatność na infekcje,
- cukrzyca typu 2,
- autyzm i ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi),
- bóle mięśni,
- osłabienie wzroku,
- choroby przyzębia,
- przyspieszenie procesów starzenia.
Osoby, które cierpią na syndrom wypalenia, mogą popaść w stan głębokich depresji, którym często towarzyszą myśli samobójcze.
Mitochondria i syndrom wypalenia zawodowego
Wymienione powyżej przyczyny, a przede wszystkim stres oksydacyjny i nitrozacyjny, stres psychiczny, przewlekłe stany zapalne, infekcje oraz niedobór witamin, substancji nieorganicznych i pierwiastków śladowych może doprowadzić do uszkodzenia mitochondriów.
Mitochondria nazywane są „elektrowniami komórek”, gdyż w nich produkowana jest energia niezbędna dla nieustających procesów przemiany materii zachodzących w całym naszym organizmie. Energia ta jest magazynowana w postaci adenozynotrifosforanu (ATP) komórki, a w razie potrzeby zostaje uwolniona.
W przypadku uszkodzenia tych niewielkich organelli komórkowych produkcja energii jest redukowana, co prowadzi do wrażliwych zaburzeń naszej przemiany materii, a w wyniku końcowym do zaburzeń w naszym organizmie. Jeżeli uszkodzonych jest więcej niż 60% mitochondriów, zaczynają występować typowe objawy choroby przewlekłej.
Profilaktyka i terapia
Najbardziej skutecznym środkiem leczenia syndromu wypalenia zawodowego jest szybkie i konsekwentne działanie zapobiegawcze:
- wystarczająca ilość snu,
- optymalne gospodarowanie energią i mikroelementami,
- regularna aktywność fizyczna w rozsądnym wymiarze,
- zdrowe odżywianie,
- umiar w piciu alkoholu i kawy, unikać papierosów,
- stosowanie technik relaksacyjnych i technik zarządzania stresem,
- dbanie o kontakty towarzyskie i własne zainteresowania (hobby),
- nauka mówienia „nie”.
Osoby, u których syndrom wypalenia zawodowego występuje w stanie zaawansowanym, potrzebują profesjonalnej pomocy. Pierwszym, ważnym warunkiem w leczeniu syndromu jest fizyczne odzyskanie równowagi i czasowe wycofanie się z obowiązków (zwolnienie pracy).
W leczeniu syndromu często zalecana jest terapia lekami przeciwdepresyjnymi. Jest ona jednak ryzykowna, ponieważ burnout jest z reguły następstwem stanu głębokiego wycieńczenia, przez co różni się od chorób depresyjnych spowodowanych innymi czynnikami.
Substancje mitochondrialne
Jedną z podstawowych przyczyn syndromu burnout jest nieustający stres, który prowadzi do:
- zwiększonego wydzielania hormonów (wpływa praktycznie na wszystkie organy),
- podwyższonej przemiany (zużycia) energii,
- stanów zapalnych,
- obciążenia systemu immunologicznego,
- podwyższonej produkcji wolnych rodników.
Stresowi towarzyszy zwykle podwyższone zapotrzebowanie organizmu na mikroelementy, takie jak koenzym Q10, witaminy, substancje nieorganiczne i pierwiastki śladowe. Typowe przy stresie nieprawidłowe przyzwyczajenia żywieniowe, jak spożywanie nadmiernych ilości Fast foodów i słodyczy, wpływają również negatywnie na gospodarkę mikroelementami w organizmie.
Najważniejsze substancje, które mogą wspomagać terapię burnout to:
Koenzym Q10 (ubichinon i ubichinol)
Koenzym Q10 występuje we wszystkich komórkach naszego organizmu. Jest substancją kluczową dla pozyskiwania energii w mitochondriach, przez co jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Koenzym Q10 to, jedyny samodzielnie tworzony przez organizm antyoksydant (przeciwutleniacz) charakteryzujący się lipofilowością (zdolność do rozpuszczania się w tłuszczach). Odgrywa on niezwykle ważną rolę w ochronie komórek przed wolnymi rodnikami. Przede wszystkim chroni same mitochondria, przed nadmierną produkcją wolnych rodników. Koenzym Q10 pełni też inne istotne funkcje. Utrzymuje płynność błony komórkowej, niezbędną dla jej właściwego funkcjonowania, oraz bierze udział w wymianie informacji i materii między komórkami. Ważnym aspektem, który powinien mieć wpływ na wybór odpowiedniego preparatu Q10, jest jego przyswajalność biologiczna (wysoka resorpcja, szybkie działanie). Najlepiej przyswajalny jest płynny Ubiquinol, taki jak w preparacie QuinoMit Q10® fluid (wchłaniany jest do ok. 40 – 60%).
Ponadto Q10 w postaci płynnej wchłaniany jest częściowo już przez błonę śluzową jamy ustnej, przez co znacznie szybciej namierzalny jest we krwi. Dzięki temu płynne preparaty Q10 mogą szybciej zapobiec sytuacji obniżenia poziomu energii, który z reguły towarzyszy wszelkim obciążeniom fizycznym i psychicznym organizmu.
Niacynamid (witamina B3) i ryboflawina (witamina B2)
Niacynamid i ryboflawina, podobnie jak koenzym Q10, występują we wszystkich komórkach naszego organizmu. Obie są substancjami kluczowymi dla pozyskiwania energii w mitochondriach i razem z koenzymem Q10 pracują jak „jeden mechanizm”, przenosząc powstałe w procesie rozkładu składników pokarmowych, uwolnione elektrony do koenzymu Q10. RiboMit® zawiera, obok witamin B2 i B3, także Koenzym Q10. Dzięki temu deficyt bioenergetyczny, występujący zazwyczaj u osób z syndromem burnout, może być zrównoważony.
Witamina B12 (kobalamina)
Witamina B12 należy do substancji mitotropowych (działa bezpośrednio na mitochondria) i podobnie jak koenzym Q10, witamina B2 i B3 występuje we wszystkich komórkach naszego organizmu. Pełni ważną funkcję m.in. w metabolizmie energetycznym oraz jest bardzo ważnym antyoksydantem.
Witamina B12 i stres nitrozacyjny
Stres nitrozacyjny zużywa zasoby witaminy B12, a powstaje w następstwie ciągłej i nadmiernej produkcji tlenku azotu (NO) i jego reaktywnych form, jak np.: nadtlenoazotyn (ONOO-). Nadtlenoazotyn powstaje podczas podwyższonej zawartości reaktywnych form tlenu w komórkach, co jest spowodowane obniżoną przemianą energii w mitochondriach. Tlenek azotu zaliczany jest do wolnych rodników i tworzony jest w wielu komórkach naszego organizmu przez: enzymy, syntezę tlenku azotu (NOS), z argininy – organicznego związku chemicznego z grupy aminokwasów oraz z tlenu.
Jako produkt uboczny powstaje przy tym m.in.: cytrulina – organiczny związek chemiczny z grupy aminokwasów. Cytrulina wydalana jest z organizmu przez nerki oraz płuca. Im więcej tlenku azotu powstaje w naszym organizmie, tym większe jest jej stężenie w moczu i powietrzu oddechowym, dzięki czemu przez określenie zawartości cytruliny w moczu i powietrzu oddechowym, można stwierdzić podwyższoną zawartość NO w organizmie.
Tlenek azotu, występujący we właściwym fizjologicznym stężeniu i w krótkim czasie połowicznego rozpadu, pełni rolę substancji semiochemicznej (przekaźnika) i regulatora przemiany materii, której zadaniem jest:
- uczestniczenie w rozszerzaniu naczyń krwionośnych,
- pełnienie roli neuroprzekaźnika w komórkach nerwowych,
- bierze udział w regulacji przemiany materii w mitochondriach w czasie syntezy komórkowej, przy proliferacji (namnażaniu) tkanek i przy regulacji zużycia materii,
- pełni ważne funkcje w układzie immunologicznym.
Długotrwałe podwyższone stężenie tlenku azotu w organizmie ma negatywny wpływ na zdrowie, a przede wszystkim na energetyczne przetwarzanie składników pokarmowych (tłuszczy, węglowodanów i białka), co może doprowadzić do podwyższonego zapotrzebowania bioenergetycznego. Tlenek azotu może znajdować się w interakcji z przemianą materii. Aktualne stężenie NO wpływa na poziom energii, czego rezultatem może być wydłużenie czasu potrzebnego do odpoczynku i regeneracji organizmu, obniżenie koncentracji i wycieńczenie.
Zarówno tlenek azotu (NO), jak i nadtlenoazotyn (ONOO-) mogą prowadzić do obciążenia mitochondriów („elektrowni komórek”).
Powodem podwyższonego stężenia NO może być:
- stres,
- uszkodzenie kręgosłupa w odcinku szyjnym,
- pokarm zawierający duże stężenie azotanów,
- częste przyjmowanie leków takich jak: antybiotyki, statyny, tabletki na potencję,
- metale ciężkie,
- fizyczne obciążenie organizmu powiązane z wysokim zużyciem tlenu.
Witamina B12 jest istotnym „przeciwnikiem” NO. Potrafi łączyć, a tym samym neutralizować zarówno tlenek azotu, jak i nadtlenoazotyn. Długotrwałe podwyższone stężenie tlenku azotu w organizmie może prowadzić do niedoboru witaminy B12. Dodatkowe przyjmowanie witaminy B12 jako suplementu diety (przynajmniej 500μg) pokrywa dzienne jej zapotrzebowanie i jest doskonałym wzbogaceniem niezrównoważonej i jednostronnej diety.
Witamina D3
Witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W naszym organizmie pełni wiele funkcji m.in. przyczynia się do normalnego funkcjonowania systemu immunologicznego, a występując w roli antyoksydantu (przeciwutleniacza), chroni mitochondria przede wszystkim przed utlenianiem spowodowanym przez wolne rodniki.
Witamina C
Witamina C (kwas L-askorbinowy) uważa się za najważniejszy przeciwutleniacz i skuteczny pochłaniacz wolnych rodników. Poza tym pełni funkcję regeneratora witaminy E.
Witamina C przyjmowana jest w dawce w wysokości 50 – 80 mg i działa przez krótki czas, jej nadmiar jest wydalany z organizmu z moczem. Aby zagwarantować stałe stężenie witaminy C w organizmie, a przy tym ochronić nerki przed przeciążeniem należy przyjmować produkty równomiernie pokrywające jej zapotrzebowanie przez dłuższy czas (6 – 8 godzin). Witamina C matrix mse 500 mg spełnia te wymagania.
Magnez
Magnez jest składnikiem mineralnym niezbędnym do sprawnego przebiegu licznych procesów naszego metabolizmu i jest częścią składową ponad 300 enzymów.
Obok koenzymu Q10, niacynamidu (witaminy B3) i ryboflawiny (witaminy B2), magnez odgrywa główną rolę w procesach pozyskiwania energii w mitochondriach („elektrowniach”) naszych komórek. Aktywuje określone enzymy w łańcuchu oddechowym, w wewnętrznej membranie mitochondrialnej, która jest miejscem pozyskiwania energii w komórce.
Magnez pełni ważne zadanie w metabolizmie hormonów – redukuje uwalnianie hormonów stresu i tłumi reakcje stresowe w organizmie. Dlatego niedobór magnezu może prowadzić do nadpobudliwości, napięcia, drażliwości, nerwowości i podwyższonej podatności na stres.
Selen i cynk
Koenzym Q10 występuje zarówno w postaci zredukowanej (ubichinol), jak i w postaci utlenionej (chinon), w idealnym przypadku w proporcji 90: 10. Stres oksydacyjny powoduje zaburzenie tych proporcji, co niekorzystnie wpływa na oddychanie komórkowe. Dostateczne zaopatrzenie organizmu w selen i cynk może unormować proporcje między ubichinolem a ubichinonem. Ponadto selen i cynk, jako niezbędne składniki mineralne, pełnią wiele innych funkcji w naszym organizmie, są m.in. częścią składową enzymów antyoksydacyjnych, skutecznie niszczących wolne rodniki. Nie wszyscy wiedzą o tym, że 30% społeczeństwa cierpi na niedobór cynku.
Glutation należy również do substancji mitochondrialnych i znajduje się w mitochondriach każdej komórki naszego organizmu. Glutation w postaci zredukowanej jest jednym z najważniejszych antyoksydantów i chroni mitochondria i inne organelle komórkowe przed zniszczeniem przez wolne rodniki. Ponadto pełni ważne funkcje przy detoksykacji szkodliwych substancji, w systemie immunologicznym i w zaopatrywaniu w tlen naszych komórek. Dla ulepszenia fizjologicznego funkcjonowania glutationu niezbędne jest zapewnienie wystarczającego zapotrzebowania składników mineralnych – selenu, cynku i manganu oraz witamin B12, C, E i kwas foliowy. Teoria mówiąca, że glutation nie jest wchłaniany przez organizm w postaci suplementu, została naukowo podważona. U pacjentów z syndromem burnout często stwierdza się niedobór glutationu, co ogranicza wiele funkcji ich organizmu. Dodatkowe przyjmowanie glutationu chroni nasze mitochondria (tworzenie energii) i komórki, wzmacnia system immunologiczny i wspomaga oczyszczanie naszego organizmu, co może prowadzić do znacznego polepszenia samopoczucia pacjentów.
Glutation MSE zawiera 300 mg zredukowanego glutationu. Odporna na działanie kwasu żołądkowego powłoka, którą powleczona jest tabletka, pozwala na uwolnienie glutationu dopiero w dwunastnicy, co bardzo wpływa na jego przyswajanie.
Kwasy tłuszczowe omega 3
Kwasy tłuszczowe omega 3 są podstawowym składnikiem membrany komórkowej. Dbają o sprawną wymianę metaboliczną komórek i dobre ukrwienie. Ponadto mają właściwości powstrzymywania stanów zapalnych. Bezpośrednim źródłem kwasów tłuszczowych omega 3 są ryby morskie: łosoś, makrela, sardynki, śledź i tuńczyk. Przy dużym zapotrzebowaniu na kwasy tłuszczowe omega – 3 i dla osób niejedzących ryb wskazane jest przyjmowanie suplementów kwasów tłuszczowych. Koncentrat oleju rybnego zawarty w kapsułkach EnzOmega® pozyskiwany jest z małych ryb dalekomorskich i wykazuje najwyższy poziom czystości. W przeciwieństwie do oleju rybnego pozyskiwanego z ryb hodowlanych (np.: łososia hodowlanego), jest wolny od antybiotyków i hormonów wzrostu. Dzięki wyjątkowej, kontrolowanej procedurze produkcji preparat nie jest obciążony obecnością szkodliwych substancji.