Cukrzyca należy do chorób cywilizacyjnych, których częstotliwość występowania z roku na rok rośnie. Już obecnie choruje na nią niemal 10% populacji dorosłych, a każdego roku diagnozuje się ponad 300 tys. nowych przypadków¹. Czym jest cukrzyca i jakie są jej objawy?

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, zaliczaną do grona tzw. chorób cywilizacyjnych – powszechnych schorzeń niezakaźnych, do których rozwoju przyczynia się postęp i rozwój technologiczny. Zgodnie z obecną klasyfikacją, WHO wyróżnia dwa główne typy cukrzycy – cukrzycę 1 i cukrzycę 2 oraz dodatkowe kategorie form hybrydowych, innych typów specyficznych, a także cukrzycę ciężarnych². Wspólną cechą wszystkich rodzajów cukrzycy są zaburzenia w aktywności komórek β trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny. W konsekwencji prowadzą one do podwyższonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia), skutkującego uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów. W zależności od typu cukrzycy może być ona spowodowana zarówno czynnikami genetycznymi, procesami epigenetycznymi i autoimmunologicznymi, jak i insulinoopornością, przewlekłym stanem zapalnym czy czynnikami środowiskowymi^1-3.

Cukrzyca jest chorobą prowadzącą do licznych powikłań, takich jak m.in.:

• retinopatia cukrzycowa,
• dermopatia cukrzycowa,
• nefropatia cukrzycowa,
• neuropatia cukrzycowa,
• zespół stopy cukrzycowej,
• niewydolność nerek,
• choroba niedokrwienna serca,
• udar mózgu.

Jej odpowiednie diagnozowanie i leczenie są więc szczególnie istotne w celu zachowania zdrowia. W 2018 roku osoby z cukrzycą stanowiły aż 30–40% pacjentów z niewydolnością nerek, chorobą niedokrwienną serca czy udarem mózgu^1,3.

Cukrzyca typu 1 oraz typu 2

Najczęściej diagnozowana – u ponad połowy pacjentów (52-55%) – jest cukrzyca typu 2, której częstotliwość występowania rośnie wraz z wiekiem, dotykając przede wszystkim osób po 40. roku życia. Cukrzyca typu 1 dotyka 41-45% pacjentów będących głównie osobami młodszymi, w wieku 10-19 lat, jednakże kojarzenie jej z okresem młodości jest mylne, drugi pik hospitalizacji jest obserwowany u osób po 60. roku życia^1,3. Czym się wyróżniają poszczególne typy cukrzycy?

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1, zwana niekiedy cukrzycą insulinozależną lub młodzieńczą, jest powodowana przez zniszczenie komórek β trzustki w wyniku procesu autoimmunologicznego lub rzadziej o nieustalonej patogenezie. Prowadzi to do upośledzonego wydzielania insuliny lub jej całkowitego braku, obserwowanego jako bardzo niski lub niewykrywalny poziom peptydu C – związku powstającego w procesie dojrzewania insuliny^1,2,4. Cukrzyca typu 1 jest wynikiem problemów z wydzielaniem insuliny, podczas gdy organizm reaguje na niego prawidłowo. Jej leczenie obejmuje więc przede wszystkim insulinoterapię – regularne przyjmowanie insuliny w dawkach dopasowanych do spożywanych posiłków i trybu życia, w celu odwzorowania prawidłowej pracy trzustki¹.

Cukrzyca typu 2

W przypadku cukrzycy typu 2 (insulinoniezależnej) mamy jednak do czynienia z sytuacją odwrotną. Jest ona spowodowana tzw. insulinoopornością, czyli zmniejszoną wrażliwością tkanek docelowych na insulinę przy jej prawidłowej produkcji, choć często wraz z rozwojem choroby dochodzi z czasem także do zaburzeń wydzielania insuliny. Jest to proces długotrwały, początkowo dochodzi do spadku wrażliwości tkanek na insulinę, co prowadzi do jej nadprodukcji. Utrzymująca się hiperinsulinemia z czasem skutkuje upośledzeniem funkcji komórek β trzustki i dochodzi do wzrostów stężenia glukozy we krwi⁴.

Chociaż do rozwoju cukrzycy typu 2 niezbędne jest wystąpienie zaburzeń aktywności komórek β trzustki, jest ona wiązana przede wszystkim z niezdrowym trybem życia – otyłością, brakiem aktywności fizycznej, spożywaniem dużych ilości żywności przetworzonej i słodyczy. Chociaż przez wiele lat cukrzyca typu 2 była kojarzona przede wszystkim jako choroba osób w podeszłym wieku, bywa ona diagnozowana także u dzieci i młodzieży^1,2,4.

Objawy cukrzycy

Pomimo wyraźnych różnic pomiędzy obydwoma głównymi typami cukrzycy, charakteryzują się one zbliżonymi objawami, takimi jak:

• wzmożone pragnienie, spożywanie bardzo dużych ilości płynów,
• uczucie suchości w jamie ustnej,
• oddawanie dużych ilości moczu,
• ogólne osłabienie i zmęczenie, senność,
• spadek odporności, większa wrażliwość na infekcje i spowolnione gojenie ran,
• bóle i zawroty głowy,
• nudności, wymioty, bóle brzucha.

W przypadku cukrzycy typu 1 pierwsze objawy pojawiają się nagle i gwałtownie, rozwijając się w ciągu kilku tygodni. Niekiedy zauważane są dopiero w momencie wystąpienia kwasicy ketonowej, charakteryzującej się kwaśnym zapachem z jamy ustnej (zapach acetonu, kwaśnych jabłek, niekiedy mylony z alkoholem). Cukrzyca typu 2 jest z kolei chorobą rozwijającą się stopniowo i bardzo powoli, wczesne objawy związane ze stanem przedcukrzycowym i kształtującą się insulinoopornością bywają niewykrywalne. W tym typie cukrzycy często obserwowane są także objawy na skórze – wysypki, świąd skóry, grzybice skórne.

Reklama

MitoGlucan® MSE dr Enzmann Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Kwas alfa liponowy MSE Sprawdź

Chrom trójwartościowy MSE Sprawdź

Diabetes BilDi ® Sprawdź

Przyczyny cukrzycy i jej czynniki ryzyka

Cukrzyca typu 1 jest chorobą o podłożu najczęściej autoimmunologicznym i jej rozwój w dużej mierze jest warunkowany czynnikami genetycznymi. Sprzyjać jej występowaniu mogą jednak także czynniki środowiskowe, m.in. kontakt z wirusami różyczki, świnki, cytomegalii, czy reakcja układu immunologicznego na spożycie białka mleka krowiego¹.

Inaczej wygląda kwestia cukrzycy typu 2, której występowanie jest silnie skorelowane z prowadzonym stylem życia. Do czynników znacznie zwiększających ryzyko rozwoju insulinooporności oraz cukrzycy typu 2 należą między innymi:

• otyłość – statystyki na podstawie populacji brytyjskiej wskazują, że aż 90% dorosłych w wieku 18-54 lata ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 miało nadwagę lub otyłość,
• mała aktywność fizyczna – sprzyja otyłości, a także hamuje utlenianie glukozy, zmniejsza aktywność komórkowych transporterów glukozy oraz nasila efekt zwiększonej produkcji kwasów tłuszczowych,
• spożywanie dużych ilości napojów słodzonych – osoby o najwyższym spożyciu (1-2 porcje dziennie) miały o 26% wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 niż osoby spożywające poniżej jednej porcji miesięcznie,
• płeć – mężczyźni są naturalnie mniej wrażliwi na insulinę^1,5.

Z nadwagą oraz późniejszą cukrzycą 2 wiążą się także cytopatie mitochondrialne, wynikające z braku równowagi pomiędzy ilością energii, jaką dostarczamy swojemu organizmowi, a jaką później spalamy. Cukrzyca typu 2, insulinooporność, syndrom metaboliczny oraz przewlekła hipoglikemia to, podobnie jak nadwaga i otyłość, klasyczne przykłady wtórnej mitochondriopatii, podczas której mamy do czynienia także z zaburzeniami znajdujących się pod powierzchnią błony komórek mięśniowych mitochondriów⁵.

Badania oraz leczenie cukrzycy

Podstawowym badaniem w leczeniu i diagnostyce cukrzycy są pomiary poziomu cukru we krwi (glikemii) na czczo – wynik nie powinien przekraczać 99 mg/dl, a jej podwyższony poziom wymaga dodatkowego potwierdzenia z wykorzystaniem doustnego testu obciążenia glukozą. Dodatkowo można przeprowadzić badania:

• poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) odzwierciedlającej średnią glikemię w ciągu ostatnich 3 miesięcy,
• stężenia peptydu C, określającego zdolność komórek β trzustki do produkcji insuliny,
• oznaczenia stężenia autoprzeciwciał (w cukrzycy typu 1 o podłożu autoimmunologicznym).

Poziom glukozy we krwi w cukrzycy typu 1 jest regulowany przede wszystkim poprzez dostarczanie do organizmu odpowiednich dawek insuliny – w formie zastrzyków podskórnych lub za pomocą pompy insulinowej. Jednakże insulinoniezależna cukrzyca 2 wymaga całkowicie innego podejścia. Ze względu na jej powiązania z otyłością i zespołem metabolicznym, głównym zaleceniem jest wprowadzenie zmian w diecie i trybie życia – ograniczenie spożywania węglowodanów, zwiększenie aktywności fizycznej^1,4.

Dodatkowo stosuje się leki wspomagające metabolizm i wydalanie glukozy. Należą do nich między innymi:

• glifozyny (SGLT-2; blokery kotransportera sodowo-glukozowego 2) – zwiększają wydalanie glukozy z moczem,
• analogi peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1) – regulują gospodarkę węglowodanów poprzez zwiększanie produkcji insuliny lub hamowanie produkcji glukozy w wątrobie,
• metformina – lek hamujący glukogenogenezę i glikogenolizę⁴.