Głodówka lecznicza – post a mitochondria

Czy głodówka może być elementem terapii? Co nam daje i czy rzeczywiście może działać leczniczo? Jak z niej prawidłowo korzystać i dla kogo jest wskazana?

Jeść czy nie jeść – czyli o roli głodówek

Od wieków stosowano głodówki jako naturalny sposób leczenia. Medycyna naturalna dowodzi skuteczności takiego podejścia, osiągając zdumiewające rezultaty nawet w przypadku ciężkich schorzeń. Zatem czy istnieją przeciwskazania do głodówki? Ile powinna trwać? Przede wszystkim jak reagują na nią nasze mitochondria?

Podczas ewolucji człowiek doświadczał okresów głodu. Stan ten towarzyszy nam od pokoleń, spotykany jest także w wielu religiach świata pod postacią różnych postów. Nasz organizm zdążył się zaadaptować do przejściowych okresów głodu, w trakcie których również nasze mitochondria i ich metabolizm zadziwiają swoimi przemianami. Podczas głodówki nasz organizm zmuszony jest sięgać po obecne rezerwy. Spalanie węglowodanów zostaje ograniczone na korzyść spalania tłuszczów i ciał ketonowych. Źródłem energii stają się wtedy nawet mięśniaki, ogniska endometriozy czy guzy nowotworowe1. Przemiany te powodują, że mitochondria ulegają regeneracji, a stany zapalne ustępują.

Przewlekłe stany zapalne są jednym z głównych czynników rozwoju mitochondriopatii i schorzeń wieloukładowych. Głodówka, regulując te procesy, stała się jedną z metod terapii mitochondrialnej. Bardzo dobrym rozwiązaniem profilaktycznym przed chorobami mitochondrialnymi jest niskokaloryczna dieta. Pobudza ona biogenezę mitochondriów oraz hamuje proces starzenia.

Głodówka lecznicza – procesy biochemiczne

Podczas głodówki uruchamiane zostają specjalne procesy, dzięki którym możliwe jest przeżycie. Co ciekawe towarzyszą im zmiany naprawcze w mitochondriach. Odpowiedzialne są za to związki z grupy syrtuin – białka Sirt (ang. silent information regulators). Wchodzą w skład kompleksu kwasów nukleinowych (DNA) jako elementy histonów. Dowiedziono, że niektóre z sirtuin mają wpływ na telomery – fragmenty chromosomu każdej komórki, które chronią materiał genetyczny, a także ułatwiają jego powielanie i tworzenie nowych komórek. Z upływem lat w wyniku starzenia telomery ulegają skróceniu, przez co DNA jest słabiej chronione i wzrasta ryzyko chorób np. degeneracyjnych czy nowotworów. Białka Sir zapobiegają skracaniu telomerów i wywołują procesy naprawcze w mitochondriach.

Syrtuiny pochodzą z jądra komórkowego i są uruchamiane podczas deficytów energetycznych – głodówki. Zostają wtedy przetransportowane do mitochondriów. Występuje 7 rodzajów, z czego 3 (SIRT 3,4 i 5) działają w mitochondriach.

  • Syrtuina SIRT3 – Obniża potencjał błony mitochondrialnej i hamuje syntezę wolnych rodników, reguluje termogenezę, aktywuje niektóre enzymy cyklu kwasu cytrynowego. Dzięki temu pozwala utrzymać odpowiedni poziomu energii ATP w mitochondriach mimo niskokalorycznej diety lub głodówki. Co więcej, reguluje aktywność enzymu katalizującego syntezę acetylo – CoA8 niezbędnego do przebiegu cyklu Krebsa, czy biosynteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Stymuluje wytwarzanie glukozy z aminokwasów podczas głodówki, zwiększając syntezę energii ATP8.
  • Syrtuina SIRT4 – Pełni ważną funkcję w regulacji zużycia energii jako enzym ADP-rybozylotransferaza. Hamuje syntezę insuliny w komórkach trzustki.
  • Syrtuina SIRT5 – Do tej pory najsłabiej poznana. Dowiedziono jej zdolność do deacetylacji cytochromu c, biorącego udział w procesie oddychania komórkowego oraz w szlaku apoptozy – śmierci komórek7.

Ponadto syrtuiny wpływają na jeszcze jeden istotny element – HIF-1α to czynnik indukowany stanem hipoksji (niedotlenienie tkanek), który pobudza geny odpowiadające za przystosowanie organizmu do zmniejszonej ilości tlenu. Nasila erytropoezę (proces wytwarzania i dojrzewania czerwonych krwinek) czy glikolizę (przekształcanie glukozy pirogronian do wytwarzania energii) zapewniając dostarczenie tlenu i glukozy do komórek.

Jednak niekontrolowana nadmierna produkcja HIF-1α jest dla nas szkodliwa, a wywołać ją mogą codzienne sytuacje takie jak: przyjmowane leki, związki azotowe w pożywieniu czy niestabilność stawu szyjnego. Sytuacje te określane są jako stan pseudohipoksji – powodują zmniejszenie ilości dostarczanego tlenu i hamują procesy energetyczne: cykl kwasu cytrynowego oraz biogenezę mitochondriów. W celu przetrwania tego niekorzystnego stanu komórki przestawiają się na fermentację, która sprzyja nowotworzeniu. Głodówka, aktywując syrtuiny, usuwa blokadę cyklu kwasu cytrynowego w mitochondriach, przywracając równowagę kwasowo-zasadową. Naprawia procesy wytwarzania energii ATP, przywracając prawidłowe funkcje.

Dieta sirtfood

Odkrycie niezwykłej roli syrtuin podczas głodówki dały podstawy do stworzenia specjalnej diety w oparciu o rolę tych białek. Sirfood zakłada w początkowym etapie przyjmowanie niskiej ilości kalorii (1000 kcal dziennie) oraz włączenie specjalnych produktów pobudzających syntezę sirtuin. Do związków tych należą m.in.:

  • Polifenole obecne w owocach i warzywach.
  • Kurkumina zawarta w kurkumie – aktywuje przeciwstarzeniowe właściwości sirtuin oraz działa silnie przeciwzapalnie9.
  • Kwasy omega-3, które wzmacniają działanie polifenoli oraz działają przeciwzapalnie.
  • Resweratrol – aktywuje białko SIRT1, stymulując biogenezę mitochondriów, zmniejsza ilość wytwarzanych wolnych rodników. Znajdziemy go w ciemnych winogronach i owocach jagodowych.
  • Katechiny – obecne w zielonej herbacie, obniżają ryzyko chorób układu krążenia.

Badania nad rolą głodówek

Liczne publikacje udowadniają, że okres niejedzenia może przynieść bardzo dużo korzyści dla naszego zdrowia. Dzięki zmianom biochemicznym głodówka przywraca homeostazę, działając na komórki jak ,,źródło młodości’’. Zapobiega patologicznym stanom i usuwa istniejące zaburzenia. Przykładem jest wpływ na cukrzyce typu 2. Podczas głodówki organizm inicjuje ważne procesy naprawy komórkowej i zmienia poziom hormonów, aby zwiększyć dostępność tkanki tłuszczowej. Zanotowano znaczny spadek insuliny we krwi, który ułatwia spalanie tłuszczu2. Co ciekawe, okazało się, że okresowe posty wpływają na poprawę insulinooporności i prowadzą do znaczącej redukcji poziomu cukru we krwi4. W badaniach na grupie pacjentów, poziom cukru we krwi na czczo zmniejszył się o 3-6%, podczas gdy poziom insuliny spadł o 20-31%4.

W czasie trwania postów następuje naprawa komórek i usuwanie zbędnych metabolitów3. Organizm dalej potrzebuje energii, którą zaczyna czerpać, spalając własne rezerwy. Kwasy tłuszczowe ulegają rozkładowi w mitochondriach. Uwolniona z nich gliceryna służy do pozyskania energii w procesie glukoneogenezy w wątrobie. Naukowcy udowodnili, że post może zwiększać odporność organizmu na stres oksydacyjny5,6. Ponadto rozkład tłuszczów minimalizuje ilość wytwarzanych cytokin zapalnych (TNFα), zapobiegając powstawaniu stanów zapalnych1. Dzięki temu znajduje zastosowanie w chorobach o podłożu zapalnym np. łuszczycy, cukrzycy typu 2, w zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej prowadzącej do nowotworów1, czy podczas ostrych rzutów astmy. Aktywując dobroczynne syrtuiny, post może przyczyniać się też do profilaktyki chorób układu krążenia5,6.

Na zakończenie

Teraz gdy poznałeś już teoretyczne podstawy dobroczynnego wpływu postu na organizm, mamy dla Ciebie kilka uwag praktycznych.

  • Czas trwania głodówki należy dobierać indywidualnie pod nadzorem doświadczonych dietetyków lub lekarzy.
  • Profilaktycznie można nie jeść przez jeden dzień w tygodniu lub 3-4 dni raz w miesiącu. Bardziej leczniczy charakter ma głodówka trwająca tydzień.
  • Pamiętajmy jednak, że ważne jest odpowiednie przygotowanie do wejścia w głodówkę oraz wyjścia z tego procesu.
  • Przeciwwskazaniem do kuracji postnych jest:
  • skłonność do hipoglikemii – stanów niedocukrzenia,
  • hiperbilirubinemia – zbyt wysoki poziom bilirubiny we krwi,
  • okres ciąży oraz karmienia piersią,
  • niedoczynność tarczycy,
  • zespół przewlekłego zmęczenia (CFS), silne wyniszczenie organizmu-kacheksja, np. przy chorobie nowotworowej,
  • osłabienie, spowodowane przebytą niedawno infekcją: grypa, koronawirus, grypa żołądkowa itd.,
  • Anorexia nervosa,
  • zaawansowane stadium choroby Alzheimera, demencji i innych chorób neurodegeneraycjnych,
  • epilepsja,
  • zaawansowana niewydolność wątroby lub nerek10.
  • Podczas kuracji postnej powinieneś wypijać przynajmniej 2,5l płynów na dobę. Możesz pić: wodę, herbatki ziołowe (ewentualnie osłodzone miodem), 0,25l świeżo wyciśniętego soku warzywnego lub owocowego, 0,25l bulionu warzywnego.
  • Jeżeli kuracji postnej towarzyszy uczucie zimna, sięgaj po ciepłe płyny i gorącą wodę. Aby pobudzić krążenie krwi, nacieraj stopy, łydki i ramiona suchą szczotką, weź naprzemienny prysznic, wyjdź na spacer. I pamiętaj o ciepłych skarpetkach, w tym również na noc.
  • Post nie sprzyja dużym wydatkom energetycznym. Dlatego, jeżeli to możliwe, podczas głodówki unikaj stresu, wysiłku fizycznego, intensywnej pracy umysłowej, prac remontowych w domu itd.
  • Kuracja postna to świetny czas na to, żeby zwolnić, medytować, przyjrzeć się własnemu życiu, przejrzeć szafę i piwnicę. Oczyszczanie ciała przyniesie jeszcze większe efekty, jeżeli połączymy je z oczyszczeniem umysłu, a także codziennego otoczenia.
  • Natychmiast przerwij kurację postną, jeżeli zdarzył Ci się silny atak hipoglikemii (jego objawy to m.in.: zimne poty, nagły niepokój czy wręcz panika, drżenie mięśni, silne osłabienie, oszołomienie, zawroty głowy, a nawet omdlenie) lub miałeś napad tachykardii (kołatanie serca). W przypadku chorób przewlekłych, rozpoczęcie głodówki koniecznie omów z lekarzem bądź doświadczonym terapeutą.
  • Dobroczynne działanie postu wzmocnią też nocne okłady na wątrobę, przebywanie na świeżym powietrzu, korzystanie z sauny (ale zachowaj ostrożność, jeżeli cierpisz z powodu niewydolności krążenia), masaż, spokojna joga-YIN, medytacja. Niektórzy terapeuci radzą również stosowanie łagodnych, naturalnych środków zwiększających perystaltykę jelit – szczególnie na początku terapii.

Podczas kuracji postnej możesz skorzystać również z dobroczynnych właściwości określonych mikroskładników odżywczych, które wspomogą przebieg naturalnych procesów oczyszczania oraz regeneracji na poziomie komórkowym. Pracującej na zwiększonych obrotach wątrobie może pomóc, chociażby wyciąg z ostropestu, wyciąg z karczocha czy ekstrakt z imbiru. Jeżeli dużo się pocisz, nie zapominaj o uzupełnieniu ważnych elektrolitów: potasu, magnezu i cynku. Pobudzające syrtuiny działanie postu nasilisz dzięki suplementacji spermidyną, naturalnym potężnym aktywatorem autofagii.

Każdy, kto zdecydował się na przeprowadzenie „wiosennych porządków” w organizmie przy pomocy głodówki, powinien przede wszystkim zaufać własnemu organizmowi i zwracać uwagę na wysyłane przez niego ewentualne sygnały ostrzegawcze. W ciągu pierwszych trzech dni postu mogą wystąpić takie negatywne objawy jak: ból głowy, lekkie mdłości, rozluźnienie stolca, uczucie zimna, lekkie osłabienie bądź też lekki niepokój/kłopoty z koncentracją. Nie są one groźne, sygnalizują jedynie spadek zaopatrzenia organizmu w energię oraz przeprowadzane właśnie „prace porządkowe”. Natomiast w kolejnych dniach wspomniane objawy u większości ludzi ustępują. Osoby, które mają już w tym zakresie spore doświadczenie, często opowiadają o stanie euforii, lekkości oraz wzmożonej kreatywności, jakiej doświadczyły w kolejnych dniach głodówki. Zazwyczaj towarzyszy też temu nowy napływ sił.

Z całą pewnością kuracja postna (w obojętnie jakiej postaci) może być dobrym pomysłem dla osób dorosłych, które cierpią z powodu różnego rodzaju zaburzeń ze strony układu immunologicznego i/lub trawiennego, jak również tych, które pragną unormować glikemię. Jeżeli zastanawiasz się, czy tego rodzaju sposób pobudzania autofagii jest dla Ciebie, zasięgnij porady doświadczonego dietetyka lub lekarza.

Autorzy: Paulina Żurek i Sylwia Grodzicka

Bibliografia

0:00
0:00