Rhodiola Rosea – naturalny adaptogen

Rhodiola Rosea to zioło o wielu udokumentowanych właściwościach dla zdrowia. Dowiedz się, na co działa oraz jak ją stosować.

Rhodiola Rosea – naturalny adaptogen

Rhodiola rosea, nazywana inaczej różeńcem górskim jest adaptogenem o długiej historii zastosowania w tradycyjnej medycynie. Pomaga w walce ze stresem i zmęczeniem. Dowiedz się, co na jej temat mówią badania naukowe. 

Czym jest różeniec górski – Rhodiola Rosea?

Rhodiola rosea jest rośliną stosowaną od lat w tradycyjnej medycynie. Rośnie w bardzo zimnym klimacie na dużych wysokościach w górach Kaukazu, Chin i Rosji. Stosuje się ją w celu wzmocnienia zarówno ciała, jak i umysłu1. Rhodiola ma wiele innych nazw: w Chinach nazywa się hóng jǐng tiān. Nazywana jest także: rosenroot, korzeń róży, korzeń arktyczny, złoty korzeń. Zaliczana jest do adaptogenów – substancji, które pomagają radzić sobie ze stresem. Jednak ma ona wiele innych korzyści poznawczych i fizycznych m.in.:2, 3, 4

  • wzmacnia układ odpornościowy,
  • zmniejsza stany zapalne i zmęczenie,
  • zwalcza stres oksydacyjny,
  • poprawia nastrój,
  • wspomaga funkcje mózgu,
  • zapobiega uszkodzeniom nerwów,
  • zmniejsza ból.

Składniki bioaktywne różeńca górskiego

Salidrozydy – są powszechnie uważane za najważniejszą bioaktywną grupę związków w Rhodiola rosea. Prawdopodobnie odpowiadają za ochronne i stymulujące działanie Rhodioli na mózg5, 6. Rozawiny mają wiele takich samych właściwości i mechanizmów jak salidrozyd, ale wymagają wyższej dawki, aby uzyskać ten sam efekt7. Thyrozol jest obecny w standaryzowanych ekstraktach Rhodiola rosea, ale często pozostaje nieznakowany w komercyjnych suplementach. Tyrosol jest przeciwutleniaczem i może również przyczyniać się do innych korzystnych właściwości Rhodioli8.

Różeniec górski a mitochondria

W jednym z badań na szczurach wykazano, że doustne podanie ekstraktu z korzenia Rhodiola rosea (50 mg / kg) wydłużyło czas wysiłku fizycznego oraz aktywowało syntezę ATP w mitochondriach. Ponadto Rhodiola stymulowała procesy odzyskiwania energii po intensywnym wysiłku9. Salidrozyd zawarty w R.rosea może chronić przed szkodliwym działanie reaktywnych form tlenu poprzez promowanie biogenezy i funkcji mitochondriów, zapobiegając w ten sposób nadmiernej aktywacji szlaków sygnałowych związanych ze stresem oksydacyjnym10. Salidrozyd chroni przed stresem oksydacyjnym, indukując enzymy przeciwutleniające. Salidrozyd podany w odpowiedniej dawce przywraca odpowiedni potencjał błony mitochondrialnej, jak również znacząco obniża poziom wewnątrzkomórkowych reaktywnych form tlenu (ROS)11.

Salidrozyd hamuje uwalnianie cytochromu c z mitochondriów, do cytozolu hamując w ten sposób proces śmierci komórki oraz osłabia aktywację białek proapoptotycznych12.

Różeniec górski – właściwości

Rhodiola ma długą listę korzyści, które wynikają z kilku mechanizmów działania13, 14. Rhodiola aktywuje szlaki: AMPK, zwiększa Nrf2 i blokuje szlak JAK2 – STAT3.

Aktywacja AMPK

AMPK to białko ważne dla bilansu energetycznego i kontrolowania stresu oksydacyjnego. Zapobiega oporności na insulinę, obniża poziom cukru we krwi i zatrzymuje gromadzenie się tłuszczu w wątrobie. Kiedy gromadzą się wolne rodniki, AMPK zwiększa produkcję białek przeciwutleniających15, 16, 17. Ekstrakty z Rhodioli aktywują AMPK i mogą nasilać działanie tego białka18, 19, 20. AMPK zmniejsza stan zapalny poprzez zmniejszenie aktywności NF-κB (czynnik jądrowy κB (NF-kB), kontroluje wiele genów powodujących zapalenie i jest bardzo aktywny w chorobach zapalnych, takich jak zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna i miażdżyca)21, 22. AMPK może również zwiększać aktywność białka (PI3K) istotnego w sygnalizacji insulinowej23, 24.

Aktywacja Nrf2

Nrf2 jest białkiem, które aktywuje wiele innych białek przeciwutleniających i chroni przed stresem oksydacyjnym. Bioaktywne składniki Rhodioli zwiększają aktywność Nrf2 i jego działanie przeciwutleniające25, 26.

Hamowanie JAK2-STAT3

W połączeniu geny JAK2 i STAT3 tworzą ścieżkę, która zwiększa stan zapalny. Salidrozydy zawarte w Rhodioli blokują ten szlak, a tym samym zmniejszają stan zapalny27, 28.

Różeniec górski korzyści zdrowotne

Różeniec górski na stres

Rhodiola od dawna znana jest jako adaptogen, naturalna substancja, która zwiększa odporność organizmu na stres30, 31. U 101 badanych z objawami stresu, podanie 200 mg ekstraktu z rhodioli dziennie zaczęło powodować znaczącą poprawę poziomu stresu i codziennego funkcjonowania już trzy dni po rozpoczęciu badania. Po czterech tygodniach wszyscy uczestnicy odczuli znaczącą poprawę. Niestety w tym badaniu nie było grupy kontrolnej, dlatego możliwy był efekt placebo32.

W innym badaniu z udziałem 80 pacjentów z umiarkowanym poziomem lęku, 400 mg wyciągu z Rhodioli dziennie przez dwa tygodnie spowodowało znaczne zmniejszenie stresu, lęku i negatywnych emocji. Badanie to obejmowało grupę kontrolną, ale grupie kontrolnej nie podano placebo. Autorzy doszli do wniosku, że rhodiola prawdopodobnie była odpowiedzialna za poprawę samopoczucia, ale ostrzegli, że nie można jeszcze z całą pewnością ustalić związku33

Różeniec górski na zmęczenie

W niewielkim badaniu rhodiola pomagała przezwyciężyć uczucie zmęczenia wśród studentów i młodych lekarzy34, 35. Zmniejszenie zmęczenia było znaczące w porównaniu z grupami placebo, ale ogólna grupa badanych była niewielka. Rhodiola rosea jako adaptogen pomaga ciału utrzymać homeostazę36. Podanie wyciągu z Rhodioli (u 101 osób ze stresem związanym z życiem i pracą), zmniejszyło objawy stresu, takie jak zmęczenie i niepokój, już po trzech dniach37.

Oś HPA

Salidrozyd działa na oś HPA: podwzgórze, przysadka mózgowa i nadnercza. Ten system gruczołów kontroluje wiele reakcji organizmu na stres, takich jak uwalnianie kortyzolu38, 39. Badania sugerują, że adaptogeny takie jak Rhodiola zwiększają ekspresję Hsp70 – białka szoku cieplnego, co zwiększa tolerancję na stres emocjonalny i fizyczny u zdrowych ludzi40, 41, 42. Inne badania wskazują, że salidrozyd zmniejsza ekspresję Hsp70 w komórkach raka żołądka, co przyczynia się do jego działania przeciwnowotworowego. Istotne jest to, że zdrowe i nowotworowe komórki nie zachowują się w ten sam sposób. Wpływ salidrozydu na Hsp70 jest korzystny, ale to, czy włącza on ten szlak, czy „wyłącza”, może zależeć od komórek na które działa.

Wpływ różeńca górskiego na nastrój

Wyciągi z rhodioli i zawarty w nim salidrozyd, mogą zmniejszać objawy depresji i poprawiać nastrój43, 44. W badaniach na modelu komórkowym ekstrakt z rhodioli bezpośrednio aktywował cztery ważne neuroprzekaźniki: noradrenalinę, serotoninę, dopaminę i acetylocholinę. Zwłaszcza obniżony poziom dopaminy jest silnie związany z depresją. Dzięki podnoszeniu poziomu dopaminy rhodiola może wpływać na nastrój45, 46. Możliwy efekt przeciwdepresyjny rhodioli może również wynikać ze zdolności do hamowania oksydazy monoaminowej (MAO) w komórkach. MAO rozkłada neuroprzekaźniki, dlatego jego blokowanie może przywrócić prawidłowy poziom neurotransmiterów47.

Wpływ rhodioli na funkcje seksualne

Rhodiola w połączeniu z cynkiem, kwasem foliowym i biotyną może być przydatny w przypadku problemów z erekcją i przedwczesnym wytryskiem48. Wiele dowodów o wpływie rhodioli na funkcje seksualne pochodzi z jednego badania. Badanie to, przeprowadzono na 120 dorosłych po 50. roku życia, nie obejmowało placebo ani grupy kontrolnej i nie koncentrowało się wyłącznie na funkcji seksualnej, ale na różnorodnych objawach fizycznych i poznawczych49, 50. W rzeczywistości potencjalny wpływ Rhodioli na funkcje seksualne jest prawdopodobnie związany z jej właściwościami przeciwdepresyjnymi. Jedno z badań wykazało, że stosowanie rhodioli zmniejszyło objawy u osób z wypaleniem zawodowym, w tym zaburzenia seksualne51. Funkcje seksualne i stres są oczywiście ściśle powiązane. Poprzez zwiększenie odporności na stres i przeciwutleniaczy ten adaptogen może przyczynić się do poprawy libido. Jednak w innych przypadkach zaburzenia seksualne i erekcji nie są związane ze stresem. W takich przypadkach Rhodiola prawdopodobnie nie przyniesie efektu52.

Badania na modelach zwierzęcych i komórkowych

Badania przedstawiane poniżej nie zawierają żadnych dowodów klinicznych i nie potwierdzają zastosowania rhodioli w przypadku wymienionych dolegliwości. Wskazują raczej możliwe kierunki dalszych badań nad działaniem rhodioli.

Działanie różeńca górskiego na układ odpornościowy

Rhodiola aktywuje trzy ważne geny odpowiedzi immunologicznej – RIG-I, MDA5 i ISG – w białych krwinkach, które aktywują cytokiny do walki z wirusami53. Rhodiola poprawia odpowiedź komórek odpornościowych Th1, bez znacznego wpływu na odpowiedź Th2 (wywołujące reakcje alergiczne). Może nawet zrównoważyć układ odpornościowy i zmniejszać aktywację cytokin prozapalnych w niektórych przypadkach54.

Rhodiola rosea zwalcza wolne rodniki i stres oksydacyjny

Wolne rodniki są potencjalnie szkodliwymi cząsteczkami, które powstają podczas metabolizmu energetycznego w zdrowej komórce. Ich nadmiar może prowadzić do stresu oksydacyjnego, który uszkadza tłuszcze, białka i DNA. Działaniom tym zapobiegają przeciwutleniacze w tym Rhodiola rosea55. Rhodiola zmniejsza stres oksydacyjny poprzez aktywację lub hamowanie wyżej opisanych szlaków. Aktywuje AMPK i inne białka przeciwutleniające; może również wzmocnić szlak Nrf256, 57. Salidrozyd zawarty w Rhodiola rosea pomaga przywrócić równowagę między wolnymi rodnikami i przeciwutleniaczami. Chroni mózg przed niedokrwieniem i udarem. Salidrozyd aktywuje szlak Nrf2, który włącza geny ochronne, zwiększa produkcję białek przeciwutleniających chroniących komórki58, 59, 60.

Różeniec górski – działanie przeciwzapalne

Geny JAK2 i STAT3 tworzą szlak, który zwiększa stan zapalny. Salidrozyd zapobiega aktywacji tego szlaku, zmniejszając zapalenie61, 62. Zwłaszcza salidrozyd znacznie zmniejsza ekspresję cytokin w komórkach odpornościowych mózgu (mikrogleju). Zapalenie tych komórek w mózgu jest częstą przyczyną zaburzeń poznawczych i chorób takich jak choroba Alzheimera63. Rhodiola w odpowiednich dawkach reguluje hormony i wyzwala adaptacyjną reakcję na stres, która zwiększa tolerancję i odpowiedź układu na stany zapalne64, 65.

Różeniec górski działa przeciwbakteryjnie

Ekstrakty, jak i wysuszony korzeń Rhodioli niszczą bakterie Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes i Escherichia coli66. Salidrozyd może również zwalczać bakterie odpowiedzialne za trądzik. Salidroside niszczy biofilm bakteryjny trądziku: cienką warstwę komórek bakteryjnych, które przylegają do siebie pod skórą. Biofilmy chronią bakterie przed uszkodzeniem przez antybiotyki, stajać się na nie oporne67, 68.

Różenic górski a nowotwory

Poprzez działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne Rhodiola może zapobiegać i spowolnić rozwój guzów nowotworowych69. Guzy nowotworowe stymulują wzrost naczyń krwionośnych (angiogenezę), aby zapewnić sobie dostarczanie składników odżywczych. Ekstrakty z różeńca hamują angiogenezę i mogą tym samym hamować wzrost guza70. Czynnik transkrypcyjny STAT3 jest potrzebny dla wzrostu komórek nowotworowych, a salidrozyd skutecznie zapobiega jego aktywacji. Bezpieczne jest połączenie salidrozydu z lekami chemioterapeutycznymi, co zostało dowiedzione na komórkach raka jelita grubego71, 72, 73. Nawet sam salidrosyd jako ekstrakt z Rhodioli zatrzymał lub odwrócił wzrost komórek z raka pęcherza, piersi, żołądka, mózgu i płuc. Suplementacja może również pomóc w zapobieganiu nawrotom raka po jego remisji74.

Różeniec wspiera pracę mózgu

Ekstrakt z Rhodioli to obiecujący ziołowy środek wspierający pracę mózgu. Stymuluje aktywność neuroprzekaźników: noradrenaliny, serotoniny, dopaminy i acetylocholiny wspierając pamięć, koncentrację i uczenia się75, 76. Co więcej, zmniejsza zmęczenie fizyczne, psychiczne i lęk 77, 78, 79. W jednym badaniu sprawdzono jego wpływ na zmęczenie psychiczne u 56 lekarzy pracujących w nocy. Lekarze przyjmowali 170 mg Rhodioli albo placebo przez dwa tygodnie. Rhodiola zmniejszyła zmęczenie psychiczne i poprawiła wydajność pracy o 20% w porównaniu z placebo80. U uczniów przyjmujących suplementy Rhodioli odnotowano zmniejszenie zmęczenia psychicznego, poprawę snu i zwiększoną motywację do nauki po 20 dniach. Również ich wyniki na egzaminach były o 8% wyższe niż w grupie placebo81.

Różeniec górski wspiera wątrobę

AMPK odpowiada za przechowywanie energii oraz jej uwalnianie. Kiedy AMPK jest niski, wątroba magazynuje więcej energii w postaci tłuszczu, gdy AMPK jest wysoki, kwasy tłuszczowe są rozkładane i wykorzystywane jako źródła energii82. Ekstrakt z Rhodioli aktywuje AMPK, zmniejszając szybkość magazynowania tłuszczu. Może zatem pomóc w kontrolowaniu chorób wątroby spowodowanych odkładaniem się tłuszczu, takich jak bezalkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD)83, 84.

Różeniec reguluje poziom cukru

AMPK zwiększa wrażliwość na insulinę i ilość cukru wchłanianego z krwi przez różne tkanki. W ten sposób wysoki poziom AMPK zmniejsza ryzyko rozwoju insulinooporności, stanu przedcukrzycowego i cukrzycy85, 86. Rhodiola aktywuje AMPK, może również bezpiecznie zmniejszać ryzyko cukrzycy87, 88.

Różeniec górski a zdrowie mózgu

Aktywując AMPK, Rhodiola może chronić układ nerwowy przed uszkodzeniem w chorobie Alzheimera 89, 90, 91. W badaniu na szczurach salidrozyd chronił mózg przed uszkodzeniami podczas udaru. Zwierzęta, którym podano salidrozyd przed udarem, miały mniej stanów zapalnych, a całkowita objętość uszkodzonej tkanki była znacznie mniejsza. Wyniki te sugerują, że suplementacja może zwiększyć ochronę mózgu u osób zagrożonych udarem92. Wolne rodniki mogą uszkodzić komórki w mózgu. Działanie przeciwutleniające tego adaptogenu może tłumaczyć jego zdolność do ochrony układu nerwowego przed uszkodzeniem. Różeniec zwiększa ekspresję białek przeciwutleniających i redukuje wolne rodniki, chroniąc mózg93, 94.

Różeniec górski w chorobie Parkinsona

Podczas choroby Parkinsona neurony w obszarze zwojów podstawy mózgu ulegają zanikowi. Przyczyną może być zwiększony stres oksydacyjny w komórkach. W badaniu komórkowym salidrozyd chronił komórki neuronów zwojów podstawy mózgu przed wolnymi rodnikami95, 96.

Bezpieczeństwo stosowania

Rhodiola jest bezpieczna i dobrze tolerowana97, 98. Rhodiola jest ogólnie dobrze tolerowana przez większość ludzi. Potencjalne działania niepożądane obejmują przejściowe zawroty głowy i suchość w ustach. Z powodu nieścisłości na temat różnych efektów i mechanizmów działania rodioli, zaleca się ostrożność podczas jej przyjmowania, a najlepiej skonsultowanie z lekarzem. Ponadto, składniki i związki aktywne w suplementach a Rhodiolą mogą nie być dokładnie oznakowane. Należy zachować ostrożność przy wyborze suplementu 99, 100.

Suplementacja różeńca górskiego

Suplementy z Rhodioli są szeroko dostępne jako ekstrakty, wyciągi w postaci kapsułek lub płynu. Jest również dostępny w postaci naparów (herbaty). Niestety, suplementy Rhodioli są zagrożone zafałszowaniem101, 102. Ekstrakty wysokiej jakości, takie jak te stosowane w badaniach medycznych, powinny zawierać co najmniej 3% rozawiny i 1% salidrozydu. Przed zastosowaniem Rhodioli w tej dawce klinicznej warto skonsultować się z lekarzem 103.

Dawkowanie różeńca górskiego

Najlepiej przyjmować Rhodiolę na pusty żołądek, ale nie przed snem, ponieważ ma niewielki efekt stymulujący104. Optymalna dawka Rhodioli w celu złagodzenia objawów stresu, zmęczenia lub depresji wynosi 400–600 mg w pojedynczej dawce dziennie Dla zwiększenia efektów Rhodioli można stosować 200–300 mg na godzinę lub dwie przed ćwiczeniami108,109

Interakcje z lekami

Związki aktywne w Rhodioli są silnie aktywne i mogą wchodzić w interakcje z lekami, które wpływają na te same mechanizmy działania w organizmie105, 106, 107.

Leki przeciwdepresyjne

IMAO: Inhibitory monoaminooksydazy nie powinny być łączone z żadną substancją, która zwiększa poziom dopaminy lub noradrenaliny110. Zatem należy zachować ostrożność przy ich stosowaniu w połączeniu z Rhodiola lub skonsultować się z lekarzem. SSRI: Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, takie jak escitalopram i paroksetyna, mogą wchodzić w interakcje z Rhodiola i powodować niepożądane skutki uboczne, takie jak ból mięśni i nieregularne bicie serca. Mogą również wystąpić niepokój, drżenie, pocenie się i inne objawy zespołu serotoninowego111, 112.

Leki przeciw-cukrzycowe

Metformina: Rhodiola i metformina działają podobnie, ponieważ oba aktywują AMPK i zwiększają wrażliwość organizmu na insulinę. Należy skonsultować przyjmowanie Rhodioli razem z metforminę113, 114, 115.

Leki na nadciśnienie

Rhodiola obniża ciśnienie krwi poprzez aktywację AMPK. Należy zachować ostrożność podczas suplementacji, jeśli przyjmujesz leki obniżające ciśnienie krwi116.

Bibliografia:

 

0:00
0:00