Witamina D a tarczyca i jej choroby

Witamina D powszechnie bywa kojarzona jako składnik wzmacniający odporność i rozwój kości. Jest ona jednak niezbędna do prawidłowego funkcjonowania także innych układów, organów i gruczołów ludzkiego organizmu, w tym tarczycy. Jaki jest związek witaminy D z tarczycą i jej chorobami?

Witamina D a tarczyca — jak witamina D wpływa na działanie tarczycy?

Hormony tarczycy wykazują wielokierunkowe działanie na większość tkanek ludzkiego organizmu. Co za tym idzie choroby tarczycy – gruczołu odpowiedzialnego za ich wydzielanie – prowadzą do wielu zaburzeń metabolicznych. Wpływają między innymi na metabolizm tkanki kostnej i utrzymanie równowagi wapniowo-fosforanowej we krwi. Podobne zadanie spełnia aktywna forma witaminy D – kalcytriol. Jej klasyczne działanie, związane z regulacją gospodarki mineralnej, jest bezpośrednio związane z aktywnością trijodotyroniny (T₃) i tyroksyny (T₄), z którymi wspólnie bierze udział w procesie tworzenia osteoklastów ¹. Odkrycie, obecnych w większości tkanek ludzkiego organizmu, receptorów dla witaminy D (vitamin D receptor; VDR) ujawniło także możliwy wpływ kalcytriolu na aktywność wydzielniczą tarczycy. Szczególne zainteresowanie naukowców budzi wpływ witaminy D na układ immunologiczny – zarówno na odporność swoistą jak i nieswoistą. Rolę niedoboru witaminy D, obserwuje się w wielu chorobach autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, insulinooporność, reumatoidalne zapalenie stawów i choroby tarczycy: choroba Hashimoto, Gravesa-Basedowa czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Najprawdopodobniej jest ona związana z hamowaniem przez kalcytriol dojrzewania i działania limfocytów Th1 oraz indukcję limfocytów Th2, w wyniku czego dochodzi do spadku produkcji cytokin prozapalnych i złagodzenia stanu zapalnego ^1-3.

Dlaczego przy chorobach tarczycy warto badać poziom witaminy D?

Witamina D pełni rolę zarówno w prewencji chorób tarczycy i ich powikłań, jak i w łagodzeniu ich przebiegu. Wiąże się to zarówno z jej wpływem na procesy mineralizacji kości, jak i oddziaływaniem na układ immunologiczny. Poziom witaminy D stanowi jeden z markerów pomocnych w ocenie zmian kostnych w przebiegu nadczynności i niedoczynności tarczycy. Jest to szczególnie ważne u dzieci – niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do zahamowania wzrostu i nieprawidłowego rozwoju kości, zaś ich nadmiar skutkuje przyśpieszonym wzrostem przy jednoczesnej redukcji gęstości tkanki kostnej, co w konsekwencji może zwiększać ryzyko złamań i prowadzić do wtórnej osteoporozy ¹.

Poziom witaminy D zdaje się być również istotny w przebiegu autoimmunologicznych chorób tarczycy. U pacjentów cierpiących na chorobę Hashimoto, Gravesa-Basedowa lub poporodowe zapalenie tarczycy częściej obserwowany jest niedobór witaminy D, niż u osób zdrowych ^2,3. Testy in vitro i w modelach zwierzęcych wskazują na związek niedoboru witaminy D z nasileniem stanu zapalnego w tarczycy oraz wzrost wydzielania THS przy jednoczesnym spadku poziomu hormonów tarczycy we krwi^1-3. W badaniach klinicznych z udziałem ludzi zaobserwowano także, że ciężkiemu niedoborowi witaminy D (<10 ng/mL) ponad dwukrotnie częściej towarzyszą obecność przeciwciał anty-tarczycowych (aTPO) i nieprawidłowe wyniki badań czynności tarczycy ⁴.

Reklama

Omegan 750® Sprawdź

Witamina A + D3 MSE Sprawdź

K2-Intercell plus D3 Sprawdź

Witamina D3 MSE Sprawdź

Mito-D3 Witamina D3 w kroplach Sprawdź

Hashimoto a niedobory witaminy D

Choroba Hashimoto, nazywana także przewlekłym limfocytowym zapaleniem tarczycy, stanowi najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy – zaburzenia dotykającego nawet 5% dorosłych kobiet. Jest to choroba autoimmunologiczna, związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, w wyniku którego wzrasta wydzielanie cytokin prozapalnych, a limfocyty produkują przeciwciała skierowane przeciwko własnej tarczycy. Prowadzi to do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego, zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy i rozwijających się z czasem objawów ze strony różnych układów ludzkiego organizmu ^2,4. Badania wskazują, że niedobór witaminy D w przebiegu niedoczynności tarczycy zwiększa ryzyko rozwoju choroby Hashimoto oraz nasila jej przebieg. Wiąże się to z działaniem witaminy D na układ odpornościowy – wykazuje ona funkcje immunomodulujące, chroniąc organizm przed nadmierną reakcją na własne antygeny. Co więcej, poprzez oddziaływanie na komórki odpornościowe, kalcytriol łagodzi reakcje zapalne, hamując wydzielanie cytokin prozapalnych i pobudzając produkcję cytokin przeciwzapalnych ^2,4.

Witamina D a nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy jest z kolei chorobą, wpisującą się w obraz kliniczny innego schorzenia autoimmunologicznego – choroby Gravesa-Basedowa. Podobnie jak w przypadku choroby Hashimoto, suplementacja witaminy D i uzupełnianie jej niedoboru może złagodzić przebieg choroby poprzez jej działanie immunomodulujące i przeciwzapalne ⁴. Co więcej, w nadczynności tarczycy dochodzi co nadprodukcji hormonów tarczycowych, która wykazuje odwrotną korelację z poziomem kalcytriolu. Najwyższym stężeniom hormonu stymulującego tarczycę (TSH) towarzyszą najwyżej niedobory witaminy D ^3,4.

Jak zadbać o odpowiedni poziom witaminy D przy chorobach tarczycy?

Witamina D jest znana jako witamina słońca, jednak w celu uzupełnienia jej niedoborów (oprócz wystawiania się na działanie promieni słonecznych) można sięgnąć po pomoc ze strony żywności i suplementów diety. Jest ona obecna między innymi w tłustych rybach i tranie oraz produktach odzwierzęcych (jajka, mleko, nabiał). Wegetarianie i weganie mogą z kolei posiłkować się zwiększonym spożyciem suszonych grzybów i dodatkową suplementacją – należy jednak pamiętać, że jako witamina rozpuszczalna w tłuszczach najlepiej przyswajana jest w postaci kapsułek lub przyjmowana podczas posiłku ^2,5. Chociaż zalecenia te wciąż nie są objęte oficjalnymi wytycznymi, naukowcy wskazują na korzyści płynące z całorocznej suplementacji witaminy D przez osoby cierpiące na choroby tarczycy i konieczność kontroli niedoborów tego składnika ^2,3.