Witamina E – właściwości i jej wpływ na organizm

Witamina E ma duże znaczenie w medycynie mitochondrialnej. Jej niedobór, ale też nadmiar może być przyczyną różnych chorób i objawów.^1,2  W naszym artykule przedstawiamy informacje o witaminie E – co daje, jakie są normy jej dziennego spożycia, oraz z jakimi substancjami należy ją łączyć, a jakie połączenia zaburzają jej wchłanianie.

Czym jest witamina E?

Witamina E to grupa związków, w której skład wchodzą tokoferole (α, β, γ, δ) i tokotrienole (α, β, γ, δ). Należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (podobnie jak witaminy A, D i K). Ze względu na różną aktywność biologiczną związków zaliczanych do witaminy E, jej zawartość przelicza się na równoważniki α-tokoferolu.³ Jednak doktor Bodo Kukliński podkreśla, że dla organizmu człowieka bardzo korzystne działanie antyoksydacyjne mają zwłaszcza ƴ – i  δ-tokotrienole.¹ Witamina E należy do mitoceutyków (substancji mitotropowych). Wspiera funkcję mitochondriów dzięki działaniu antyoksydacyjnemu.¹

Źródła witaminy E

Jest wiele produktów, w których zawarta jest witamina E. Gdzie występuje ten cenny składnik i czy są to pokarmy powszechnie dostępne w codziennej diecie? Wśród wartościowych źródeł witaminy E wymienia się m.in.:

• dobrej jakości oleje roślinne (olej z kiełków pszenicy, rzepakowy, palmowy, sojowy, lniany),
• tłuste ryby morskie,
• ziarna zbóż,
• orzechy: laskowe, włoskie, ziemne, migdały,
• jaja,
• warzywa: kapusta, groszek, pomidor, papryka, brukselka, natka pietruszki, sałata, szpinak
• szprotki,
• kaszę gryczaną i jęczmienną,
• nasiona słonecznika,
• pestki dyni,
• owoce: banany, jabłka,
• mleko,
• masło.^4,5,6,7,8,

Właściwości witaminy E

Witamina E to przeciwutleniacz, neutralizujący wolne rodniki tlenowe. Spełnia też wiele innych ważnych funkcji. Jedną z podstawowych funkcji witaminy E w organizmie jest zwalczanie stresu oksydacyjnego poprzez hamowanie szkodliwego działania wolnych rodników. Wraz z witaminą C zapobiega utlenianiu cząsteczek tłuszczu, utrzymując strukturę i funkcję każdej komórki^{13, 14}. Witamina E odgrywa istotną rolę w:^{15, 16}

• prawidłowym funkcjonowaniu serca i mózgu,
• odporności,
• zdrowiu skóry,
• płodności.

Witamina E – wpływ na organizm

Witamina E ma zdolność regulacji funkcjonowania genów odpowiedzialnych za różnicowanie i namnażanie komórek. Podnosi aktywność białka Bcl-2, które ma działanie antyapoptotyczne (dlatego niekorzystny jest zbyt wysoki, niefizjologiczny poziom witaminy E w organizmie, gdyż utrudnia eliminację uszkodzonych komórek). ƴ -tokoferole i ƴ -tokotrienole zapobiegają stresowi nitronizacyjnemu (jednak wysokie dawki witaminy E mogą przyczyniać się do stresu redukcyjnego i zmienić się w rodniki tokoperoksylowe). Jest wiele dziedzin medycznych, w których istotną rolę odgrywa witamina E. Działanie tokoferoli i tokotrienoli jest ważne m.in. u osób z problemami gastrologicznymi. Dzieje się tak, gdyż witamina E, której stężenie w soku żołądkowym jest wyższe niż we krwi, wraz z witaminą C bierze też udział w hamowaniu aktywności ureazy, czyli enzymu wydzielanego przez Helicobacter pylori. Dzięki temu można złagodzić konsekwencje bytowania tej bakterii w żołądku.¹ Zastosowanie witaminy E, poza wsparciem leczenia chorób żołądka, obejmuje również wspomaganie w schorzeniach dermatologicznych i ginekologicznych.

Witamina E – właściwości wspierające leczenie:

• wspomaganie prawidłowego funkcjonowania narządów rozrodczych (zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet) – dlatego wpływa korzystnie na płodność,
• działanie ochronne przed nasileniem zmian miażdżycowych,
• regulacja aktywności układu immunologicznego,
• udział w hamowaniu procesu agregacji trombocytów³,
• działanie przeciwzapalne, chemoprewencyjne, hamowanie wzrostu komórek nowotworowych⁹,
• zmniejszanie ryzyka zapalenia stawów (gdyż wpływa na wzrost aktywności genu TNFAIP3, który jest odpowiedzialny za zmniejszenie aktywacji białka zapalnego, biorącego udział w rozwoju RZS). ¹⁰,

Prowadzono także badania oceniające, jaki wpływ ma zastosowanie witaminy E w zmniejszaniu tempa rozwoju choroby Alzheimera i Parkinsona, a także choroby wieńcowej. Potrzeba jednak więcej dobrej jakości danych naukowych, aby móc potwierdzić uzyskane wyniki.³

Dawkowanie i normy witaminy E w organizmie

Dla osób dorosłych zapotrzebowanie dobowe na witaminę E jest równe 10 – 15 mg.¹ Warto jednak pamiętać, że witamina E przyswajana jest w obecności tłuszczu. Normy spożycia witaminy E zależne są m.in. od wieku i płci. Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego z 2017 r. zgodnie z wytycznymi Instytutu Żywności i Żywienia, aktualnie obowiązujące w Polsce normy dobowego spożycia witaminy E (w mg równoważnika α-tokoferolu)  są następujące:

• u noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia: 4 mg
• u 7 – 11-miesięcznych niemowląt: 5 mg
• u dzieci od 1 do 6 r. ż.: 6 mg
• u dzieci od 7 do 9 r. ż.: 7 mg
• u dziewcząt od 10 do 18 r. ż.: 8 mg
• u chłopców od 10 do 18 r. ż.: 10 mg
• u kobiet: 8 mg (w ciąży: 10 mg, a podczas karmienia piersią: 11 mg)
• u mężczyzn: 10 mg.

Podobne normy są przyjmowane także w innych krajach europejskich. U większości osób, ze względu na powszechne występowanie witaminy E w wielu produktach spożywczych, niedobory stwierdzane są rzadko, a jeżeli występują, to częściej w grupie seniorów. Zdarzają się także u pacjentów z chorobami trzustki i u palaczy papierosów, a także u niemowląt urodzonych przedwcześnie.^3,11 Niedobór witaminy E można stwierdzić laboratoryjnie, oznaczając stężenie α-tokoferolu we krwi. Za niedobór witaminy E przyjmuje się wartości poniżej 11,6 µM.³

Reklama

ADEK-Intercell® Sprawdź

Witamina C MSE matrix Sprawdź

Glutathion MSE Sprawdź

Witamina A + D3 MSE Sprawdź

Czy warto suplementować witaminę E?

Mimo że niedobór witaminy E u osób dorosłych występuje rzadko, dobrze jest znać jego symptomy i w razie ich wystąpienia skontaktować się z lekarzem.

Do objawów niedoboru witaminy E należą m.in.:

• miopatia szkieletowa,
• ataksja,
• neuropatia obwodowa i inne zaburzenia neurologiczne,
• upośledzona odpowiedź immunologiczna (w tym zwiększona podatność na infekcje),
• retinopatia,
• rogowacenie i przedwczesne starzenie się skóry,
• rozdrażnienie,
• zaburzenia koncentracji,
• osłabienie wzroku.^3,4,5

Należy wiedzieć, że wiele niekorzystnych zjawisk biochemicznych w organizmie może spowodować także nadmiar tokoferoli. Przedawkować witaminę E można zazwyczaj na skutek nieprawidłowo prowadzonej suplementacji. Za szkodliwą uważa się podaż dobową witaminy E u osoby dorosłej równą 270 mg równoważnika α-tokoferolu. Nadmiar witaminy E objawia się m.in. osłabieniem mięśni i widzenia, bólami głowy i zmęczeniem.^3,4 Dlatego, jeżeli po badaniu poziomu witaminy E konieczne jest jej uzupełnienie, zamiast suplementów w tabletkach lepiej zdecydować się na witaminery z naturalnych źródeł (o ile lekarz na podstawie wyników laboratoryjnych nie zaleci inaczej). Jest to np. olej z kiełków pszenicy lub palmowy, które warto w sytuacjach niedoborów włączyć do diety. Uzupełnianie poziomu witaminy E tym sposobem nie powinno jednak trwać dłużej niż 6 tygodni.¹ Doktor Bodo Kukliński zaleca też przyjmowanie witaminy E u osób, u których stwierdzono stres oksydacyjny, a także u pacjentów, którzy rozpoczęli suplementację kwasami omega-3. Warto wiedzieć, że witamina E wykazuje działanie synergistyczne (ułatwiające przyswajanie) i antagonistyczne (blokujące wchłanianie) także z innymi składnikami.

Na co witamina E dobrze reaguje, a co utrudnia jej działanie?

Witamina E dobrze się wchłania, gdy równolegle do organizmu dostarczane są także takie substancje, jak:

• witamina A,
• kompleks witamin B,
• witamina C,
• witamina D,
• nienasycone kwasy tłuszczowe,
• selen,
• fosfor,
• wapń.⁴

Dla prawidłowego działania witaminy E bardzo ważny jest jej synergizm z właściwościami przeciwulteniającymi witaminy C. Gdy dojdzie do kontaktu witaminy E z tlenem, przy równoczesnym niedoborze w organizmie witaminy C dochodzi do powstania rodników tokoferylowych o działaniu prooksydacyjnym. Ich redukcję można uzyskać właśnie dzięki witaminie C, co pozwala zapobiegać powstaniu tych toksycznych związków. Dlatego warto suplementować witaminę C w dawce po 200 mg rano oraz wieczorem.¹

Oprócz substancji, które ułatwiają wchłanianie witaminy E, istnieją też takie, które zmniejszają jej przyswajanie. Należą do nich:

• siarczan żelaza,
• środki antykoncepcyjne,
• hormony tarczycy,
• estrogen,
• preparaty stosowane przy zaparciach.⁴

Podsumowując, witamina E jest ważnym mitoceutykiem wpływającym na funkcjonowanie mitochondriów. Jej działanie wspiera wiele procesów biochemicznych zachodzących w organizmie. Znaleźć ją można m.in. w olejach roślinnych, orzechach, warzywach i owocach. Aby w pełni korzystać z jej działania, ważna jest wiedza o jej synergistycznym i antagonistycznym działaniu z innymi substancjami. Wiedząc, że niekorzystne objawy może generować zarówno jej niedobór, jak i nadmiar, warto skonsultować jej poziom z lekarzem.