Obecnie coraz częściej diagnozowane są tzw. choroby cywilizacyjne, czyli schorzenia o przewlekłym charakterze. Wszystkie je łączy jeden wspólny mianownik – współczesny styl życia, w tym źle zbilansowana dieta, z niską zawartością kwasów tłuszczowych omega-3, antyutleniaczy, czy błonnika, w połączeniu z siedzącym trybem życia, nadmiarem stresu oraz zanieczyszczeniami środowiska. Wszystkie wyżej wymienione czynniki prowadzą do nadprodukcji wolnych rodników tlenowych, te z kolei mogą uszkadzać poszczególne struktury naszego organizmu, finalnie prowadząc do rozwoju wielu chorób.
Dlaczego niedobór kwasów omega–3 jest tak istotnym czynnikiem rozwoju chorób cywilizacyjnych? Otóż kwasy te wchodzą w skład każdej błony komórkowej w naszym organizmie. Zatem braki tego składnika mogą przyczyniać się do rozwoju niemal każdej z chorób. Ponadto nieodpowiednia proporcja kwasów omega-3 do omega-6 powoduje obniżenie ochrony naszych komórek przed wolnymi rodnikami, co zwiększa ryzyko stanów zapalnych.
Niedobór kwasów omega-3 – objawy
Niestety, nie występują typowe objawy niedoboru kwasów omega-3. Ze względu na to, że są one niezbędne każdej komórce naszego ciała, symptomy świadczące o ich braku mogą pochodzić z praktycznie każdego narządu. Zatem wysuszanie skóry i błon śluzowych, zapalenia spojówek bądź zespół suchego oka, częste infekcje, a nawet poważne choroby kardiologiczne mogą wskazywać na niedobory kwasów omega-3.
Nadmiar węglowodanów przyczynia się do rozwoju cukrzycy
Dieta bogata w węglowodany (przede wszystkim białe produkty mączne) prowadzi do szybko rozwijających się schorzeń, głównie otyłości i cukrzycy typu 2. Stąd, w dzisiejszych czasach nie powinniśmy opisywać cukrzycy jako choroby osób dorosłych. Właściwsze i niestety bardziej aktualne będą terminy takie jak: „cukrzyca cywilizacyjna” czy „cukrzyca żywieniowa”, ponieważ od dawna coraz więcej młodych osób cierpi na tę chorobę, w tym także coraz więcej dzieci. Przyczyna jest zawsze taka sama – zbyt duża ilość węglowodanów w organizmie podnosi poziom cukru we krwi. Kiedy poziom cukru we krwi jest stale podwyższony, nasz organizm przekształca nadmiar węglowodanów w tłuszcz, który lokalizuje się głównie na brzuchu i biodrach. Badanie przeprowadzone na 84 tys. pielęgniarek dowiodło, że gdy tylko 5% spożywanych węglowodanów prostych zostało zastąpione przez jednonienasycone kwasy tłuszczowe, ryzyko cukrzycy zmniejszyło się aż o 56%1.
Indeks glikemiczny
Pamiętajmy, że aby prawidłowo sklasyfikować węglowodany, należy wziąć pod uwagę indeks glikemiczny. Ta wartość określa wpływ żywności zawierającej węglowodany na poziom cukru we krwi. Spożywanie węglowodanów prostych o wysokim indeksie glikemicznym powoduje szybki wzrost jego poziomu, wówczas organizm zamienia węglowodany złożone w cukry proste. Przez ten proces trzustka zmuszona jest do produkowania znacznie większej ilości insuliny, aby cukier mógł dotrzeć do komórek organizmu. Węglowodany o niskim indeksie glikemicznym powodują ten sam proces, ale przebiega on zdecydowanie wolniej. Wysokie wartości glikemiczne mają wszystkie rodzaje cukrów oraz wszelkie produkty z białej mąki, jak również banany i ziemniaki. Większość warzyw oraz mąka pełnoziarnista mają niższe wartości glikemiczne i właśnie z tego względu stanowią zdecydowanie lepszy wybór.
Szczególne właściwości kwasów tłuszczowych omega-3
Szczególnie skuteczną ochroną przed powstaniem cukrzycy zapewniają wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, głównie dlatego, że poprawiają one działanie insuliny na jej receptory. Do tego stopnia, że u osób spożywających je regularnie ryzyko zachorowania na cukrzycę zmniejszone zostaje aż o połowę. Dodatkowo zwiększona konsumpcja kwasów omega-3, a zwłaszcza DHA (kwas dokozaheksaenowy), zwiększa gęstość mineralną kości, co czyni je mocniejszymi. Kwasy omega-3 sprzyjają rozwojowi osteoblastów, czyli komórek odpowiedzialnych za tworzenie kości, dlatego też wpływają korzystnie na funkcjonowanie stawów. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, omega-3 wpływają na redukowanie bólu stawów i tym samym ograniczeń ruchowych. ,,Omegi” są również niezwykle ważne dla naszego mózgu. Mózg zawiera aż 60% tłuszczu, a około 40% tłuszczu mózgowego składa się z substancji DHA i EPA (kwas eikozapentaenowy). Wielonasycone kwasy tłuszczowe pomagają w utrzymaniu elastyczności osłonek neuronów (osłonka mielinowa zawiera około 75% tłuszczu, a w tym przeważają kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6).
Kwasy tłuszczowe omega-3 a choroba Alzheimera
Badanie przeprowadzone na 1600 pacjentach wykazało, że regularne przyjmowanie kwasów tłuszczowych omega-3, zwiększyło aktywność umysłową u osób chorujących na chorobę Alzheimera. Co ważniejsze, udowodniono też, że omega-3 poprawiają koncentrację oraz pozytywnie wpływają na myślenie i pamięć. Wykazano również ich wpływ na poprawę nastroju i samopoczucia. Funkcjonowanie wzroku jest również zależne od licznych substancji ochronnych, z których najważniejszymi są składniki roślinne (karotenoidy, likopen i luteina) w towarzystwie właśnie kwasów omega-3. Przy czym kwasy tłuszczowe omega-3 DHA mają kluczowe znaczenie dla ochrony siatkówki oka. Niedobór kwasów tłuszczowych omega-3 prowadzi do zespołu suchego oka oraz występowania stanów zapalnych, a niekiedy również do zaburzeń widzenia.
Kwasy tłuszczowe omega-3 a choroby serca
Przeciętna długość życia na greckiej wyspie Krecie jest o około dziesięć lat wyższa niż w niektórych krajach Europy. Statystyki pokazują, że występowanie chorób serca, w tym głównie ataków serca, są znacznie rzadsze na Krecie i jest ich o połowę mniej, niż w Europie Północnej. Jest to spowodowane różnicami w diecie. Mieszkańcy Krety regularnie spożywają ryby, oliwki czy oliwę z oliwek – bogate w kwasy omega-3. Dodatkowo oleje tłoczone na zimno posiadają wyższy poziom witaminy E, która chroni komórki przed wzmożoną produkcją wolnych rodników tlenowych. Dodatkowo obecność witaminy E – silnego przeciwutleniacza – jest niezbędna do ochrony wrażliwych na utlenianie kwasów omega-3. Jednocześnie kwasy tłuszczowe omega-3 poprawiają i usprawniają dostarczanie tlenu do komórek organizmu.
Kwasy tłuszczowe omega-3 – występowanie
Wielonasycone kwasy tłuszczowe omega-3 występują w bardzo różnych proporcjach w produktach spożywczych. Ich najwyższą zawartość znajdziemy w tłustych rybach. Jednak skażenie ryb metalami ciężkimi i pestycydami nie zawsze czyni z nich bezpieczne źródło kwasów omega-3. Pokarmy roślinne również mogą być takim źródłem. Można wymienić tutaj: olej lniany z siemienia lnianego, olej z konopi, olej z orzecha włoskiego i olej rzepakowy. Jednak tylko niewielki procent roślinnych kwasów tłuszczowych jest przekształcany w niezbędny nam kwas omega–3 – DHA i EPA. Aby kwas ALA obecny w olejach roślinnych mógł zostać przekształcony w DHA i EPA, potrzebujemy sprawnie działającego w naszym organizmie enzymu delta 6 desaturazy, który niestety nie działa w przypadku, gdy jesteśmy chorzy, bądź brakuje nam pewnych substancji odżywczych niezbędnych do jego działania. W takiej sytuacji roślinne źródła kwasów omega-3 są dla nas mało wartościowe.
Z racji tego, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są wrażliwe na ciepło, powinniśmy stosować te tłoczone na zimno. Ze względu na wysoką zawartość kwasów tłuszczowych omega-3, oleje roślinne (z wyjątkiem oleju kokosowego) nie powinny być poddawane obróbce termicznej, gdyż może to spowodować powstawanie szkodliwego kwasu tłuszczowego trans. Do smażenia i gotowania należy stosować tłuszcze nasycone (organiczne), ponieważ są one w dużym stopniu stabilne termicznie.
Bezpieczne źródło kwasów omega-3
Najbezpieczniejsze okazuje się stosowanie kwasów omega-3 pozyskiwanych z małych dalekomorskich ryb dziko żyjących (np.: sardeli), dodatkowo oczyszczonych przy użyciu technik molekularnych. Dopiero wtedy możemy mieć pewność, że nie wprowadzimy do organizmu metali ciężkich i pestycydów.
Ze względu na trudną dostępność dobrej jakości kwasów omega-3 w diecie, wielu z nas powinno je po prostu suplementować, a już z pewnością te osoby, które cierpią na choroby serca, choroby zapalne, autoimmunologiczne, cukrzycę, problemy ze wzrokiem, czy nowotwory. Warto sięgać po naturalny środek, w postaci wysokiej jakości preparatu z kwasami omega-3, pamiętając jednocześnie o tym, że kwasy te są dla nas korzystne jedynie wtedy, gdy spełniają kilka bardzo ważnych kryteriów:
– wysoki stopień oczyszczenia,
– dobre źródło pochodzenia,
– towarzystwo przeciwutleniaczy np. witaminy E.
Ze względu na bardzo wysoką jakość i bezpieczeństwo stosowania warto wymienić tutaj preparat EnzOmega MSE, który spełnia wszystkie powyższe kryteria oraz zawiera odpowiednią proporcję, wysoko oczyszczonych kwasów EPA i DHA.
Prezentacja, autor: Paulina Żurek
Bibliografia
- https://www.zentrum-der-gesundheit.de/praevention-durch-omega-3-fettsaeuren.html