Zakażenia grzybicze są często występującymi wśród populacji schorzeniami. Infekcje przenoszą się przez kontakt bezpośredni z chorym lub pośrednio poprzez używanie przedmiotów, z którymi miała styczność chora osoba. Jakie są odmiany grzybicy, dlaczego się pojawia, czy można jej zapobiec i wyleczyć?

Przyczyny i objawy grzybicy tinea

Grzybice, jak sama nazwa wskazuje, są wywoływane przez grzyby: dermatofity, drożdżaki i grzyby pleśniowe. Stanowią wysoki odsetek wśród chorób skóry. Zakażenia najczęściej umiejscawiają się w pachwinach, fałdach skóry, stopach i paznokciach. Rozwojowi schorzenia sprzyjają urazy skóry, wilgoć i ciepłota skóry oraz zaniedbania higieniczne. Grzyby, dostosowane do przetrwania na ludzkiej skórze, wnikają w drobne uszkodzenia, gdzie w sprzyjających warunkach zaczynają się namnażać i zajmują coraz większe powierzchnie skóry.

Atakując komórki w stanie obniżonej odporności organizmu, grzyb wytwarza enzymy trawiące keratynę, białko odpowiedzialne za tworzenie warstwy rogowej naskórka. W ten sposób strzępki atakują kolejne pokłady komórek, wnikając w głąb skóry. Grzybica ogranicza się do nieożywionej warstwy rogowej. Sprawnie działający układ immunologiczny chroni przed rozprzestrzenianiem się patogenów do żywych warstw komórek, przez co grzybica ma charakter powierzchowny.

Na rozwój infekcji grzybiczych najbardziej narażone są osoby otyłe, kobiety w ciąży i niemowlęta, cukrzycy, pacjenci o obniżonej odporności, osoby cierpiące na zaburzenia krążenia lub nadmierną potliwość (szczególnie okolicy dłoni i stóp). Niedostateczna higiena ciała i noszenie obcisłych ubrań ze sztucznych materiałów mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Grzybice są uważane za choroby o wysokim stopniu rozprzestrzeniania się. Zarażenie następuje przez kontakt bezpośredni z chorym, ale także przez używanie tych samych przedmiotów (np. pościel, buty, skarpety) i korzystanie z miejsc publicznych, takich jak baseny czy sauny, gdzie łatwo się zarazić grzybicą. Może ona dotyczyć skóry i jej przydatków, owłosionej skóry głowy oraz stóp i paznokci. Najczęstszymi objawami, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza, są swędzące, zaróżowione i lekko łuszczące się plamy na skórze.

Rodzaje grzybicy i klasyfikacja

Rozróżnia się kilka typów grzybicy skóry. Przebieg zakażenia w różnych odmianach grzybicy jest podobny. Klasyfikacja choroby zależy od obszaru ciała. Za rozwój schorzeń grzybiczych odpowiadają głównie grzyby z rodzaju Malasessia, Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum oraz Candida. Wyróżnia się grzybicę skóry gładkiej, pachwin, brody, owłosionej skóry głowy, grzybicę stóp i dłoni oraz paznokci. Do zakażeń grzybiczych zaliczany jest także łupież pstry. Zmiany skórne charakteryzują się nasilonym stanem zapalnym na obwodzie, towarzyszą im pęcherzyki, krosty i grudki. Zmieniony chorobowo naskórek jest bardziej podatny na złuszczenie. Chorobom bardzo często towarzyszy świąd skóry i duża tendencja do nawrotów.

Grzybica skóry gładkiej

Ten rodzaj lokalizuje się na odsłoniętych częściach skóry: twarzy, kończynach, karku i tułowiu. Na gładkiej skórze pojawiają się wyraźnie odgraniczone od skóry zdrowej rumieniowo-złuszczające ogniska zmian grzybiczych. Za zakażenia skóry gładkiej odpowiadają grzyby z rodzaju Trichophyton. Grzybica skóry gładkiej ma tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się i rozwoju zmian.

Grzybica pachwin

Zmiany chorobowe grzybicy pachwin występują w fałdach pachwinowych, skąd mogą się rozprzestrzeniać na skórę ud, pośladków i okolic intymnych. Na tę przewlekłą odmianę częściej chorują mężczyźni. Głównym czynnikiem patogennym jest grzyb z rodzaju Epidermophyton.

Grzybica brody

Dotyka przede wszystkim mężczyzn. Atakuje okolice skóry brody i wąsów. Pojawiają się guzowate nacieki i krosty. W niektórych przypadkach ze zmian sączy się charakterystyczna wydzielina. Intensywny stan zapalny może obejmować nawet węzły chłonne szyi. Włosy brody i wąsów z ognisk choroby można bardzo łatwo usunąć.

Grzybica owłosionej skóry głowy

Grzybica owłosionej skóry głowy dotyczy głównie dzieci, rzadziej dorosłych. W przypadku tej odmiany choroby wyróżniamy trzy rodzaje grzybicy.

• Drobnozarodnikowa: na skórze głowy pojawia się kilka ognisk chorobowych, pokrytych białoszarymi, złuszczającymi się łuskami. Włosy w miejscu objętym chorobą łamią się równo, na długość od 1 do 3 mm, pozostawiając charakterystyczne białoszare “pieńki”. Choroba bardzo łatwo przenosi się między chorym a jego otoczeniem.
• Strzygąca: objawia się w postaci lekko odgraniczonych ognisk zapalnych, o charakterze rumieniowo-złuszczającym. W przeciwieństwie do odmiany drobnozarodnikowej, w grzybicy strzygącej włosy są ułamane na różnym poziomie. Choroba ma charakter przewlekły.
• Woszczynowa: charakterystycznym objawem w tym rodzaju grzybicy są występujące na skórze tarczki woszczynowe, ściśle przylegające do powierzchni. Chorobie towarzyszy zapach “mysich nor”. Tak jak odmiana strzygąca, grzybica woszczynowa również ma charakter przewlekły. Włosy najczęściej nie odrastają. W miejscu objętym chorobą następuje bliznowacenie z trwałym wyłysieniem.

Grzybica stóp

Grzybica stóp jest najczęściej występującym rodzajem. Szacuje się, że cierpi na nią około 3% populacji światowej. Częściej dotyka dorosłych niż dzieci, także częściej infekcja rozwija się u mężczyzn niż kobiet. Co ciekawe, zakażenia stóp częściej występują w krajach uprzemysłowionych, a na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat stwierdzono wyraźny wzrost zachorowań. W przypadku grzybicy stóp łatwo o zakażenie. Zarazić można się przez używanie przyborów higieny osobistej pacjenta, butów, na basenach. Wpływ na rozwój zakażenia ma też długie moczenie stóp w wodzie i niedokładne osuszanie przestrzeni międzypalcowych. Choroba często współistnieje przy cukrzycy, atopowym zapaleniu skóry, chorobach kardiologicznych i obniżonej odporności. Wyróżnia się trzy rodzaje grzybicy stóp.

• Międzypalcowa: zajmuje przestrzenie międzypalcowe, z reguły między trzecim a czwartym oraz czwartym a piątym palcem stopy. Może obejmować też powierzchnie palców. Do objawów należą pęcherzyki, zaczerwienienie, złuszczanie naskórka, pękanie i świąd. Skóra wygląda na zmacerowaną, jak po długim moczeniu w wodzie.
• Potnicowa: obejmuje powierzchnię śródstopia lub całej podeszwy. Na skórze zaczynają pojawiać się drobne pęcherzyki na podłożu rumieniowym.
• Złuszczająca: zmiany skórne obejmują podeszwy i boki stóp, a czasem nawet grzbiety stóp. Grzybica nazywana jest mokasynową, ze względu na rozległość zmian, przypominającą wyglądem but. Tutaj także na skórze pojawiają się pęcherzyki, które nieleczone pękają, pozostawiając sączące, bolesne pęknięcia z charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachem.

Grzybica dłoni

Dotyka najczęściej dłoń dominującą. Pojawia się na wewnętrznej części, skąd może rozprzestrzenić się na grzbiet ręki i boczne części palców. Zdarza się, że rozwój grzybicy na dłoniach jest spowodowany przeniesieniem się zakażenia z powierzchni stóp.

Grzybica paznokci

W przypadku grzybicy paznokci choroba może dotyczyć paznokci u stóp, a także paznokci rąk. Paznokcie stają się grubsze, ale przy tym łamliwe, oddzielają się od łożyska od strony wolnego brzegu. Na powierzchni płytki paznokciowej mogą występować żółte, brązowe lub białe przebarwienia. Do objawów grzybicy paznokci należą również masy rogowe, zbierające się pod wolnym brzegiem paznokcia. Najczęściej grzybica obejmuje dystalną i boczną część powierzchni paznokcia. W niektórych przypadkach zaatakowana zostaje także macierz paznokcia. Choroba występuje bardzo często wśród dorosłych i osób starszych.

Łupież pstry

W klasyfikacji chorób grzybiczych wyróżnia się także łupież pstry, wywołany przez grzyby z gatunku Malassezia. Może występować na całym ciele: plecach, karku, klatce piersiowej, owłosionej skórze głowy, twarzy oraz kończynach. Na skórze pojawiają się różowo brunatne, złuszczające się plamy, które poddane ekspozycji na promieniowanie słoneczne mogą pozostawiać przebarwienia.

Reklama

Witamina D3 MSE Sprawdź

Mikrobiom-Intercell® Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

Oregano-Intercell® Sprawdź

BactoFlor ® 10/20 Sprawdź

Cynk dwuwartościowy MSE Sprawdź

Zakażenia grzybicze skóry i paznokci: diagnostyka i metody leczenia

Podejrzewając zakażenie grzybicze, jak najszybciej należy się zgłosić do lekarza dermatologa. Na podstawie wywiadu i oględzin chorego miejsca, specjalista będzie w stanie zlecić niezbędne badania oraz wdrożyć odpowiednie leczenie. W diagnostyce podstawowe narzędzie stanowi badanie mykologiczne zeskrobiny pobranej z miejsca aktywnej choroby. Często konieczne jest wykonanie badań hodowlanych i mikroskopowych. Wynik badania mykologicznego pozwoli określić rodzaj atakującego patogenu oraz jego wrażliwości na leki, co pomoże w dokładnym rozpoznaniu typu grzybicy i rozpoczęciu celowanego leczenia miejscowego. Dobrze postawiona diagnoza ma duże znaczenie, ponieważ grzybicę na pierwszy rzut oka można pomylić z innymi jednostkami chorobowymi, na przykład łuszczycą, liszajem, łojotokowym zapaleniem skóry lub wypryskiem kontaktowym. W leczeniu na skórę najczęściej zaleca się maści, kremy i żele, zawierające w składzie substancje o działaniu przeciwgrzybiczym. Są to pochodne imidazolu, m.in. klotrimazol, ketokonazol czy mikonazol. W zaawansowanych stadiach zakażenia lekarz może dodatkowo włączyć terapię doustną. Wśród substancji stosowanych w tabletkach najczęściej występują itrakonazol, flukonazol czy terbinafina. W leczeniu grzybicy paznokci substancja czynna zazwyczaj podawana jest w formie leczniczych lakierów aplikowanych na płytkę paznokcia. Terapia może trwać kilka tygodni, a nawet miesięcy, dlatego też warto uzbroić się w cierpliwość i systematycznie przyjmować zalecone w leczeniu preparaty. Całkowite wyleczenie jest możliwe, należy jednak pamiętać o ryzyku nawrotów

Profilaktyka zakażeń grzybiczych – jak działać?

Wszelkie zmiany chorobowe, czy to na skórze, czy wewnątrz organizmu, świadczą o zaburzeniach funkcjonowania układu odpornościowego. Także w przypadku profilaktyki grzybicy, warto zadbać o wsparcie działania immunologii naszego organizmu. Wśród substancji aktywnych, które warto rozważyć, znajdują się probiotyki, cynk i olejki eteryczne.

Probiotyki, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), są to żywe organizmy, które podawane w odpowiedniej ilości, wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Suplementację probiotykami zaleca się głównie w celu wsparcia flory bakteryjnej jelit w trakcie i po antybiotykoterapii oraz w stanach obniżonej odporności. Wiele badań naukowych dowiodło, że współdziałanie probiotyków z jelitowymi komórkami odpornościowymi poprawia wydolność odporności pacjenta, jak również stymuluje organizm do odpowiedzi immunologicznej. W ten sposób probiotyki pośrednio przyczyniają się do stymulacji produkcji cytokin prozapalnych, limfocytów, makrofagów i innych elementów odpornościowych. Organizm jest w stanie szybciej rozpoznać i zwalczyć wnikający patogen, jeszcze zanim dojdzie do rozwoju zakażenia. Dzięki takiemu działaniu probiotyki mogą zapobiegać wystąpieniu wielu chorób o podłożu zapalnym, w tym także grzybicy.

W leczeniu i profilaktyce zakażeń grzybiczych stóp zastosowanie znalazły preparaty zawierające w składzie cynk. Przeprowadzono badania, w których sprawdzano skuteczność ograniczenia rozwoju grzybicy stóp przez noszenie skarpetek z zaaplikowaną warstwą preparatu tlenku cynku w porównaniu do zwykłych skarpetek. Następnie, przebadano skarpetki z obu grup pod względem rozwoju mykologicznego. W grupie stosującej skarpetki nasączone preparatem cynku zaobserwowano znacznie mniejszą ilość dodatniej hodowli grzybów, w porównaniu do grupy kontrolnej. Cynk wykazuje działanie hamujące rozwój komórek grzybowych. Przyjmowany doustnie wspomaga działanie układu immunologicznego, a także procesów biochemicznych, będąc katalizatorem wielu enzymów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Olejki eteryczne są od dawna wykorzystywane w medycynie naturalnej do leczenia różnych schorzeń, także skórnych. Mają działanie immunomodulujące, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe oraz przeciwbakteryjne. Najlepsze działanie przeciwgrzybicze wykazują olejki zawierające w składzie fenole, takie jak tymol, eugenol oraz karwakrol. Należą do nich olejek z oregano, tymiankowy, goździkowy i cynamonowy. W badaniach wykazano, że olejki z oregano, tymianku i rozmarynu z powodzeniem mogą być stosowane w terapii grzybic wywołanych przez grzyby z rodzaju Candida, Trichophyton, Microsporum i Epidermophyton. W leczeniu grzybicy paznokci często stosuje się olejek z drzewa herbacianego, zawierający terpinen-4-ol, związek działający przeciwdrobnoustrojowo.

Nawracające zakażenia świadczą o osłabieniu układu odpornościowego, dlatego warto wdrożyć suplementację witaminą D, co sugeruje Dr Bodo Kuklinski (Mitochondria. Diagnostyka uszkodzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii):

„Nawracające infekcje, alergie, opryszczka czy grzybica sugerują osłabienie naszego układu odpornościowego, dlatego i w tym przypadku choremu warto podać witaminę D. Ponadto wspomniana witamina stymuluje różnicowanie monocytów w makrofagi, ponieważ pomaga ona wytworzyć proteiny o silnym działaniu antybakteryjnym (są nimi katelicydyna bądź β-de-fensyna 2). Białka te penetrują błonę komórkową bakterii i tym samym uśmiercają chorobotwórcze zarazki [3.123].

Oprócz terapii farmakologicznej, w trakcie leczenia oraz zapobiegawczo niezbędna jest dbałość o podstawowe zasady higieny, m.in.: używanie własnych ręczników i przedmiotów higieny osobistej, dokładne osuszanie skóry i przestrzeni międzypalcowych, przestrzeganie odpowiedniej pielęgnacji skóry. Nie można też zapomnieć o regularnej pielęgnacji paznokci i stóp. Warto zwrócić uwagę na wybór obuwia wykonanego z przepuszczających materiałów, a także na jego regularne czyszczenie i dezynfekcję. W miejscach ogólnodostępnych bardzo łatwo się zarazić, dlatego podstawą profilaktyki jest korzystanie z klapek na basenach, w saunach i w hotelowych prysznicach. Zdrowy tryb życia, dbanie o dobrą kondycję układu odpornościowego, a także kontrola pojawiających się zmian skórnych pomoże ustrzec się przed grzybicami.