Witamina B3 – niedobór i suplementacja

Witamina B3, inaczej niacyna, to jedna z niezbędnych witamin, która pomaga przekształcać spożywany pokarm na energię.  Jej odpowiedni poziom wspiera pracę mózgu i układu nerwowego, a także stan skóry i błon śluzowych. Co dzieje się w przypadku jej niedoboru? Jakie objawy mogą wskazywać na potrzebę jej suplementacji?

Witamina B3 stanowi wspólną nazwę dla dwóch substancji chemicznych: kwasu nikotynowego i nikotynamidu. Witamina B3 jest prekursorem do tworzenia związków: NAD i NADP, dwóch koenzymów zaangażowanych w metabolizm komórkowy. Z ich pomocną odbywa się przenoszenie elektronów w łańcuchu oddechowym w mitochondriach i wytwarzanie energii. Ponadto NAD⁺ umożliwia zachodzenie wielu kluczowych procesów biologicznych, takich jak^1,2:

• Przekształcanie żywności w energię,
• Naprawa uszkodzonego DNA,
• Ochrona komórek przed wolnymi rodnikami,
• Utrzymywanie rytmu dobowego.

Niedobór niacyny jest najczęściej spowodowany niewłaściwą dietą, problemami ze wchłanianiem niacyny lub jej zmniejszonym wytwarzaniem z aminokwasu – tryptofanu. Niedobór witaminy B2 (ryboflawiny) i / lub B6 (pirydoksyny) zmniejsza syntezę niacyny z tryptofanu i może prowadzić do wtórnego niedoboru witaminy B3. Inną przyczyną może być nadużywanie alkoholu, zaburzenia układu trawiennego lub długotrwałe stosowanie leków takich jak izoniazyd czy leki przeciw gruźlicy.

Objawy i skutki niedoboru B3

Niedobór witaminy B3 może zakłócać wiele procesów zachodzących w organizmie i prowadzić do dolegliwości, a nawet chorób. Najbardziej znaną konsekwencją niedoboru niacyny jest pelagra, która wpływa na stan skóry, układu nerwowego, układ trawiennego i błon śluzowych.

Objawy pelagry obejmują:

• Zmiany zapalne skóry przypominające oparzenia słoneczne, przebarwienie głównie na twarzy, dłoniach, szyi. 
• Ból, obrzęk i podrażnienie jamy ustnej lub błon śluzowych. Poważny niedobór może powodować opuchliznę języka lub rany w jamie ustnej.
• Ból i pieczenie w gardle, klatce piersiowej lub żołądku.
• Problemy trawienne takie jak wymioty, nudności, biegunka i zaparcia, a nawet wrzody w jelitach i krwawienia z przewodu pokarmowego.
• Zaburzenia zdrowia psychicznego, w tym psychoza, splątanie, problemy z pamięcią, depresja.
• Czasami objawy te mogą zostać nieprawidłowo zdiagnozowane jako choroba psychiczna.

Obecnie choroba ta występuje rzadko w krajach rozwiniętych^3.

Do mniej poważnych sygnałów niedoboru witaminy B3 zaliczane są widoczne, łagodniejsze zmiany na skórze oraz problemy w obszarze układu nerwowego czy układu trawiennego. Początkowe stadium niedoboru niacyny może dawać objawy takie jak⁴:

• łagodne zmiany skórne,
• bóle głowy,
• bolesność ust oraz języka,  
• zmęczenie,
• problemy trawienne,
• problemy z krążeniem,
• problemy z nastrojem, takie jak lęk lub stany depresyjne.

Reklama

Witamina B3 MSE Sprawdź

B-Komplex MSE Sprawdź

B-Kompleks Intercell® Sprawdź

Objawy i skutki nadmiaru witaminy B3

Witamina B3 jest rozpuszczalna w wodzie, a jej nadmiar wydalany jest z moczem³. Nadmierne spożycie niacyny może objawiać się uderzeniami gorąca oraz zaczerwienieniem skóry (tzw. zjawisko „flush”)⁵. Efekt ten może obejmować różne obszary ciała, najczęściej głowy, twarzy i uszu, z towarzyszącym uczuciem pieczenia, ciepłej skóry, mrowienia i / lub swędzenia. Dzieje się tak, ponieważ naczynia włosowate pod wpływem dużej dawki witaminy B3 rozszerzają się i zwiększają przepływ krwi przy powierzchni skóry. Zazwyczaj zaczyna się od 15 do 30 minut po przyjęciu niacyny i trwa około godziny. Komitet Naukowy UE ds. Żywności ustalił dzienny limit spożycia tej witaminy dla: nikotynamidu – 900 mg/dobę i dla kwasu nikotynowego 10 mg/dobę³.

Jak zbadać poziom witaminy B3?

Ewentualny niedobór witaminy B3 można zbadać, określając poziom NAD⁺ w erytrocytach³. Równie skutecznym badaniem, które przedstawia rzeczywisty poziom witaminy B3 w komórkach, jest pomiar wewnątrzkomórkowy⁶. Wykonuje się je z krwi. Prawidłowy zakres dla niacyny wynosi 8 – 52 µg/l. Badanie dostępne jest w specjalistycznych laboratoriach.

Suplementacja witaminy B3

W przypadkach stwierdzonego niedoboru witaminy B3 suplementacja tą witaminą może zmniejszać dolegliwości i przynosić dobre rezultaty. Suplementy niacyny dostępne są w obu postaciach: kwasu nikotynowego lub nikotynamidu i zostały zatwierdzone przez FDA. Zdarza się, że lekarze przepisują ją w celu wyrównania poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Badania wskazują, że niacyna może obniżyć poziom „złego” cholesterolu LDL o 5–20%^7,8,9. Stosowana jest przede wszystkim u osób, które nie tolerują statyn¹⁰. Stwierdzono również, że metabolit nikotynamidu ma znaczące właściwości przeciwzapalne, a suplementacja może zmniejszać objawy stanu zapalnego¹¹. Jako rybozyd nikotynamidu – pochodna witaminy B3 – może zmniejszać poziom stresu oksydacyjnego¹² i działać ochronnie wobec DNA¹³. Suplementacja powinna być dobierana pod kontrolą lekarza z uwzględnieniem wieku, masy ciała i stanu zdrowia.

Uwaga: Wysokie dawki witaminy B3 można przyjmować wyłącznie w przypadku stwierdzonego niedoboru, w przeciwnym razie prowadzi ona do zablokowania aktywności acetylo – CoA i pogorszenia metabolizmu węglowodanów⁶.

Autor: Paulina Żurek