Cykl Pro & Contra: Semaglutyd – tak czy nie?

Semaglutyd to substancja czynna, pierwotnie opracowana dla diabetyków w celu obniżania poziomu glukozy we krwi, której stosowanie wiąże się zazwyczaj z niezwykle pożądanym przez miliony ludzi skutkiem ubocznym – chudnięciem. Krótkookresowa efektywność semaglutydu przy redukcji wagi stała się sensacją na całym świecie. Ogromna popularność preparatów typu Ozempic sprawiła wręcz, iż dostępność tego leku dla samych cukrzyków uległa znacznemu ograniczeniu. O ile wysoka skuteczność Ozempicu w krótkim okresie nie podlega obecnie żadnej dyskusji, pojawiają się pytania o konsekwencje jego stosowania w długim okresie. Czy semaglutyd jest bezpieczny dla organizmu w dłuższej perspektywie? Na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas jego stosowania? Na te i inne pytania odpowiadamy w ramach naszego cyklu Pro & Contra.

Na początek kilka podstawowych informacji odnośnie samego semaglutydu:

Substancja czynna: semaglutyd

Nazwy handlowe: Ozempic^®, Rybelsus^®, Wegovy^® , Mounjaro^® itd.

Sposób stosowania: doustnie lub w formie podskórnych zastrzyków

Sposób działania: semaglutyd to lek przeciwcukrzycowy z rodziny mimetyków inkretyny (inaczej: mimetyków inkretynowych), czyli agonistów receptorów GLP-1RA (ang. glucagon-like peptide-1 receptor agonists). Głównym celem semaglutydu jest obniżanie poziomu cukru we krwi^1,9.

Dawkowanie: oficjalnie dopuszczona na bazie obszernego programu badań klinicznych STEP (Semaglutide Treatment Effect in People with Obesity) w Europie, Kanadzie i USA do celów medycznych dawka semaglutydu to 2,4 mg / tydzień u osób otyłych z BMI pow. 27.

Dwa najbardziej rozpowszechnione preparaty na rynku to Ozempic (przeznaczony jako lek dla pacjentów z cukrzycą typu 2 lub osób otyłych z ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, w wyższej dawce, dopuszczony wcześniej, już w 2018 roku) oraz Wegovy (dedykowany przede wszystkim osobom, które chcą zredukować wagę lub utrzymać efekty Ozempicu w długim okresie, dopuszczony w styczniu 2022 roku)^2,9.

Opublikowane w marcu 2021 roku wyniki badania z grupą kontrolną wskazywały jednoznacznie, iż ta część spośród 2000 otyłych uczestników badania, która otrzymywała Ozempic, w przeciągu jednego roku schudła przeciętnie 15 kilogramów. Dla porównania, w grupie kontrolnej były to niespełna 3 kilogramy. Jednocześnie obie grupy zostały w jednakowy sposób poinstruowane o zdrowym odżywianiu oraz roli wystarczającej ilości ruchu. Dwanaście kilogramów różnicy to imponująca wartość!¹ W mediach społecznościowych na każdym kroku można znaleźć entuzjastyczne doniesienia o fantastycznym działaniu leku, 20, 30, 40 kilo na minusie… Bez głodzenia się, bez katowania na siłowni. Zbyt dobre, żeby było prawdziwe? Przekonajmy się sami.

#tłuszcz_z_głowy, czyli jak działa semaglutyd

Dopuszczony w Unii Europejskiej do obrotu w 2018 roku semaglutyd wiąże się selektywnie z receptorem glukagonopodobnego peptydu GLP-1, co stymuluje wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki. W uproszczeniu możemy powiedzieć, iż semaglutyd naśladuje działanie jednego z hormonów jelitowych, którego zadaniem jest poposiłkowe pobudzanie trzustki do wydzielania insuliny, ponieważ we krwi wzrósł właśnie poziom glukozy. Jednocześnie wspomniana substancja czynna hamuje sekrecję glukagonu, hamuje wątrobową glukoneogenezę i zwiększa wrażliwość komórek na insulinę. W konsekwencji powoduje to obniżenie poziomu glukozy we krwi zarówno na czczo, jak też po posiłku³. Semaglutyd zdaje się też promować beta-oksydację kwasów tłuszczowych w wątrobie i redukować niektóre parametry stanów zapalnych tego narządu przy jednoczesnym ograniczeniu odkładania tłuszczu w hepatocytach⁴. Opisywane działanie odpowiada w praktyce doniesieniom o prawie całkowitej utracie apetytu, nagłej łatwości w rezygnacji z przekąsek, deseru czy słodkiej mrożonej kawy. Przyjmując Semaglutyd łatwiej „zapomnieć” o posiłku i zmniejszyć dobową ilość spożywanych kalorii. Jak dotąd – lek „marzenie”.

Ponadto, jakby „przy okazji” lek spowalnia opróżnianie żołądka, co również sprzyja wydłużonemu poczuciu sytości. Wszystkie wspomniane właściwości zdają się sprzyjać redukcji wagi oraz poprawie stanu zdrowia pacjentów z cukrzycą. Opisane działanie preparatów tego typu sprawiło, iż w mediach społecznościowych Ozempic okrzyknięto jako „święty Graal odchudzania”, który pomaga pozbyć się zbędnych kilogramów bez konieczności dodatkowych diet czy ćwiczeń. Równie entuzjastycznie podchodzi do semaglutydu wielu lekarzy:

„Przy odpowiednim zastosowaniu substancje typu semaglutyd mogą w istotny sposób przyczynić się do zwalczania ogólnoświatowej epidemii otyłości“ – deklaruje Marc Donath, specjalista w dziedzinie chorób metabolicznych z kliniki uniwersyteckiej w Bazylei⁵.

Ciemna strona semaglutydu

Jednak podobnie jak wiele innych farmaceutyków, również i semaglutyd nie jest pozbawiony skutków ubocznych^6,7.

Do częstych (≥ 1/100, < 1/10) lub bardzo częstych (≥ 1/10) skutków ubocznych stosowania preparatu należą:

• dolegliwości ze strony układu trawiennego, takie jak zaparcia, mdłości, wzdęcia,
• bóle głowy, zawroty głowy, uczucie wyczerpania,
• hipoglikemia i związane z nią objawy, np. uczucie niepokoju, drżenie, zimne poty, zawroty głowy,
• pogorszenie ewentualnie występującej retinopatii cukrzycowej,
• łysienie,
• tzw. twarz ozempikowa, czyli obwisła skóra twarzy, która pojawiła się w wyniku szybkiej, dużej utraty wagi.

Szczególnie często występującą dolegliwością, jaką niesie ze sobą kuracja semaglutydem są mdłości. Zaburzenia funkcjonowania układu trawiennego są związane prawdopodobnie ze spowalnianiem opróżniania żołądka. Wprawdzie producent Ozempicu i Wegovy – firma Novo Nordisk nie wskazuje na jakiekolwiek produkty spożywcze, które mogą nasilać dolegliwości związane z przyjmowaniem tych preparatów⁸, to przepisujący je lekarze doradzają pacjentom rezygnację z alkoholu, dietetycznych bogatych źródeł tłuszczów nasyconych, cukru oraz ograniczenie spożywanych porcji (środki, które tak czy owak zaleca się osobom otyłym i/lub z cukrzycą). Tak zwana „dieta ozempikowa” zaleca spożywanie posiłków o niskim indeksie glikemicznym (niskotłuszczowych, niskowęglowodanowych, za to bogatych w świeże owoce i warzywa oraz chude białko), wykluczenie alkoholu, a także produktów wysokoprzetworzonych.

Uwaga:

• Semaglutyd należy odstawić przed planowanymi operacjami lub zabiegami pod narkozą.
• Planując terapię Ozempikiem, Wegovy etc. koniecznie poinformuj lekarza o ewentualnych problemach z nerkami, tarczycą lub wątrobą.

Wszystkie wspomniane tutaj skutki uboczne odnoszą się do działania leku w krótkim okresie. Co zaś z jego długookresowym działaniem?

Szczupły, ale „tłusty”

Długookresowe ogólnoustrojowe skutki stosowania preparatów typu Ozempic w celu utraty wagi nie zostały dotychczas wystarczająco dokładnie przebadane.^9,13

Wiadomo, że semaglutyd powoduje utratę wagi nie tylko na skutek redukcji tkanki tłuszczowej, lecz również masy mięśniowej¹⁰. Tymczasem masa mięśniowa odpowiada w dużej mierze za nasz tzw. metabolizm w stanie spoczynku (patrz ramka).

Redukcja ilości komórek mięśniowych oznacza automatyczne ograniczenie bazowego zużycia energii: nasz organizm spala w stanie spoczynku mniej kalorii, a my – bez odpowiedniego dopasowania dobowego spożycia kcal – tyjemy. Obserwację tę potwierdzają internetowe doniesienia o tym, iż odstawienie semaglutydu powoduje przyrost masy tłuszczowej, ale nie mięśniowej, przez co prowadzi do paradoksalnego zjawiska: jesteśmy wprawdzie lżejsi, za to „tłustsi”¹².

Pewne opublikowane w 2022 roku badanie kliniczne wykazało, iż w rok po odstawieniu semaglutydu pacjenci odzyskiwali około 2/3 utraconej podczas terapii wagi – klasyczny efekt jo-jo¹³.

Wspomniane badanie sugerowało podobny trend również w odniesieniu do innych parametrów, które ulegają poprawie podczas stosowania semaglutydu (poziom cholesterolu LDL, poziom trójglicerydów, poziom białka CRP, etc.). Odstawienie leku prowadziło w przeciągu jednego roku do powrotu do wartości tylko nieco poniżej wspomnianych markerów. Ceną za częściową utratę wagi netto i nieznaczną poprawę markerów zdrowia układu sercowo-naczyniowego wydaje się być masa mięśniowa.

Opisanemu mechanizmowi możemy wprawdzie przeciwdziałać poprzez celowe uprawianie sportów siłowych oraz dietę bogatą w białko, jednak nie u każdego odbudowa utraconych mięśni przychodzi łatwo. Generalnie im jesteśmy starsi, tym trudniejsze staje się tworzenie nowej tkanki mięśniowej¹⁴.

Zdaniem niektórych lekarzy wręczenie pacjentom z cukrzycą lub osobom otyłym recepty na Ozempic w długim okresie nie funkcjonuje tak, jakbyśmy tego chcieli. Bez jednoczesnej zmiany diety oraz odpowiedniego zwiększenia aktywności fizycznej, w tym wysiłku mięśniowego, zrównoważona redukcja wagi jedynie przy pomocy takiej czy innej pastylki bądź zastrzyku nie jest na dłuższą metę możliwa⁵.

Sarkopenia, czyli utrata masy mięśniowej na skutek stosowania Ozempicu & Co. to nie jedyny problem, jaki może nieść ze sobą długookresowe stosowanie tego rodzaju leków. Po ich odstawieniu, prawdopodobny przyrost tkanki tłuszczowej wiąże się z ewentualnym nasileniem procesów zapalnych w długim okresie oraz związanym z nimi stresem oksydacyjnym, a w konsekwencji – zakłóceniami prawidłowej pracy mitochondriów.

Warto też wspomnieć, iż Amerykańska Agencja Leków ostrzegała przed potencjalnym wzrostem ryzyka raka tarczycy wskutek stosowania Ozempicu przez dłuższy czas. Z tego względu władze USA ustanowiły minimum 15-letni okres obserwacji farmakologicznej wpływu tego leku na komórki C tarczycy. Prawdopodobna data finalnych rezultatów to 2035-2037r.¹⁵

Pewna metaanaliza z listopada 2023 roku wskazywała jednoznacznie, iż odsetek osób, które zgłosiły tak zwane ciężkie zdarzenie niepożądane w trakcie przyjmowania semaglutydu przez min. 68 tygodni wynosił aż 9.5% (ciężkie zdarzenie niepożądane to zgodnie z Wikipedią: zdarzenie niepożądane [podczas badania klinicznego, przyp. aut.], które bez względu na zastosowaną dawkę badanego produktu leczniczego (..) powoduje zgon pacjenta, zagrożenie życia, konieczność hospitalizacji lub jej przedłużenie, trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu)¹⁶. Inne multicentryczne studium badawcze, które objęło ponad 800 uczestników przyniosło wprawdzie pozytywne rezultaty w zakresie utraty wagi oraz poprawy parametrów układu sercowo-naczyniowego, jednak wśród słabych punktów designu badania wymieniono brak monitorowania zmian trybu życia badanych osób oraz uwzględnianie ewentualnie występujących skutków ubocznych leku jedynie w fazie randomizacji badania, ale nie w fazie po odstawieniu leku – długoterminowe konsekwencje przyjmowania semaglutydu pozostały bez follow-upu¹⁷.

Podsumowanie:

• Semaglutyd to lek, który podczas stosowania w sposób potwierdzony klinicznie pozwala na redukcję wagi.
• W długim okresie, odstawienie semaglutydu bez modyfikacji dotychczasowego stylu życia – redukcji spożywanych kalorii oraz zwiększenia aktywności fizycznej, może prowadzić do efektu jo-jo. Również sami producenci podkreślają, iż substancja czynna jest przeznaczona do stosowania w długim okresie, a nawet przez całe życie.
• Przypuszczalnie stosowanie Ozempicu prowadzi nie tylko do utraty masy tłuszczowej, lecz również zdrowej tkanki mięśniowej.
• Długookresowe skutki uboczne stosowanie semaglutydu nie zostały dotychczas udokumentowane w wystarczający sposób.

Przyjmowanie semaglutydu bez wyraźnych wskazań zdrowotnych (otyłość, cukrzyca typu 2) nie jest pozbawione ryzyka zdrowotnego, a jego działanie w długim okresie pozostaje nadal nieznane. Dlatego jeżeli nie cierpisz z powodu cukrzycy lub chorób układu sercowo-naczyniowego, a Twój cel to wyłącznie redukcja wagi, bezpieczniej stosować sprawdzone metody: kontrola ilości spożywanych kalorii, aktywność fizyczna (w tym sporty siłowe i/lub HIIT) oraz zrównoważona dieta, która dostarczy Twojemu organizmowi wszelkich niezbędnych składników odżywczych.

Reklama

Hepar-Intercell Sprawdź

Mg-Intercell® Cytrynian magnezu Sprawdź

Kwas alfa liponowy MSE Sprawdź

Diabetes BilDi ® Sprawdź

Chrom trójwartościowy MSE Sprawdź